Το θεατρικό παιχνίδι σε μαθητές με ελαφριά και μέτρια νοητική υστέρηση: καινοτόμες προσεγγίσεις και δράσεις στο έπος της Οδύσσειας

Abstract

This thesis investigates the role of drama-play in the education of students with mild or moderate mental retardation. Undoubtedly, Drama-Play as a training instrument plays an important role in the life-long education of the individual. The drama-play contributes to the development of intelligence and creatively harmonizes the student's cognitive, psycho-emotional and physical domain. At the same time, it strengthens its social development. Although the value of Drama-Play and generally drama education in the overall development of the personality of the typically developing child is well studied, nevertheless, in Greece there is a lack of research into the subject with regard to pupils with intellectual disabilities. There is a significant lack of research and practical data, with the result that the use of the Drama-Play in the education of pupils with intellectual disabilities has hardly been explored. Based on the above-mentioned purpose of the present study, the Drama-Play is to be developed as an educational tool for improving pupils with light or moderate mental retardation in the fields of: gospel, oral speech, emotional organization, emotional intelligence, motor-censoring intelligence, drama expression and psychomotority. Participants were students with mild or moderate mental retardation who attended secondary education at Special Education and Training Schools (UMEA), aged thirteen to fifteen years.Methodology of ResearchThree-stage research has been planned and carried out to investigate the above purpose.During the first research phase, two groups, the experimental group and the control group were formed. The experimental group consisted of students with a mental disability that would be taught using Drama-Play, while the control group consisted of students with a mental disability that would be taught without the use of Drama-Play. It included recording the cognitive level of students with mild or moderate mental retardation, aged thirteen to fifteen years, based on the epic of the Odyssey.During this second stage, an additional emotional understanding test was provided through the expression of the face to the students of the experimental group and the skill test of the AME. to the teachers where they answered questions about the skills of the students in the experimental group in different areas. Emotional intelligence was tested through emotional intelligence, and through the skills test, verbal speech, psychomotor, sociality, emotional organization and dramatization of the participants were tested. The second research stage included teaching the epic poems of the Odyssey in the experimental group, implementing Drama-Play, drama activities and dramatization. The teaching plans are seventeen in total. The choice of the particular teaching text, namely the epic poem of the Odyssey, was based on the premise that its interactive form in relation to a "pure" narrative text could facilitate the organization and presentation of the drama activities for the "constructions" of the roles and for the production of drama dialogue by the pupils themselves.The third research phase included the recording of the cognitive level of pupils with mental retardation of the Odyssey epic after the use of drama-play as cognitive vehicle and its differentiation with the knowledge-based control group. Also, the differences of the experimental group were highlighted: oral speech, emotional organization, psychomotorism, sociability, drama expression as recorded by two teachers of the experimental group (theatrologist, philologist) who acted as animators-theater pedagogues during Drama-Plays after the end of drama interventions. Finally, from the test completed by the students of the experimental team to the understanding of the emotional state through the expression of one's face, after the application of Drama-Plays and actions, variations were found in the piece of emotional intelligence cultivated through drama intervention.ResultsThe results showed that there was a significant improvement in understanding the content of the Odyssey episodes and in recognizing the feelings of others from students with mild or moderate mental disabilities who were taught through Drama-Play. Moreover, regarding the language skills of the participants in the experimental group, it was noted that they understood new concepts, metaphoric meanings of words and managed to reach values of life and norms. In general, levels of learning readiness have been improved in oral and written speech, their psychomotoriness, emotional organization as well as, the way of managing others and their behaviour. Finally, they showed upward trends in social skills and drama expressivity.

Η διατριβή πραγματεύεται το ρόλο του θεατρικού παιχνιδιού στην εκπαίδευση των μαθητών με ελαφριά ή μέτρια νοητική υστέρηση. Αναμφισβήτητα, το θεατρικό παιχνίδι ως μορφοπαιδευτικό μέσο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δια βίου εκπαίδευση του ατόμου. Το θεατρικό παιχνίδι συμβάλλει πολύτροπα στην ανάπτυξη της νοημοσύνης και εναρμονίζει δημιουργικά τον γνωστικό, ψυχο-συναισθηματικό και σωματικό τομέα του μαθητή. Παράλληλα, ενδυναμώνει την κοινωνική ανάπτυξη του. Αν και έχει μελετηθεί ικανοποιητικά η αξία του θεατρικού παιχνιδιού και γενικότερα της θεατρικής παιδείας στη συνολική ανάπτυξη της προσωπικότητας τού τυπικώς αναπτυσσόμενου παιδιού απουσιάζει, στην Ελλάδα, η αντίστοιχη διερεύνηση του θέματος, όσον αφορά τους μαθητές με νοητική υστέρηση. Καταγράφεται, δηλαδή, σημαντική έλλειψη ερευνητικών και πρακτικών δεδομένων με αποτέλεσμα να μην έχει διερευνηθεί σχεδόν καθόλου η αξιοποίηση του θεατρικού παιχνιδιού στην εκπαίδευση των μαθητών με νοητική υστέρηση. Με βάση τα προαναφερόμενα σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να αναδειχθεί το θεατρικό παιχνίδι ως εκπαιδευτικό μέσο βελτίωσης του μαθητή με ελαφριά ή μέτρια νοητική υστέρηση στους τομείς: γνωσιολογικός τομέας, προφορικός λόγος, συναισθηματική οργάνωση, συναισθηματική νοημοσύνη, κιναισθητική νοημοσύνη, θεατρική εκφραστικότητα και ψυχοκινητικότητα. Οι συμμετέχοντες ήταν μαθητές με ελαφρά ή μέτρια νοητική υστέρηση που φοιτούσαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (Σ.Μ.Ε.Α.Ε.), ηλικίας δεκατριών έως δεκαπέντε ετών. Μεθοδολογία της έρευναςΓια τη διερεύνηση του παραπάνω σκοπού σχεδιάστηκε και διεξήχθη έρευνα τριών σταδίων. Κατά το πρώτο ερευνητικό στάδιο, συγκροτήθηκαν δύο ομάδες, η πειραματική ομάδα και η ομάδα ελέγχου. Την πειραματική ομάδα αποτελούσαν οι μαθητές με νοητική αναπηρία που θα διδάσκονταν με την αξιοποίηση θεατρικού παιχνιδιού, ενώ την ομάδα ελέγχου αποτελούσαν οι μαθητές με νοητική αναπηρία που θα διδάσκονταν χωρίς τη χρήση θεατρικού παιχνιδιού. Περιλάμβανε την καταγραφή του γνωστικού επιπέδου μαθητών με ελαφριά ή μέτρια νοητική υστέρηση, ηλικίας δεκατριών έως δεκαπέντε ετών, με βάση το έπος της Οδύσσειας. Κατά το δεύτερο αυτό στάδιο χορηγήθηκε επιπλέον τεστ κατανόησης συναισθημάτων μέσω της έκφρασης του προσώπου στους μαθητές της πειραματικής ομάδας και τεστ δεξιοτήτων Α.Μ.Ε.Α. στους εκπαιδευτικούς όπου απαντούσαν σε ερωτήσεις για τις δεξιότητες των μαθητών της πειραματικής ομάδας σε διάφορους τομείς. Μέσω του τεστ κατανόησης συναισθημάτων ελέγχθηκε η συναισθηματική νοημοσύνη και μέσω του τεστ δεξιοτήτων ελέγχθηκε ο προφορικός λόγος, η ψυχοκινητικότητα, η κοινωνικότητα, η συναισθηματική οργάνωση και η θεατρικότητα των συμμετεχόντων. Το δεύτερο ερευνητικό στάδιο περιλάμβανε τη διδασκαλία του έπους της Οδύσσειας στην πειραματική ομάδα εφαρμόζοντας θεατρικό παιχνίδι, θεατρικές δράσεις και δραματοποίηση. Τα σχέδια διδασκαλίας είναι δεκαεπτά στο σύνολο. Η επιλογή του συγκεκριμένου διδακτικού κειμένου, δηλαδή του έπους της Οδύσσειας, έγινε με το σκεπτικό ότι η διαλογική του μορφή σε σχέση με ένα “καθαρά” αφηγηματικό κείμενο, μπορούσε να διευκολύνει την οργάνωση και παρουσίαση των θεατρικών δραστηριοτήτων για το “χτίσιμο” των ρόλων και για την παραγωγή θεατρικού διαλόγου από τους ίδιους τους μαθητές.Το τρίτο ερευνητικό στάδιο περιλάμβανε την καταγραφή του γνωστικού επιπέδου των μαθητών με νοητική υστέρηση αναφορικά με το έπος της Οδύσσειας μετά την χρήση του θεατρικού παιχνιδιού και την διαφοροποίησή της με την ομάδα ελέγχου σε επίπεδο γνώσεων. Επίσης, αναδείχθηκαν οι διαφοροποιήσεις της πειραματικής ομάδας: στον προφορικό λόγο, συναισθηματική οργάνωση, ψυχοκινητικότητα, κοινωνικότητα, θεατρική εκφραστικότητα όπως καταγράφηκαν από δυο εκπαιδευτικούς της πειραματικής ομάδας (θεατρολόγος, φιλόλογος) που δρούσαν ως εμψυχωτές-θεατροπαιδαγωγοί κατά την διάρκεια των θεατρικών παιχνιδιών μετά το πέρας των θεατρικών παρεμβάσεων. Τέλος από το τεστ που συμπληρώθηκε, μετά την εφαρμογή θεατρικών παιχνιδιών και δράσεων, από τους μαθητές της πειραματικής ομάδας και αφορά στην κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης μέσω έκφρασης προσώπου των άλλων, βρέθηκαν διαφοροποιήσεις στο κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης που καλλιεργήθηκε μέσω της θεατρικής παρέμβασης.ΑποτελέσματαΤα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπήρξε σημαντική βελτίωση στην κατανόηση του περιεχομένου του έπους της Οδύσσειας και στην αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων από τους μαθητές με ελαφριά ή μέτρια νοητική αναπηρία που διδάχθηκαν μέσω του θεατρικού παιχνιδιού. Επιπλέον, αναφορικά με τις γλωσσικές ικανότητες/δεξιότητες των συμμετεχόντων στην πειραματική ομάδα, καταγράφηκε ότι αυτοί κατανόησαν νέες έννοιες, μεταφορικές σημασίες λέξεων και κατάφεραν να προσεγγίσουν αξίες ζωής και νόρμες. Γενικότερα, βελτιώθηκαν τα επίπεδα μαθησιακής ετοιμότητας στον προφορικό και γραπτό λόγο, η ψυχοκινητικότητά τους, η συναισθηματική οργάνωση καθώς και ο τρόπος διαχείρισης των άλλων και η συμπεριφορά τους. Τέλος επέδειξαν αυξητικές τάσεις ως προς τις κοινωνικές δεξιότητες και θεατρική εκφραστικότητα.