Ο ρόλος των υπερήχων και της μαγνητικής τομογραφίας στη μελέτη των καρδιακών εκδηλώσεων του αντιφωσφολιπιδικού συνδρόμου

Abstract

Antiphospholipid syndrome (APS) is an acquired immune-mediated thrombophilia characterized by recurrent arterial and/or venous thromboses and/or pregnancy morbidity in the presence of antiphospholipid antibodies. The spectrum of clinical manifestations attributed to APS also include cardiac disease, renal thrombotic microangiopathy, livedo reticularis, hemolytic anemia and central nervous system manifestations. The pathophysiology, clinical and laboratory findings of the commonest cardiac manifestations in APS (valvulopathy, coronary artery disease, myocardial dysfunction and pulmonary hypertension) are described in the first section of the thesis. The second section deals with the evolution of valve involvement and myocardial dysfunction over time in patients with systemic lupuserythematosus (SLE) with or without antiphospholipid antibodies (aPL) and/or APS. Seventeen patients with primary APS (PAPS), 23 with SLE-associated APS (SLE/APS), 19 with SLE positive for aPL without APS, and 23 with SLE negative for aPL had been assessed by transthoracic echocardiography 10 years ago and were re-evaluated in the present study. Valvulopathy was detected in 65% of PAPS and 62% of SLE patients with or without aPL. Disease duration [odds ratio (OR), 1.63; 95% confidence interval (CI), 1.13–2.36; p=0.009 for every 5 years of increase] and presence of SLE/APS (OR, 3.51; 95% CI, 1.27–9.67; p=0.015) were the only factors associated with the progression of valvular disease in univariate and multivariate analyses. Left ventricular diastolic dysfunction similarly progressed over time, with deceleration time (DT) and isovolumic relaxation time (IVRT) being equally prolonged in each of the four groups (p<0.05). Right ventricular DT was significantly prolonged in each of the three SLE patient groups (p<0.001), whereas IVRT increased only in SLE/APS patients (p=0.040). In conclusion, among patients with APS and SLE (with or without aPL), SLE/APS and disease duration were independent factors for valvular disease progression in the present 10-year follow-up echocardiography study. Anticoagulation did not arrest valvular disease progression. Ventricular diastolic dysfunction, primarily of the left ventricle, also progressed over the 10-year period.

Το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (ΑΦΣ) είναι μια επίκτητη αυτοάνοση θρομβοφιλία, που χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζουσες αρτηριακές και/ή φλεβικές θρομβώσεις και/ή νοσηρότητα σχετιζόμενη με την κύηση, σε συνδυασμό με την παρουσία κυκλοφορούντων αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων. Το φάσμα των κλινικών εκδηλώσεων που αποδίδονται στο σύνδρομο περιλαμβάνει ακόμα την καρδιακή νόσο, τη νεφρική θρομβωτική μικροαγγειοπάθεια, τη θρομβοπενία, τη δικτυωτή πελίωση, την αιμολυτική αναιμία και τις εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα. Στο γενικό μέρος της διατριβής αναπτύσσονται οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί και τα κλινικοαπεικονιστικά ευρήματα που χαρακτηρίζουν τις συνηθέστερες καρδιακές εκδηλώσεις (βαλβιδοπάθεια, στεφανιαία νόσο, μυοκαρδιακή δυσλειτουργία και πνευμονική υπέρταση). Το ειδικό μέρος της διατριβής πραγματεύεται την χρονική εξέλιξη της βαλβιδικής προσβολής και της μυοκαρδιακής δυσλειτουργίας σε ασθενείς με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ΣΕΛ) με ή χωρίς θετικά αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα (aPL) και/ ή ΑΦΣ. Δεκαεπτά ασθενείς με πρωτοπαθές ΑΦΣ (ΠΑΦΣ), 23 με ΑΦΣ σχετιζόμενο με ΣΕΛ (ΣΕΛ/ΑΦΣ), 19 με ΣΕΛ θετικό για aPL χωρίς εκδηλώσεις ΑΦΣ, και 23 με ΣΕΛ αρνητικό για aPL είχαν υποβληθεί σε λεπτομερή έλεγχο με διαθωρακικό υπερηχοκαρδιογράφημα προ 10ετίας και επανεκτιμήθηκαν υπερηχογραφικά για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης. Στο 65% των ασθενών με ΠΑΦΣ και 62% των ασθενών με ΣΕΛ με ή χωρίς θετικά aPL ανιχνεύθηκε βαλβιδοπάθεια. Η διάρκεια νόσου [λόγος πιθανοτήτων (OR), 1.63; 95% όρια αξιοπιστίας (CI), 1.13–2.36: p=0.009 για κάθε 5 χρόνια αύξησης της διάρκειας νόσου] και η παρουσία ΣΕΛ/ΑΦΣ (OR, 3.51; 95% CI, 1.27–9.67; p=0.015) ήταν οι μοναδικοί παράγοντες που συσχετίστηκαν με την πρόοδο της βαλβιδικής νόσου στην μονο- και πολυπαραγοντική ανάλυση. Η διαστολική δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας παρουσίασε πρόοδο με την πάροδο του χρόνου, με τους χρόνους επιβράδυνσης (DT) και ισοογκοτικής χάλασης (IVRT) να παρατείνονται ομότιμα σε κάθε μια από τις ομάδες ασθενών (p<0.05). Ο χρόνος DT για την δεξιά κοιλία παρουσίασε στατιστικά σημαντική παράταση σε κάθε μία εκ των ομάδων του ΣΕΛ (p<0.001), ενώ ο χρόνος IVRT αυξήθηκε μόνο στην ομάδα του ΣΕΛ/ΑΦΣ (p=0.040). Συνεπώς, μεταξύ ασθενών με ΑΦΣ και ΣΕΛ (με ή χωρίς θετικά aPL), το ΣΕΛ/ΑΦΣ και η διάρκεια νόσου είναι οι μοναδικοί ανεξάρτητοι παράγοντες που σχετίζονται με πρόοδο της βαλβιδικής νόσου στην παρούσα 10ετή μελέτη υπερηχοκαρδιογραφικής παρακολούθησης. Η αντιπηκτική αγωγή δεν εμπόδισε την εξέλιξη της βαλβιδοπάθειας. Υπήρξε επίσης πρόοδος της διαστολικής δυσλειτουργίας, κυρίως της αριστερής κοιλίας, στο ίδιο χρονικό διάστημα των 10 ετών.