Η διαμόρφωση της έννοιας της δύναμης στη φυσική φιλοσοφία στην Αγγλία στα μέσα του 17ου αιώνα: μία διεπιστημονική μελέτη βασισμένη στη σύγκλιση της Ιστορίας των Επιστημών με την Ιστορία των Εννοιών

Abstract

In my thesis I explore the formation of the concept of force in the mid-17th century English philosophical discourse. In short, the study aims to draw the attention to the importance of investigating not only the historical and intellectual but also the conceptual conditions of the period – a period where the discussion about what would be the proper philosophical language for describing nature became important within the English natural philosophical discourse. By bringing the need for the establishment of a proper philosophical language into the center of the research, I direct attention to the middle of the 17th century and the proper language discourse developed by Thomas Hobbes and a few of the early Royal Society members, among them John Wilkins. The central claim of my thesis is that this ongoing opposition/antithesis played a crucial role in the formation of the characteristics of the new philosophy. The study derives its methodological and theoretical tools from the field of conceptual history/history of concepts. Within this framework, the concept of force is not studied as a mere accumulation of mathematical technicalities but as a concept that emerged within the conceptual interrelations developed within specific linguistic contexts. The concept of force is comparatively studied within the different semantic fields developed between Hobbes and five of the early members of the RS, Wilkins, Hooke, Boyle, Sprat, and Glanvill. The study takes into consideration the plurality of the historiographical trends in relation to the Newtonian concept of force. But it goes beyond them by emphasizing the investigation of the emergence of the Newtonian concept of force that acts at a distance within the synchronically under-formed conceptual structures developed in respect to the English proper philosophical language discourse of the time. These synchronically ambiguous conceptual structures are not only concentrated in, but also construct a battle field formulated by, the heterogeneous and antithetical philosophical models of Thomas Hobbes and the early members of the RS. In this framework, Newton is not considered an intellectual child of the RS, but rather one of descendants of philosophical controversy between Hobbes and the early members of the RS. Likewise, the Newtonian concept of force acting at a distance is not just studied as a mere accumulation of the mathematical and philosophical techniques developed within the natural philosophy of the time, but is recognized as the accumulation of a complexity of conceptual, intellectual, religious, political and natural philosophical relations, which set a specific horizon of potential experience and conceivable theories.

Στη διατριβή αυτή μελετάται η διαμόρφωση της έννοιας της δύναμης στον αγγλικό φιλοσοφικό λόγο στα μέσα του 17ου αιώνα. Εν ολίγοις, η μελέτη εστιάζει το ενδιαφέρον στη σημασία της διερεύνησης τόσο του ιστορικού και του διανοητικού πλαισίου όσο και των εννοιολογικών συνθηκών της περιόδου. Μίας περιόδου όπου στο επίκεντρο του αγγλικού φιλοσοφικού λόγου έρχεται η συζήτηση σχετικά με το ποια είναι η κατάλληλη φιλοσοφική γλώσσα για να περιγράψει τη φύση. Βασικό σημείο της μελέτης αυτής, είναι η σφοδρή αντίθεση για το ζήτημα της κατάλληλης φιλοσοφικής γλώσσας, η οποία αναπτύσσεται μεταξύ του Thomas Hobbes και του John Wilkins, πρώιμου μέλους της Βασιλικής Εταιρείας. Η μελέτη αντλεί τα μεθοδολογικά και θεωρητικά της εργαλεία από το πεδίο της εννοιολογικής ιστορίας (ή ιστορίας των εννοιών). Υπό αυτό το πρίσμα, η έννοια της δύναμης μελετάται με βάση τα σχετικά σημασιολογικά πεδία τα οποία εντοπίζονται στα γλωσσικά περικείμενα αφενός του Hobbes και αφετέρου των πέντε μελών της πρώιμης Βασιλικής Εταιρείας, δηλαδή, του Wilkins, του Robert Hooke, του Robert Boyle, του Thomas Sprat και του Joseph Glanvill. Με άλλα λόγια, στη μελέτη αυτή η έννοια της δύναμης δεν προσεγγίζεται απλώς ως μία συμπύκνωση μαθηματικών σχέσεων και φυσικών φιλοσοφικών τεχνικών, αλλά ως η συμπύκνωση ενός πλήθους ιστορικών, διανοητικών και σημασιολογικών σχέσεων οι οποίες εντοπίζονται σε συγκεκριμένα γλωσσικά περικείμενα. Η μελέτη λαμβάνει υπόψη της την πληθώρα των ιστοριογραφικών ρευμάτων οι οποίες σχετίζονται με την νευτώνεια έννοια της δύναμης που δρα από απόσταση. Ωστόσο, πηγαίνει πέρα από αυτές εστιάζοντας στις υπο-διαμόρφωση εννοιολογικές δομές οι οποίες σχετίζονται με την έννοια της νευτώνειας δύναμης και οι οποίες συγκροτούνται βάσει της συζήτησης περί της κατάλληλης φιλοσοφικής γλώσσας. Οι συγχρονικά ασαφείς εννοιολογικές δομές συμπυκνώνονται στη, αλλά και συγκροτούν τη διαμάχη οι οποία βασίστηκε και διαμορφώθηκε από τα αντιθετικά φιλοσοφικά μοντέλα αφενός του Thomas Hobbes και αφετέρου των πρώιμων μελών της Royal Society. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Νεύτωνας δεν θεωρείται πνευματικό επίγονος της Royal Society, αλλά της φιλοσοφικής διαμάχης μεταξύ του Hobbes και των πρώιμων μελών της Royal Society. Όπως ακριβώς και η νευτώνεια έννοια της δύναμης που δρα από απόσταση δεν είναι η συσσώρευση μαθηματικών και φυσικών φιλοσοφικών λεπτομερειών της εποχής, αλλά αναγνωρίζεται ως η συμπύκνωση μίας πληθώρας εννοιολογικών, πνευματικών, θρησκευτικών, πολιτικών και φυσικών φιλοσοφικών σχέσεων, οι οποίες θέτουν ένα συγκεκριμένο ορίζονται πιθανών εμπειριών και θεωριών.