Ισχυροί δεσμοί πολιτών τρίτων χωρών με την Ελλάδα και έννομη τάξη: είσοδος – διαμονή – δικαιώματα – ιθαγένεια

Abstract

The presence of a significant number of third country nationals who maintain deep bonds to Greece constitutes a social reality. This ascertainment generates a number of questions to jurists regarding the fair treatment of foreigners. The concept of "strong ties" is used as an analytical tool for examining possible responses to these questions. The content of this concept is articulated on the basis of criteria such as: long stay in Greece, birth and upbringing (second generation), family relationships with Greek and EU citizens, as well as evidence of Greek origin. Of crucial importance is also the concept of "integration" which is not only defined and required by the European institutional framework, but it is also grounded in the Greek Constitution (e.g. article 5 par.1). "Integration" is directly linked to the principle of the welfare state rule of law and it constitutes an essential element of it, thus introducing in it a new dimension. In this way, it manifests itself as a distinct principle in the field of treatment of third country nationals. A principle which in the case of third countries nationals with strong ties to Greece specifically entails legal residence, recognition of rights, equal treatment and rebuts practices which would sustain these persons in a state of always being a Metic. The first part examines the international legal framework on foreigners and the EU framework on treatment of third country nationals, by placing emphasis on persons who maintain strong ties to their host country. It explores the constraints and commitments of the Greek state in the field of migration while it exercises its sovereign right to shape its own legal framework on the issue. The second part addresses the national constitutional framework within which state institutions must operate, on issues such as entry, residence and rights of third country nationals who have strong ties to Greece, and analyzes their current legal status through existing legislation, practice and jurisprudence. The aim is to highlight the acquis of the Greek legal order, but also to demonstrate existing deficiencies. The analysis is not limited in the aforementioned issues but it also focuses on the concept of integration and thus includes the discourse on accessing Greek citizenship. In conclusion, the fundamental idea of the doctoral dissertation is that the Greek legal order offers favourable treatment to third country nationals who have strong ties to Greece. This treatment is legitimate and gives meaning to the concept of integration, as it derives from international law, EU legal order and the Greek Constitution. After all, in a democratic and liberal legal order, such as the one the Greek claims to be, the recognition of rights and the promotion of integration of third country nationals with strong ties to the country is not simply an option but an obligation for both, the legislature and the institutions of the state.

Η παρουσία σημαντικού αριθμού πολιτών τρίτων χωρών με ιδιαίτερους βιοτικούς δεσμούς με την Ελλάδα συνιστά κοινωνική πραγματικότητα. Η διαπίστωση αυτή θέτει στους νομικούς ερωτήματα σχετικά με τη δέουσα μεταχείριση και την υιοθέτηση των κατάλληλων ρυθμίσεων στο πεδίο του δικαίου κατάστασης αλλοδαπών. Ως αναλυτικό εργαλείο για τη διερεύνηση απαντήσεων προτείνεται η έννοια των «ισχυρών δεσμών», η οποία αρθρώνεται γύρω από κριτήρια όπως η μακρόχρονη διαμονή, η γέννηση και ανατροφή στη χώρα (δεύτερη γενιά), η σχέση με Έλληνες και πολίτες της ΕΕ, καθώς και η ομογενειακή ιδιότητα. Κρίσιμης σημασίας είναι η έννοια της «ένταξης», η οποία δεν ορίζεται και επιβάλλεται μόνον ως επιλογή του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου, αλλά βρίσκει έρεισμα σε διατάξεις του ελληνικού Συντάγματος, με σημαντικότερη αυτή του άρθρου 5 παρ.1. Η «ένταξη» συνδέεται με την αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, αποτελεί βασικό στοιχείο και νέα εξειδίκευσή της, διεκδικώντας την αναγνώρισή της ως αυτοτελούς αρχής στο πεδίο της μεταχείρισης των πολιτών τρίτων χωρών. Μια αρχή που για τους πολίτες τρίτων χωρών με ισχυρούς δεσμούς με την Ελλάδα έχει ως περιεχόμενο τη διασφάλιση της νόμιμης διαμονής, την αναγνώριση δικαιωμάτων, την ίση μεταχείριση, ενώ αμφισβητεί τη διατήρηση ενός καθεστώτος ες αεί μετοίκου. Στο πρώτο μέρος εξετάζεται το διεθνές νομικό πλαίσιο μεταχείρισης αλλοδαπών και το ενωσιακό πλαίσιο για τους πολίτες τρίτων χωρών, με έμφαση στη μεταχείριση όσων διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα υποδοχής τους. Διερευνώνται οι περιορισμοί και οι δεσμεύσεις του κράτους στο πεδίο της μετανάστευσης, όπως αυτές προκύπτουν από το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ, κατά την άσκηση του κυριαρχικού δικαιώματος να διαμορφώνει το καθεστώς μεταχείρισης των πολιτών τρίτων χωρών που εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του. Στο δεύτερο μέρος εξετάζεται το εθνικό συνταγματικό πλαίσιο εντός του οποίου οφείλουν να κινούνται τα κρατικά όργανα, όσον αφορά τα ζητήματα εισόδου, διαμονής και δικαιωμάτων των πολιτών τρίτων χωρών που έχουν ισχυρούς δεσμούς με την Ελλάδα, ενώ αναλύεται το ισχύον νομικό καθεστώς μέσα από την υφιστάμενη νομοθεσία, πρακτική αλλά και νομολογία. Στόχος είναι να αναδειχθεί το κεκτημένο της έννομης τάξης, αλλά και να καταδειχθούν υπαρκτές εκκρεμότητες. Η ανάλυση δεν περιορίζεται στα προαναφερόμενα ζητήματα, αλλά, εστιάζοντας στην έννοια της ένταξης, επεκτείνεται στο ζήτημα της πρόσβασης στην ελληνική ιθαγένεια. Συμπερασματικά, η θεμελιώδης ιδέα που συνέχει τη διδακτορική διατριβή συνίσταται στη θέση και διαπίστωση ότι η ελληνική έννομη τάξη επιφυλάσσει ευνοϊκή μεταχείριση στους πολίτες τρίτων χωρών που έχουν ισχυρούς δεσμούς με την Ελλάδα. Πρόκειται για μια θεμιτή μεταχείριση που βρίσκει έρεισμα και νοηματοδοτεί την έννοια της ένταξης, καθώς απορρέει από ρυθμίσεις του διεθνούς δικαίου, της ενωσιακής έννομης τάξης και του ελληνικού Συντάγματος. Εν τέλει, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής και φιλελεύθερης έννομης τάξης, όπως διεκδικεί να είναι η ελληνική, η αναγνώριση δικαιωμάτων και η ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών με ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα δεν συνιστά απλώς επιλογή, αλλά υποχρέωση για το νομοθέτη και τα άλλα όργανα του κράτους.