Διερεύνηση της επίδρασης δεικτών της νόσοου Alzheimer ή της άνοιας αγγειακού τύπου στην εμφάνιση του χρόνιου γλαυκώματος

Abstract

Aim: Chronic glaucoma and Alzheimer’s disease are two neurodegenerative disorders that occur in the elderly. Some studies have shown that several biomarkers are significantly associated with both disorders. Other studies have investigated the association between them, but their results were mixed. Therefore, we performed a systematic review and meta-analysis of the literature. Also, we conducted a case-control study.Material & Methods: We searched systematically in PubMed from 1964 through September 2013 and 239 hits emerged. After abstract and full-text review, we excluded 229 studies. The statistical synthesis of the results was performed using the fixed effects method. With regard to the case-control study, two hundred and twenty-five persons were enrolled {Mean age: 74.1±6.8 (SD)}. The association of chronic glaucoma and dementia (Alzheimer’s disease and vascular dementia) was assessed by Fisher’s exact test. The relationship of quantitative clinical markers of glaucoma such as IOP and C/D ratio with the probability of appearance of dementia was studied by binary logistic regression.Results: Ten articles were finally selected, of which six were conducted in Europe, two in USA and two in Asia. Five reports were case-control studies, three were cohort studies and two were record-linkage studies. The number of patients with glaucoma in these studies ranged between 21 and 63.325. The two largest studies observed that the patients with glaucoma had a reduced risk of Alzheimer’s disease. The remaining studies were basically small and observed significantly positive associations between the two disorders. One study was further excluded. The statistical synthesis of the results showed a summary odds ratio of 0.92% with 95% confidence intervals from 0.89 to 0.94. The study results were extremely heterogeneous (I2=89%, P<0,001). With regard to the case-control study, of the 225 persons included in the study, 55 individuals had dementia (Alzheimer’s disease: 40; vascular dementia: 15), of which 2 persons had chronic glaucoma (3.64%) and 170 persons without dementia, of which 11 individuals had chronic glaucoma as well (6.47%). The association of chronic glaucoma and dementia was estimated statistically as non-significant (p = 0.74). Likewise, the impact of IOP and C/D ratio on the probability of appearance of dementia has not reached statistical significance (p = 0.06).Conclusion: The association of chronic glaucoma and Alzheimer’s disease is heterogeneous in the literature, and most studies are small and poorly designed. The meta-analysis showed that the patients with glaucoma had a lower risk of Alzheimer’s disease, but this result was based essentially on only one large study. With regard to the case-control study, it did not reveal any statistical significant association of glaucoma and its clinical markers with dementia. Future large and prospective studies are warranted.

Σκοπός: Το χρόνιο γλαύκωμα και η νόσος Alzheimer είναι δύο νευροεκφυλιστικές νόσοι που εμφανίζονται σε μεγάλες ηλικίες. Μελέτες έχουν δείξει πως ορισμένοι βιολογικοί δείκτες σχετίζονται σημαντικά και με τις δύο νόσους. Άλλες μελέτες έχουν διερευνήσει τη μεταξύ τους συσχέτιση, αλλά τα αποτελέσματά τους ήταν διφορούμενα. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήσαμε συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση της βιβλιογραφίας. Επίσης διενεργήσαμε και κλινική μελέτη ασθενών-μαρτύρων.Υλικό & Μέθοδος: Αναζητήσαμε συστηματικά τη βιβλιογραφία στο PubMed από το 1964 έως και το Σεπτέμβριο του 2013 και προέκυψαν 239 αποτελέσματα. Μετά την ανάγνωση των περιλήψεων και των πλήρων κειμένων αφαιρέθηκαν 229 μελέτες. Η στατιστική σύνθεση των αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο των σταθερών επιδράσεων. Σχετικά με την κλινική μελέτη εξετάστηκαν συνολικά 225 άτομα {Μέσος όρος ηλικίας: 74.1 ± 6.8 (SD)}. Η συσχέτιση του χρόνιου γλαυκώματος με την άνοια (νόσος Alzheimer και αγγειακή άνοια) εκτιμήθηκε με το Fisher’s exact test, ενώ η συσχέτιση των ποσοτικών κλινικών δεικτών του γλαυκώματος (ΕΟΠ και C/D ratio) με την άνοια μελετήθηκε με τη μέθοδο της λογιστικής παλινδρόμησης.Αποτελέσματα: Επιλέξαμε δέκα άρθρα εκ των οποίων έξι διενεργήθηκαν στην Ευρώπη, δύο στις ΗΠΑ και δύο στην Ασία. Πέντε ήταν μελέτες ασθενών-μαρτύρων, τρεις ήταν μελέτες κοόρτη και δύο ήταν μελέτες με χρήση πολλαπλών αρχείων αναφοράς ασθενειών. Ο αριθμός των ασθενών με γλαύκωμα στις μελέτες αυτές κυμαινόταν από 21 έως 63.325. Οι δύο μεγάλες μελέτες παρατήρησαν ότι οι ασθενείς με γλαύκωμα είχαν μειωμένη επίπτωση της νόσου Alzheimer. Οι υπόλοιπες μελέτες κατά κανόνα ήταν μικρές και παρατήρησαν θετικές συσχετίσεις μεταξύ των δύο νόσων. Μία μελέτη επιπλέον αφαιρέθηκε. Η στατιστική σύνθεση των αποτελεσμάτων έδειξε ένα συνολικό λόγο αναλογιών 0.92% με 95% διαστήματα εμπιστοσύνης από 0.89 έως 0.94. Τα αποτελέσματα των μελετών ήταν εξαιρετικά ετερογενή (I2 = 89%, P < 0.001). Σχετικά με την κλινική μελέτη ασθενών-μαρτύρων, από την εξέταση των 225 ατόμων, 55 άτομα βρέθηκαν με άνοια (με νόσο Alzheimer: 40 και με αγγειακού τύπου άνοια: 15) εκ των οποίων 2 άτομα διαγνώστηκαν με χρόνιο γλαύκωμα (3.64%) και 170 άτομα χωρίς άνοια εκ των οποίων 11 άτομα διαγνώστηκαν επίσης με χρόνιο γλαύκωμα (6.47%). Η σχέση του χρόνιου γλαυκώματος με την άνοια αποδείχθηκε στατιστικά μη σημαντική (p = 0.74), όπως επίσης και η σχέση της ΕΟΠ και του C/D ratio με την άνοια (p = 0.06).Συμπεράσματα: Η βιβλιογραφία για τη συσχέτιση του χρόνιου γλαυκώματος με τη νόσο Alzheimer είναι ετερογενής και οι περισσότερες μελέτες είναι μικρές και ελλιπώς σχεδιασμένες. Η στατιστική σύνθεση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι ασθενείς με γλαύκωμα είχαν μειωμένη επίπτωση της νόσου Alzheimer, αλλά το αποτέλεσμα αυτό βασίστηκε ουσιαστικά μόνο στη μεγαλύτερη μελέτη του δείγματος. Όσον αφορά την κλινική μελέτη ασθενών-μαρτύρων δεν ανέδειξε κάποια σημαντική σχέση του γλαυκώματος και των δεικτών αυτού με την άνοια. Η διενέργεια μεγάλων και προοπτικών μελετών στο μέλλον κρίνεται απαραίτητη.