Η εξειδίκευση της αόριστης νομικής έννοιας του παρανόμου ως προϋπόθεσης της ευθύνης του ιατρού από αδικοπραξία: αξιολογικά κριτήρια για την εξειδίκευση - τυπολογία υποχρεώσεων

Abstract

The objective of this doctoral thesis is to specify the indefinite legal concept of unlawfulness in tort liability of physicians, when they are providing medical care services. Specifying the unlawfulness is attempted by reference to physicians’ duties of care and by drawing -via inductive method- the crucial evaluation criteria. The norms by which medical duties are established can be distinguished -based on the criterion of abstraction and generalization degree of their formulation- into three categories: The specific norms, the norms of medical ethics and the general clause of good faith. In line with that tripartite separation of the norms, approaching the norms in the study is also attempted in a stepwise way. This study begins in § 2 with cases where the legislative intervention is specific. In the first part (A), there is a presentation -by categories and indicatively- of certain legislative provisions, as examples of a more intensive positivation of law. Those are specific norms introducing standards on how specific medical acts must be carried out (under 1) and norms pertaining to the technical part of certain medical acts (under 2). In the second part (B), the evaluation criteria deriving from the inductive approach of the specific evaluations existing in the norms are pinpointed and it is ascertained that specific norms can be effortlessly interpreted and applied. The legislator’s evaluations existing in the specific norms are crucial for their objective-teleological interpretation and can further serve as guidelines in the process of forming the content of equal, in terms of evaluation, duties (of medical care), which are drawn by concretizing an indefinite legal concept or a general clause within the medical liability system. § 3 focuses on specifying unlawfulness by reference to Medical Ethics Code norms that fall within the scope of the study as well as to art. 24 and 25 of the recently repealed E.L. 1565/1939, which (the latter articles) retain their significance within the framework of interpreting the current Medical Ethics Code, as a reference to the history of that code. Medical ethics norms are “intermediate norms”: being worded using indefinite legal concepts, they express “what ought to be done” at an intermediate level of abstraction and generalization. Ethics norms, being a more specific legislative expression of good faith imperatives compared to the said general clause, can -after being transformed into a norm that is eligible for subsumption via concretization of their indefinite legal concepts- contribute to specifying the unlawful medical act, a specification which is necessary to apply art. 914 C.C. At the third level of the study (§4), the aim is to specify duties of care whose sedes materiae is the general clause of good faith. The method of typing (typology making of) cases and of inductively -by type- approaching the courts’ evaluations found in the minor premise of the judicial syllogism of the decisions is applied in § 4 of this study as the safest and most appropriate method of specifying the general clause of good faith. Τhis method leads to a typology of duties (under B) based on the intensity and the form of the duty of care in the different stages of the doctor-patient relationship: 1. Medical duties at the stage of diagnosis 2. The duty not to undertake the case nor to continue treating the patient in case of physician’s personal inadequacy or insufficiency of means and (the duty) to refer the patient to a colleague or hospital 3. Duties of lege artis treatment and protection of the patient when a doctor in specialty training participates in the treatment 4. The duty to provide complete (regarding the aspect of time) medical treatment 5. Duties of care for the safety and success of the medical act 6. The duty to select the appropriate method at the stage of treatment 7. The duty to perform the therapeutic medical act lege artis 8. The duty to withdraw medical tools and material from the area of operation 9. The duty to protect the person who is subjected to a medical act against the risk caused by the malfunction of the medical machine 10. The duty of “therapeutic informing” and “safety informing”. The main conclusions of § 4 are briefly presented in part C. Under 1: the method of typing (typology making of) cases and of inductively approaching the courts evaluations allowed indeed to formulate specific duties of care with the necessary safety; by specifying good faith imperatives to be applied in medical practice, the courts mould the crucial -by case groups- duties of care for the application of these imperatives, thus contributing to forming the current medical liability law. The grouping of court decisions corresponds to a common idea about the crucial stages of medical treatment, which can be distinguished according to a based on the “teachings of common experience” typing of the circumstances and the sources of endangering the patient. Under 2, the crucial evaluation criteria for a case typology of medical duties of care are pointed out briefly. The study is completed with the presentation of the general conclusions in § 5. In the first part, the evaluation criteria that emerged from inductively approaching the study material are pinpointed in a higher abstraction grade. In the next two parts, the conclusions about the relation of unlawfulness as breach of duties deriving from the general clause of good faith, to the negligence (culpa), which is defined in art. 330 subpar. b C.C. as grade of fault (i.e. legally disapproved mental stance), and about the (judicial) forming of the measure of medical diligence, respectively, are briefly presented. Regarding the measure of medical diligence, this study attempts to bring out that it is in accordance with art. 330 subpar. b C.C. to distinguish special circles within the circle of all physicians. Those are the circle of the physicians who only have degree in medicine and then by medical specialty, the circles of doctors in specialty training, the circles of specialized doctors and the circles of highly skilled specialized doctors as long as in the last case the higher treatment is offered to the public as such against a much higher than the usual fee. Model of diligence is the average member of the medical circle to which the acting person belongs.

Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής είναι η εξειδίκευση της αόριστης νομικής έννοιας του παρανόμου στην αδικοπρακτική ευθύνη του ιατρού κατά την παροχή ιατρικής περίθαλψης. Η εξειδίκευση επιχειρείται με αναγωγή σε υποχρεώσεις πρόνοιας των ιατρών και ανάδειξη, με επαγωγική μέθοδο, των αξιολογικών κριτηρίων τους. Οι κανόνες με τους οποίους τίθενται οι ιατρικές υποχρεώσεις μπορούν να διακριθούν με κριτήριο τον βαθμό αφαίρεσης και γενίκευσης του πραγματικού τους σε τρεις βαθμίδες: τους ειδικούς κανόνες, τους κανόνες ιατρικής δεοντολογίας και τη γενική ρήτρα της καλής πίστης. Σε αντιστοιχία προς την εν λόγω τριμερή διάκριση, η προσέγγιση των κανόνων στη μελέτη είναι κλιμακωτή. Η έρευνα του θέματος εκκινεί στην § 2 από περιπτώσεις στις οποίες υφίσταται ειδική νομοθετική παρέμβαση. Στο πρώτο μέρος (Α) παρουσιάζονται κατά κατηγορίες και ενδεικτικώς, ως παραδείγματα εντονότερης θετικοποίησης του δικαίου, νομοθετικές διατάξεις με τις οποίες θεσπίζονται προδιαγραφές διενέργειας ιατρικών πράξεων (υπό 1) και κανόνες που αφορούν το τεχνικό μέρος ορισμένων ιατρικών πράξεων (υπό 2). Στο δεύτερο μέρος (Β) αναδεικνύονται τα αξιολογικά κριτήρια από την επαγωγική προσέγγιση των επιμέρους αξιολογήσεων που ενυπάρχουν στους κανόνες και διαπιστώνεται ότι οι ειδικοί κανόνες είναι δεκτικοί ευχερούς ερμηνείας και εφαρμογής. Οι ενυπάρχουσες στους ειδικούς κανόνες νομοθετικές αξιολογήσεις, κρίσιμες στο πλαίσιο της αντικειμενικής-τελολογικής ερμηνείας τους, προσφέρονται καί ως κατευθυντήριες γραμμές κατά τη διαμόρφωση του περιεχομένου αξιολογικά όμοιων υποχρεώσεων (πρόνοιας των ιατρών) συναγόμενων με συγκεκριμενοποίηση μιας αόριστης νομικής έννοιας ή μιας γενικής ρήτρας εντός του συστήματος της ιατρικής ευθύνης. Η § 3 έχει ως αντικείμενο την εξειδίκευση του παρανόμου με αναγωγή σε κανόνες του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας που εμπίπτουν στο πεδίο αναφοράς της μελέτης καθώς και στα άρθρα 24 και 25 του προσφάτως καταργηθέντος α.ν. 1565/1939, τα οποία διατηρούν τη σημασία τους στο πλαίσιο της ερμηνείας του ισχύοντος Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας ως αναφορά στην προϊστορία του. Οι κανόνες δεοντολογίας αποτελούν ενδιάμεσους κανόνες: διατυπωμένοι με αόριστες νομικές έννοιες εκφράζουν το δέον με ένα ενδιάμεσο επίπεδο αφαίρεσης και γενίκευσης. Ως πιο συγκεκριμένη νομοθετική έκφραση επιταγών της καλής πίστης σε σχέση με την εν λόγω γενική ρήτρα, οι κανόνες δεοντολογίας μπορούν, αφού μετασχηματιστούν μέσω της συγκεκριμενοποίησης των αόριστων νομικών εννοιών τους σε ένα δεκτικό υπαγωγής πραγματικό, να συμβάλουν στην αναγκαία για την εφαρμογή της ΑΚ 914 εξειδίκευση της παράνομης ιατρικής πράξης. Σε μια τρίτη βαθμίδα έρευνας (§4) εξειδικεύονται υποχρεώσεις πρόνοιας με sedes materiae τη γενική ρήτρα της καλής πίστης. Ως περισσότερο ασφαλής και πρόσφορη μέθοδος εξειδίκευσης της γενικής ρήτρας της καλής πίστης εφαρμόζεται στην § 4 η τυπολογία περιπτώσεων που έχουν κριθεί από τα δικαστήρια σε σειρά όμοιων υποθέσεων και η επαγωγική κατά τύπο προσέγγιση των αξιολογήσεων που περιέχονται στην ελάσσονα πρόταση του δικανικού συλλογισμού των αποφάσεων. Με αυτή τη μέθοδο αναδεικνύεται (υπό Β) μια τυπολογία υποχρεώσεων με βάση την ένταση και τη μορφή υπό την οποία εμφανίζεται η υποχρέωση πρόνοιας στα διάφορα στάδια της σχέσης ιατρού - ασθενούς: 1. Υποχρεώσεις του ιατρού κατά το στάδιο της διάγνωσης 2. Υποχρέωση μη ανάληψης ή μη διατήρησης ιατρικού περιστατικού σε περίπτωση προσωπικής ή αντικειμενικής ανεπάρκειας και (υποχρέωση) παραπομπής αυτού σε άλλον ιατρό ή νοσοκομείο 3. Υποχρεώσεις lege artis περίθαλψης και προστασίας του ασθενούς επί συμμετοχής ειδικευομένου στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών 4. Υποχρέωση χρονικά πλήρους ιατρικής κάλυψης 5. Υποχρέωση λήψης μέτρων πρόνοιας για την ασφάλεια του ασθενούς και την επιτυχία της ιατρικής πράξης 6. Υποχρέωση επιλογής της ενδεδειγμένης μεθόδου στο στάδιο της θεραπείας 7. Υποχρέωση lege artis εκτέλεσης ιατρικής πράξης στο πλαίσιο της θεραπευτικής διαδικασίας 8. Υποχρέωση απομάκρυνσης ιατρικών εργαλείων και υλικού από τη χειρουργηθείσα περιοχή 9. Υποχρέωση προστασίας του υποβαλλόμενου σε ιατρική πράξη προσώπου από μη κανονική λειτουργία ιατρικού μηχανήματος 10. Υποχρέωση παροχής «θεραπευτικής ενημέρωσης» και «ενημέρωσης ασφάλειας». Με τις συμπερασματικές παρατηρήσεις της § 4 αναδεικνύεται υπό 1 αφενός ότι η μέθοδος της τυπολογίας περιπτώσεων και της επαγωγικής προσέγγισης των αντίστοιχων δικαστικών αξιολογήσεων επέτρεψε τη διατύπωση με την απαιτούμενη ασφάλεια επιμέρους υποχρεώσεων πρόνοιας και ότι η νομολογία εξειδικεύοντας επιταγές της καλής πίστης διαπλάσσει τα κρίσιμα κατά κατηγορίες περιπτώσεων «πραγματικά» συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του ισχύοντος δικαίου αστικής ευθύνης των ιατρών. Αφετέρου διαπιστώνεται ότι η ταξινόμηση της νομολογιακής ύλης ανταποκρίνεται σε μια κοινή αντίληψη για τα κρίσιμα στάδια της ιατρικής περίθαλψης, τα οποία μπορούν να διακριθούν με βάση μια, στηριζόμενη στα διδάγματα της κοινής πείρας, τυποποίηση των συνθηκών και των πηγών διακινδύνευσης των έννομων αγαθών του ασθενούς. Τέλος επισημαίνονται (υπό 2) συνοπτικά τα θεμελιώδη αξιολογικά κριτήρια με βάση τα οποία συνήχθησαν ανά κατηγορία περιπτώσεων οι υποχρεώσεις πρόνοιας των ιατρών. Η μελέτη ολοκληρώνεται στην § 5 με την παρουσίαση των γενικών πορισμάτων της έρευνας. Στο πρώτο σκέλος αναδεικνύονται, σε μια βαθμίδα μεγαλύτερης αφαίρεσης, τα αξιολογικά κριτήρια από την επαγωγική προσέγγιση του υλικού της έρευνας. Στα δύο επόμενα σκέλη εκτίθενται συμπερασματικές παρατηρήσεις για τη σχέση της παρανομίας, ως παραβίασης επιταγών της καλής πίστης, προς την αμέλεια, η οποία στην ΑΚ 330 εδ. β΄ ορίζεται μόνο ως βαθμός υπαιτιότητας, και για τη (νομολογιακή) διαμόρφωση του μέτρου της επιμέλειας των ιατρών αντιστοίχως. Αναφορικά με το μέτρο της επιμέλειας των ιατρών αναδεικνύεται, στην πορεία της μελέτης, ως σύμφωνη με την ΑΚ 330 εδ. β΄ η διάκριση επιμέρους κύκλων εντός του συναλλακτικού κύκλου των ιατρών. Αυτοί είναι ο κύκλος των ιατρών πτυχιούχων μόνο της ιατρικής και περαιτέρω, ανά ιατρική ειδικότητα, οι κύκλοι των ειδικευομένων, των ειδικών και των εξαιρετικά ικανών ειδικών εφόσον στην τελευταία περίπτωση η ανώτερη περίθαλψη προσφέρεται ως τέτοια στο κοινό έναντι πολύ υψηλότερου, σε σχέση με το σύνηθες, ανταλλάγματος. Πρότυπο της επιμέλειας είναι ο μέσος εκπρόσωπος του ιατρικού κύκλου στον οποίο ανήκει το δρων πρόσωπο.