Ηλιαία: το δικαστήριο των πολιτών την εποχή των αττικών ρητόρων

Abstract

The study examines one of the most important constitution in the judicial system in Athens during the classical period, the people’s court (Heliaia), using as a basic source of information the texts from Attic orators.The main purpose of the study is to present a synthetic view of the procedure of the court and its central role in the functioning of democracy and its influence to the democratic political system. Through the judicial function of Heliaia, the sovereignty of the people was confirmed.The dissertation is structured in ten chapters.In an introductory chapter, it is examined the establishment of the court from the time of Solon. Further, the court is described during the classical period (composition of the court, selection of judges, court’s sessions, architecture, dicastic oath and payment, litigants-the assistants of litigants, ex. Synegoros, the role of magistrates, court’s jurisdiction, types of actions).The chapters from three to six deal with the conditions required for a trial to begin, the stage of preliminary proceedings, the main hearing (evidence and litigants’s arguments), the vote of the judges, the court’s judgement, the punishment and the enforceability of judgements.Subsequently, in chapter seven, reference is made to the ways in which a decision is annulled. The decision of the Heliaia were final and irrevocable. A decision could be changed and the case reopened only in two cases. First, if a witness gave false evidence (dike pseudomartyrion) and second, if the defendant was not duly summoned (graphe pseudokleitias).Another interesting point of view is the functioning of the case-law in the Athenian court of Heliaia. The litigants invoke decisions of previous cases, relevant or irrelevant to the case, which is judged. Their purpose is to affect psychologically the judges and to persuade in order to vote according to their interest.Finally, in the last two chapters, the study examines the judicial function of Heliaia compared with the democracy and the fundamental legal principles.The dissertation ends up with the conclusions, a bibliography and two appendixes.In conclusion, it is noted that the People’s Court (Heliaia) is a well organized system of dispensing justice in Ancient Athens , which functions according specific rules, characterized by specialization and complicated procedures.These procedural machinery for dispensing justice in Athens has a preventive role and aims to the independence of judicial function, contributing to the issuing of lawful decisions.

Αντικείμενο της εργασίας αυτής αποτελεί η μελέτη ενός από τους σημαντικότερους θεσμούς στην Αθήνα της κλασικής εποχής, του δικαστηρίου της Ἡλιαίας, με βασική πηγή άντλησης πληροφοριών τα κείμενα των δικανικών λόγων των αττικών ρητόρων.Εν προκειμένω, μέσα από τη συγκεκριμένη εργασία επιχειρείται να παρουσιαστεί μια συνθετική εικόνα της δικονομίας του δικαστηρίου των πολιτών από την ίδρυσή του, την εποχή του Σόλωνα μέχρι τη διαμόρφωσή του και τη λειτουργία του κατά τους κλασικούς χρόνους, τόσο σε διαδικαστικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο δημοκρατικών συσχετισμών, εξετάζοντας λεπτομερώς τα διάφορα διαδικαστικά επίπεδα λειτουργίας του, καθώς και το αντίκρισμα των θεμελιωδών αρχών του δικαίου στη δικονομική πρακτική.Η διατριβή διαρθρώνεται σε δέκα κεφάλαια. Η έρευνα ξεκινά από την εποχή γένεσης του θεσμού την αρχαϊκή εποχή. Ο Σόλων ίδρυσε ένα συλλογικό όργανο αποτελούμενο από Αθηναίους πολίτες για να εκδικάζουν τις προσφυγές κατά των αρχόντων, που μέχρι τότε απένειμαν δικαιοσύνη. Στα επόμενα κεφάλαια, περιγράφεται ο ομώνυμος θεσμός την κλασική εποχή, την εποχή δηλαδή της διαμόρφωσης και της ολοκληρωμένης λειτουργίας του (σύνθεση, συγκρότηση, αρχιτεκτονική, ηγεμονία, πρόσωπα δίκης, δικαιοδοσία). Από το τρίτο κεφάλαιο μέχρι και το έκτο αναλύονται τα διαδικαστικά επίπεδα της δίκης, από την έναρξή της με την άσκηση του ένδικου βοηθήματος στον αρμόδιο άρχοντα και την κλήτευση του αντιδίκου, τη συζήτηση στο ακροατήριο με την παρουσίαση των αποδεικτικών μέσων και την επιχειρηματολογία των διαδίκων, μέχρι και την ολοκλήρωση του δικαστικού αγώνα, με την έκδοση της απόφασης και τον καθορισμό της ποινής, καθώς και τον τρόπο εκτέλεσής της. Περαιτέρω, στο έβδομο κεφάλαιο, αναλύονται οι τρόποι έμμεσοι εξαφάνισης μιας δικαστικής απόφασης. Οι αποφάσεις της Ηλιαίας είναι αμετάκλητες. Ωστόσο, σε περίπτωση που η απόφαση στηρίχθηκε σε ψευδή μαρτυρική κατάθεση ή ο αντίδικος ερημοδικάσθηκε λόγω μη νόμιμης κλήτευσής του, προβλέπεται δυνατότητα επανεκδίκασης της υπόθεσης.Στο όγδοο κεφάλαιο επιχειρείται μια παρουσίαση της λειτουργίας της νομολογίας στο πλαίσιο της αττικής δίκης.Ολοκληρώνοντας τη μελέτη, στα δυο τελευταία κεφάλαια, αναλύεται η σχέση του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης στην κλασική Αθήνα με το δημοκρατικό πολίτευμα, καθώς και το αντίκρισμα της δημοκρατικής ιδεολογίας στις θεμελιώδεις δικαιικές αρχές. Η διατριβή ολοκληρώνεται με το κεφάλαιο των συμπερασμάτων, την ενότητα της βιβλιογραφίας καθώς και δυο παραρτήματα.Εν κατακλείδι, η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί μια πρωτότυπη έρευνα στο πεδίο του αρχαιοελληνικού δικαίου και ειδικότερα όσον αφορά την απονομή της δικαιοσύνης στην κλασική Αθήνα. Η πρωτοτυπία συνίσταται στο ό,τι γίνεται μια σύνθεση όλων εκείνων των επιμέρους στοιχείων της διαδικασίας και της λειτουργίας του δικαστηρίου, με βάση τις μαρτυρίες που προέρχονται από τους δικανικούς λόγους, με σκοπό να καταδειχθεί ότι το ἡλιαστικό δικαστήριο αποτελεί ένα καλά οργανωμένο σύστημα με σαφείς και καθορισμένους κανόνες, με εξειδίκευση καθώς και περίπλοκες διαδικασίες, που σκοπό έχουν να λειτουργήσουν προληπτικά και να προστατεύσουν την ανεξαρτησία της δικαστικής λειτουργίας, συντελώντας στην έκδοση δίκαιων αποφάσεων.