The environmental movement in Greece, 1973 to the present: an illusory social movement in a semi-peripheral country

Abstract

The current thesis investigates the emergence, growth and trajectory followed by the Greek environmental movement. It tries to account for the apparent weakness of this movement and suggests that this should be traced back to the weakness of the Greek civil society, itself an outcome of the specific socio-economic development of Greece which allowed for vertical modes of political participation and societal organisation to prevail well into the end of the twentieth century. Trying to account for the failures of the Greek environmental movement following models established for western European countries, which enjoy a much stronger civil society, is starting with the wrong foot. The thesis follows the developments both at the socio-political and the administrative level over the last 25 years and reaches the conclusion that the Greek environmental movement, because of the specific social conditions prevailing in Greece, is an ‘illusory’ movement: it has the shape of a western-like environmental movement yet they are void of any substance. It is thus implied that the history of the Greek green movement over the past years might be typical of countries sharing a similar socioeconomic development to Greece’s –that is other ‘semi-peripheral’ countries- yet the current thesis does not attempt any comparison. It rather establishes that any future comparative research involving Greece among other European countries should take into account the sui generis characteristics of the Greek case. Latest evidence [2001] points towards a ‘Westernisation’ of the Greek green movement, itself an outcome of developments both at the EU and the national level. Nevertheless it is still too early, and subsequently it would be highly speculative, to assume that the Greek green movement is about to embark on a trajectory similar to its western counterparts. Thus the current thesis is most probably an overview of things past. Developments in the coming years would allow researchers to account whether the Greek green movement f the 21st century would be the same ‘illusory’ one of the 20th or would acquire a more ‘tactile’ form and substance.

Η τρέχουσα διατριβή ερευνά την εμφάνιση, την ανάπτυξη και την τροχιά που ακολούθησε το ελληνικό περιβαλλοντικό κίνημα. Προσπαθεί να ερμηνεύσει την προφανή αδυναμία αυτού του κινήματος και προτείνει ότι αυτό το γεγονός πρέπει να αναχθεί στην αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας, που με τη σειρά της είναι αποτέλεσμα της συγκεκριμένης κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας: μιας ανάπτυξης που επέτρεψε σε κάθετους τρόπους πολιτικής συμμετοχής και κοινωνικής οργάνωσης να διατηρηθούν μέχρι και το τέλος του εικοστού αιώνα. Το να προσπαθήσει να ερμηνεύσει κανείς τις αποτυχίες του ελληνικού περιβαλλοντικού κινήματος βασιζόμενος σε μοντέλα που αναπτύχθηκαν για τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, που απολαμβάνουν μια πολύ ισχυρότερη κοινωνία πολιτών, αποτελεί μια λανθασμένη αρχή. Η διατριβή παρακολουθεί τις εξελίξεις και στο κοινωνικοπολιτικό και στο διοικητικό επίπεδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών και συνάγει το συμπέρασμα ότι το ελληνικό περιβαλλοντικό κίνημα, λόγω των συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν στην Ελλάδα, είναι ένα ‘οιωνεί κίνημα’: έχει μεν τη μορφή ενός δυτικού περιβαλλοντικού κινήματος, είναι όμως κενό ουσίας. Παρότι υπονοείται με αυτό ότι η ιστορία του ελληνικού πράσινου κινήματος κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών ίσως να είναι χαρακτηριστική των χωρών που μοιράζονται μια παρόμοια κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη με αυτήν της Ελλάδας – δηλαδή άλλες ‘ημι-περιφερειακές’ χώρες - όμως η παρούσα διατριβή δεν επιχειρεί κάποια σύγκριση. Μάλλον υποστηρίζει ότι οποιαδήποτε μελλοντική συγκριτική έρευνα που θα περιλαμβάνει και την Ελλάδα μεταξύ άλλων ευρωπαϊκών χωρών θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν της τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά της ελληνικής περίπτωσης. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία [2001] καταδεικνύουν μια ‘δυτικοποίηση’ του ελληνικού πράσινου κινήματος, που αποτελεί συνέπεια των εξελίξεων τόσο σε Ευρωπαϊκό (ΕΕ) όσο και σε εθνικό επίπεδο. Εντούτοις είναι ακόμα πάρα πολύ νωρίς, και κατά συνέπεια άκρως ασαφές, να υποτεθεί ότι το ελληνικό πράσινο κίνημα ετοιμάζεται να χαράξει πορεία παρόμοια με τα αντίστοιχα δυτικά. Κατά συνέπεια η παρούσα διατριβή ίσως να είναι μια επισκόπηση παρελθόντων πραγμάτων. Οι εξελίξεις των επόμενων χρόνων θα επιτρέψουν στους ερευνητές να καθορίσουν αν το ελληνικό περιβαλλοντικό κίνημα του 21ου αιώνα θα είναι εξίσου ‘κενό’ με αυτό του 20ου ή αν θα αποκτήσει μια πιο ‘απτή’ υφή, και ουσία.