Η διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας στο κυπριακό σχολείο - ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό - μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας για επαναπροσέγγιση των δυο κοινοτήτων

Abstract

In this paper a thorough research is attempted with the goal of tracing which ideology governs the lesson of history in Cypriot schools during 1974-2004. Primarily, light is shaded on what was the purpose and the goals of the lesson, which image was promoted about the ‘national self’ and the ‘national other’ (mainly for the Turk and the Turkish-Cypriot, and the Greek and the Greek-Cyrpiot), and how were the various facts and events of the past presented (especially the Cypriot dispute and conflict) in the Cypriot schools (both Turkish-Cypriot and Greek-Cypriot). Answers to these questions were searched for in two school manuals, History of Cyprus, one from each community, both aimed at ages 11 to 14. For the same purposes, the curriculum of both communities and the school manuals of history used in Greece and Turkey are also examined as extensive use of these manuals from the ‘mother lands’ is a fact. Through quantitative research, the way the above is presented in the speech of Greek-Cypriot educators of compulsory education (Primary and Middle School) is checked; if the opinions of teachers about historical events are in line with the written lesson of the manuals. Research showed that the two mentioned manuals of History of Cyprus and the manuals of Greece and Turkey present events in a biased and selective aspect, filled with inaccuracies and ‘silencing’ of facts; the goal being the elevation and the self-righteousness labelling of the ‘national self’, and the blaming for the Cypriot dispute and the conflict in the relationship of the two communities on the ‘national other’. The narration in textbooks is ethnocentric and the narrative of events erodes the image of the ‘national other’. Of course, this worked against efforts for rapprochement and inflicts negativity on reconnecting the two communities. To a large extent, Greek-Cypriot teachers do not view the Cypriot issue spherically. The views of a large number of educators converge with the biased narration in the manuals. Many even seem to ignore important events of Cypriot history. Those young in age are closer to a more correct teaching of the lesson of History. They likely see the views and the actions of the Greek-Cypriot community, but also by the Turkish-Cypriot community, more objectively, and they are not blindly attached to the idea of a nation as older educators seem to be. Important differences are also observed in the opinions of those that are more left-wing, compared to those with other political views. It seems that the multiperspectivity in teaching history, the use of many and conflicting sources, presenting many and conflicting optical angles, and the spherical information to teachers about the facts of the past are the key to a more proper and correct teaching of the lesson of Cypriot history.

Στην παρούσα εργασία επιχειρείται μια ενδελεχής έρευνα με σκοπό να εντοπισθεί ποια ιδεολογία διέπει το μάθημα της ιστορίας στο κυπριακό σχολείο κατά τα έτη 1974 - 2004. Εντοπίζεται κατά κύριο λόγο ποιος ήταν ο σκοπός και ποιοι ήταν οι στόχοι του μαθήματος, ποια εικόνα προωθείτο για τον «εθνικό εαυτό» και τον «εθνικό άλλο»- κυρίως για τον Τούρκο και Τουρκοκύπριο και τον Έλληνα και Ελληνοκύπριο- και πώς παρουσιάζονταν τα διάφορα γεγονότα του παρελθόντος με κυριότερο το κυπριακό πρόβλημα στο κυπριακό σχολείο - ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό. Όλα τα αναφερθέντα επιχειρείται να εντοπιστούν μέσα σε δύο σχολικά εγχειρίδια Iστορίας της Κύπρου, ένα από κάθε κοινότητα, τα οποία προορίζονταν για τις ηλικίες 11-14 χρόνων, περίπου. Εξετάζονται επίσης για τον ίδιο σκοπό, κυρίως μέσα από βιβλιογραφικές αναφορές, τα αναλυτικά προγράμματα των δύο κοινοτήτων και τα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας της Ελλάδας και της Τουρκίας, μιας και στις δύο κοινότητες, ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή, γίνεται εκτενέστατη χρήση των εγχειριδίων των δύο «Μητέρων Πατρίδων».Μέσω μιας ποσοτικής έρευνας ελέγχεται ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται τα αναφερθέντα στον λόγο των Ελληνοκύπριων εκπαιδευτικών της Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης -Δημοτικό και Γυμνάσιο-αν οι απόψεις δηλαδή των εκπαιδευτικών αυτών σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα συγκλίνουν με τις καταγραφές των εγχειριδίων. Aπό την έρευνα φάνηκε ότι τα δύο αναφερθέντα βασικά εγχειρίδια της Ιστορίας της Κύπρου, καθώς και τα εγχειρίδια της Ελλάδας και της Τουρκίας παρουσιάζουν τα γεγονότα μεροληπτικά, επιλεκτικά, με ανακρίβειες και αποσιωπήσεις έχοντας ως στόχο την εξύψωση και την αυτοδικαίωση του «εθνικού εαυτού» και την επίρριψη όλων των ευθυνών για το κυπριακό και γενικότερα για τις σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, στον «εθνικό άλλο». Η αφήγηση στα εγχειρίδια είναι εθνοκεντρική και η εξιστόρηση των γεγονότων αμαυρώνει την εικόνα του «εθνικού άλλου». Ασφαλώς αυτό λειτούργησε και λειτουργεί αρνητικότατα στην προσπάθεια επαναπροσέγγισης των δύο κοινοτήτων. Οι Ελληνοκύπριοι εκπαιδευτικοί σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό δε βλέπουν σφαιρικά το κυπριακό πρόβλημα. Οι απόψεις πάρα πολλών συγκλίνουν πολύ με τη μεροληπτική αφήγηση των εγχειριδίων. Πολλοί μάλιστα φαίνεται να αγνοούν σημαντικά γεγονότα της κυπριακής ιστορίας. Οι νεαρότεροι σε ηλικία είναι πιο κοντά σε μια ορθότερη διδασκαλία του συγκεκριμένου μαθήματος . Βλέπουν μάλλον πιο αντικειμενικά τις θέσεις και τις πράξεις της ελληνοκυπριακής κοινότητας, αλλά και της τουρκοκυπριακής και δεν είναι τυφλά προσκολλημένοι στην ιδέα του έθνους όπως παρουσιάζονται να είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται και στις απόψεις των εκπαιδευτικών που τάσσονται με την αριστερά σε σχέση με τους υπόλοιπους. Φαίνεται ότι η πολυπρισματική θεώρηση στη διδακτική της ιστορίας, η χρήση δηλαδή πολλών και αντικρουόμενων πηγών, πολλών και αντικρουόμενων οπτικών γωνιών και η σφαιρική ενημέρωση των εκπαιδευτικών ως προς τα γεγονότα του παρελθόντος είναι τα κλειδιά για μια ορθότερη διδασκαλία του μαθήματος της ιστορίας στην Κύπρο.