Design for sustainability: an exploration and synthesis of emergent practices and approaches to design towards the transition to sustainable lifestyles

Abstract

Design is inseparable of the human condition. It has been part of the Anthroposcene since our first, distant cousin made the first tool. But it was just after the enlightenment, at the rise of the industrial revolution and the development of mass production, when design emerged as a profession. And in the last 50 years, we are witnessing Design as an academic field of study. Design, as we have come to know it today, is a child of Modernity, Modernity is the current age of human society and culture. It is characterised by rationalism and limitless growth. It is the age that we as a species pushed the limits of the planet and we are getting to the point where the limits are pushing us back. Russian sociologist Pitirim Sorokin, (1937)based on a careful study of world history –identified three strikingly consistent phenomena:• There are two opposed elementary cultural patterns, the materialistic (Sensate) and spiritual (Ideational), along with certain intermediate or mixed patterns. One mixed pattern, called Idealistic, which integrates the Sensate and Ideational orientations, is extremely important.• Every society tends to alternate between materialistic and spiritual periods, sometimes with transitional, mixed periods, in a regular and predictable way.• Times of transition from one orientation to another are characterized by a markedly increased prevalence of wars and other crises.This current era is one of transition from modernity to the next era of human societies. It is amovement from the Sensate Modernity towards the next Ideational or integral era. We will discuss in the next chapter how the “great promise of unlimited happiness, freedom, material abundance, and domination of nature” (Fromm 1976) was never able to be fulfilled for all and as such the associated valuessystem is unable to maintain its structural integrity. As we find ourselves in a situation where the value system of modernity is dead but still dominant (Habermas 1985) we have to look towards what design will look like as we are transitioning towards sustainability. The rise of scientific operationalism has pushed different ways of knowing, such as tacit and empirical knowledge, to the wayside. The reconstitution these different types of knowledge in the design process is associated with transitioning towards the next epoch of human society. This shift is necessary in order to avoid environmental and societal breakdowns that willendanger life on the planet as we know it.

Η σχεδιαστική διεργασία, δηλαδή η γνωστική διεργασία που πραγματοποιείται στον εγκέφαλο του ανθρώπου, είναι μια εγγενής πλευρά της ανθρώπινης κατάστασης.H μετάβαση από την εποχή του Μεσαίωνα στην εποχή της Μοντερνικότητας οδήγησε στην ανάδυση της σχεδίασης ως επάγγελμα και, τον τελευταίο μισό αιώνα, ως επιστήμη. Συνεπώς, η σχεδίαση με τον τρόπο που την γνωρίζουμε σήμερα είναι τέκνο της Μοντερνικότητας. Την εποχή αυτή των ανθρωπίνων κοινωνιών κυριαρχεί η ‘Μεγάλη Υπόσχεση της Χωρίς Όρια Προόδου΄(Fromm 1976) - η υπόσχεση της κυριαρχίας πάνω στη φύση, της υλικής αφθονίας, της απέραντης ευτυχίας για όσο το δυνατό μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων και της ανεμπόδιστης προσωπικής ελευθερίας-συντηρούσε τις ελπίδες και την πίστη ολόκληρων γενεών από την αρχή της βιομηχανικής εποχής. Πλέον, έχοντας χτυπήσει στα πλανητικά όρια, τόσο η παραπάνω υπόσχεση όσο και το αξιακό σύστημα της Μοντερνικότητας ‘είναι νεκρά αλλά ακόμα κυρίαρχα ’ (Habermas 1985)η μετάβαση από την Μοντερνικότητα στην επόμενη εποχή της ανθρωπότητας έχει ξεκινήσει.Η μετάβαση από την μια εποχή στην επόμενη περιλαμβάνει τον μετασχηματισμό του υποβόσκοντος αξιακού συστήματος. Το αξιακό σύστημα της Μοντερνικότητας χαρακτηρίζεται από την έμφαση στον Ατομικισμό, τον Ορθολογισμό, την άνευ ορίων ανάπτυξη και την πρόοδο. Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αλληλένδετα με τις σύγχρονες κρίσεις. Για την υπέρβαση τους αποτελεί απαραίτητη συνθήκη η αλλαγή του αξιακού συστήματος που τα δημιούργησε. (Irwin et al. 2016). Η σχεδίαση διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην διαδικασία διερεύνησης και αλλαγής του συστήματος αξιών καθώς εγγενώς ενσωματώνει αξίες σε υλικά τεχνουργήματα ή συστήματα που συνδικάζουν τεχνουργήματα με ανθρώπινη δραστηριότητα. Μέσα από την σχεδιαστική σκέψη και την σχεδιαστική πράξη μπορούμε να εξερευνήσουμε και να ενσωματώσουμε εναλλακτικές αξίες στα παράγωγα της σχεδίασης. Η διαδικασία της έρευνας μέσα από τη σχεδίαση έχει λοιπόν σαν σκοπό τον πειραματισμό και την εξέλιξη, όχι την τελεολογική αποσαφήνιση του ποιο είναι το αξιακό σύστημα που είναι συμβατό με την αειφορία.Προκειμένου να αποκτήσουμε βαθύτερη κατανόηση του πως η μετάβαση προς μια κοινωνία, που θα διέπεται από ένα εναλλακτικό αξιακό σύστημα, έμφαση δόθηκε στις αναδυόμενες σχεδιαστικές προσεγγίσεις. Η διαδικασία αλλαγής τους συστήματος έχει ήδη ξεκινήσει και ήδη βλέπουμε τρόπους σχεδίασης που ενσωματώνουν άλλες, αποκλίνουσες από την Μοντερνικότητα αξίες.Η παρούσα διατριβή αναφέρεται στην ανάγκη για την δημιουργία μιας νέας μεθοδολογίας σχεδίασης. Αυτή η σχεδίαση θα στηρίζεται και θα εμφωλεύει όλα τα επίπεδα γνώσης (επιστημονικό, εμπειρικό, άδηλο) μέσα σε ένα συνεργατικό πλαίσιό, χρησιμοποιώντας την σημειωτική διαδικασία αναμεσά σε σχεδιαστή και χρήστη προκειμένου να τους οδηγήσει σε ένα κοινό νόημα μέσα από το διάλογο. H μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στα πλαίσια αυτής της έρευνας αναγνωρίζει τρία επίπεδα γνώσης και τους μηχανισμούς ανάδυσης νέας γνώσηςγειωμένη στα από χαμηλότερα επίπεδα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην συν-δημιουργία άδηλης γνώσης αλλά και στους τρόπους που αυτή μετασχηματίζεται σε εμπειρική, και συνεπώς επικοινωνήσιμη γνώση. Ο στόχος αυτής της διαδικασίας είναι η γεφύρωση του νοήματος σε δυο ή παραπάνω συμμετέχοντες στην σχεδιαστική διαδικασία.Το τελικό μοντέλο που αναπτύχθηκε στα πλαίσια της παρούσας διατριβής έχει σα σκοπό, λοιπόν, να γεφυρώσει το κενό αναμεσά σε δυο διαφορετικά αντικείμενα της σχεδίασης. Θα δούμε πως η σχεδίαση υπηρεσιών, και ειδικότερα η κοινωνική καινοτομία, αποτελούν ένα τρόπο διαφυγής από το υπάρχον υλιστικό σύστημα καθώς βασίζονται στην υιοθέτηση συστημάτων που παράγουν αξία σε χρήση, όχι ανταλλακτική αξία. Αυτή η λογική προτάσσει ένα μοντέλο βασιζόμενο στην επίτευξη των λειτουργικών απαιτήσεων και των στόχων των χρηστών και όχι στην μεγιστοποίηση των πωλήσεων, έτσι το αγαθό γίνεται πάλι το μέσο επίτευξης στόχων και παύει να είναι ο σκοπός. Αυτή η δομική διαφορά αναμεσά στη λογική των υπηρεσιών και των προϊόντων ενισχύει τη μετάβαση προς την αειφορία μέσω της ανάδυσης εναλλακτικών, μεταβατικών λογικών που σαν σκοπό έχουν να υπερβούν προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα λόγω του μοντέρνου τρόπου ζωής.Συνεπώς, η βασική συνεισφορά της παρούσας διατριβής είναι η παραγωγή και τεκμηρίωση ενός ευρετικού μοντέλου και των εργαλείων που απαιτούνται για την υιοθέτηση και την χρήση της άδηλης γνώσης στην συμμετοχική σχεδίαση υπηρεσιών για αειφορία. Για την σχεδίαση των προαναφερθέντων εργαλείων αντλήσαμε έμπνευση από επιτυχημένες στρατηγικές που έχουν αναπτύξει τεχνίτες κατά την εργασία τους όπως αυτά εμφανίζονται στην βιβλιογραφία αλλά και μέσα από παρατήρηση και συμμετοχική έρευνά. Η ερευνητική προσέγγιση ανήκει σε ένα υποσύνολο της ερευνάς δράσης, την έρευνά μέσω της σχεδίασης. Αυτή η προσέγγιση είναι απαραίτητη στο πλαίσιο της σχεδίασης για αειφορία καθώς ο ερευνητής έχει σαν σκοπό να κατανοήσει και να δοκιμάσει εναλλακτικά μελλοντικά σενάρια και μέσα από την πράξη να ενημερώσει τόσο την θεωρία όσο και την οπτική του.