Η προσωρινή δικαστική προστασία στις φορολογικές διαφορές

Abstract

This doctoral thesis attempts to approach for the first time the subject of the system of the request and implementation of temporary judicial protection in disputes with the taxation authorities in Greece, as this system is set up, and in particular since the year 2010, in the context of the ongoing budgetary and financial crisis, notably through full implementation of the Financing Memoranda. The doctoral thesis’ overall aim is to enhance the deficits of the protection of the Greek taxpayer in tax cases before the Greek administrative courts and the Greek tax administration in pursuing his legal protection at a provisional and urgent stage before settling the dispute with the relevant taxation authority on a definitive basis with the intermediation of the competent judicial authorities. For this purpose, a very high-level frontier scientific research was conducted -namely an in-depth, serious, exhaustive, transparent and independent investigation was carried out into this complex aspect of the temporary judicial protection and in addition to this, information was also drawn from other sources, as over and above theoretical texts, from all relevant documents and the most up-to-date, advanced articles, judicial texts and judgements of the competent administrative courts examining applications for temporary judicial protection in tax disputes. The process of the scientific research led us, moreover, to the combined study of the complicated legislative system and the current judicial application of the right of temporary judicial protection in tax law, in the light of the undeniable need to ensure that the objectives of the quick and efficient collection of public -mainly fiscal- revenues will be fulfilled. The above is strongly required for the achievement of the stringent budgetary targets that need to be underpinned by concrete measures which more efficiently could contribute to an increase of government revenue, a further narrowing of the general government deficit and a rigorous fiscal consolidation and restructuring of the financial sector to step up macroeconomic stability, in other words to specific objectives and commitments taken deliberately and in full awareness of the consequences by the Hellenic Republic in the context of Memoranda of Understanding. Furthermore, it was examined thoroughly the current protection of the individual ‘s fundamental right to apply for and enjoy temporary judicial protection in tax law, in particular concerning the enforcement of the aforementioned right in international law, European law and constitutional law as well, in connection with the current situation of serious economic and financial crisis, and the analysis of the exact nature and development of the contested right of temporary judicial protection of taxpayers within its institutional framework of the Financing Memoranda. After the combined study of all the collected material and the research portfolio, which required a continuous and lively dialogue in a multidisciplinary environment between the sciences of law, finance, philosophy, political science and public administration, with regard to the right of the judicial protection in the particular sense of the temporary and urgent judicial protection in the tax disputes, the doctoral thesis interlinks in the one hand, the obligations imposed by the Memoranda including the timely achievement of economic objectives through the efficient raising of the level of total tax revenue with, in the other hand, the final configuration from a procedural viewpoint of the right of the taxpayer to temporary judicial protection against the taxes and the tax penalties that are charged to them. Apart from that, in particular, the doctoral thesis concludes that due to the sword of Damocles hanging over this debate, in the shape of the major demands of the present deep economic crisis in Greece since 2010, the quick clearance of tax affairs and the acceleration of the special procedure for the recovery of public revenues, mainly the tax revenues, is now directly related to the qualitative and quantitative extent of the infringement of the right to temporary judicial protection in tax cases. The above unjustified and disproportionate restriction on the right at issue is mainly reflected in the adoption of unprecedented strict procedural conditions and legal premises on the admissibility and the validity of the application to suspend the operation of the decisions of the tax authorities in conjunction with the special too burdensome procedural status of the taxpayer while he is pursuing his permanent judicial protection with a final decision. Moreover, it was detected that the real current transformation of the contested fundamental right -that deals with the delicate economic rights and rights in property of the taxpayers- does not constitute an individual problem of the Greek legal system, but, even more importantly than that, it poses new dilemmas concerning the survival of typical institutions of the administrative and constitutional law. In addition, it is noted that as Greece is also a long-standing member of the European Union, the infringement of the right of requesting and delivering temporary judicial protection in tax cases becomes a problem of the EU legal order due to the intensity of the violation as well. That thus is contributing with a negative sign to a further regression of the European ideals and is also forming a threat to what has been achieved by the elder generations and the European idealists. The doctoral thesis also highlights the sicknesses and weaknesses in terms of the system of the temporary judicial protection in tax law as an extreme political risk-taking for the entire European project while taking into consideration the apparent lack of ability of the administrative structures of the European Union and its operational practices to oppose effectively any effort of such types of violation. In conclusion, the doctoral thesis puts forward proposals for the rescue and restructuring of the right of temporary judicial protection in tax cases, particularly towards the suggestion of legislative, and in substance political choices, in order to find a new middle way between the budgetary consolidation, which requires a security in public revenues, and the necessity of conferring substantial judicial protection to the taxpayers. After all, pointing out the decisive importance of the role of the administrative judge for complete, timely and efficient temporary judicial protection in tax law, the doctoral thesis proposes alternatives for the consolidation of the principle of the legal certainty and the stability of the tax procedural system whilst avoiding distorting effects for the taxpayers when they seek protection to the administrative justice and the security of the substance of his right. Nevertheless, as discussed in all the chapters of this doctoral thesis, it is outlined as a pioneering crucial element of the overall study that even under the current extreme economic and budgetary conditions, the limits set by the Rule of Law and the institutional underpinnings of our democracies, must not in any circumstances be exceeded.

Η διατριβή επιχειρεί να ερευνήσει για πρώτη φορά το σύστημα της αίτησης και παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας στις φορολογικές διαφορές στην Ελλάδα, όπως διαμορφώθηκε ιδίως από το 2010 και μετά, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής και οικονομικής κρίσης και υπό καθεστώς Μνημονίων, με σκοπό τον εντοπισμό των ελλειμμάτων προστασίας του Έλληνα φορολογούμενου ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων και της φορολογικής Διοίκησης κατά την επιδίωξη της προστασίας του σε ένα προσωρινό-επείγον επίπεδο προ της οριστικής επίλυσης της διαφοράς του με τη φορολογική αρχή από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια. Για το σκοπό αυτό διεξήχθη πρωτοποριακή έρευνα εξαντλητική, βαθιά και πολυεπίπεδη και αντλήθηκε υλικό από θεωρητικές πηγές, επίκαιρη αρθρογραφία και την πλέον πρόσφατη νομολογία των διοικητικών δικαστηρίων επί αιτήσεων παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας επί διαφορών φορολογικής υφής. Η πορεία της έρευνας οδήγησε και στη συνδυαστική μελέτη του περίπλοκου νομοθετικού καθεστώτος και της σύγχρονης δικαστηριακής εφαρμογής του δικαιώματος της προσωρινής ένδικης προστασίας στο φορολογικό δίκαιο, υπό το πρίσμα της αναμφισβήτητης ανάγκης ταχείας και αποτελεσματικής είσπραξης δημοσίων-κατεξοχήν φορολογικών- εσόδων για την επίτευξη των αυστηρών δημοσιονομικών στόχων για αύξηση των κρατικών εσόδων, μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και δημοσιονομική αναδιάρθρωση με στόχο την επιτάχυνση της μακροοικονομικής σταθερότητας, όπως ανέλαβε εκουσίως ως δεσμεύσεις με τα Μνημόνια η Ελληνική Δημοκρατία. Επιπλέον, εξετάσθηκε διεξοδικά η σύγχρονη προστασία του ατομικού θεμελιώδους δικαιώματος της αίτησης και παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας στο φορολογικό δίκαιο με ιδιαίτερη αναφορά στη διεθνή, ευρύτερη ευρωπαϊκή και συνταγματική κατοχύρωση του επίμαχου δικαιώματος με τα σύγχρονα οικονομικά δεδομένα της κρίσης και την ανάλυση της επίδρασης του «μνημονιακού» θεσμικού περίγυρου στη θεσμική φύση του επίμαχου δικαιώματος. Έπειτα από συνδυαστική μελέτη όλου του συλλεχθέντος ερευνητικού υλικού που προϋπέθεσε ζωηρό διεπιστημονικό διάλογο ανάμεσα στη νομική, δημόσια οικονομική, φιλοσοφία, πολιτική και διοικητική επιστήμη με αντικείμενο το δικαίωμα δικαστικής προστασίας υπό την ειδικότερη έκφανση της προσωρινής και επείγουσας δικαστικής προστασίας στις φορολογικές διαφορές, η διατριβή διασυνδέει τη μνημονιακή υποχρέωση για έγκαιρη επίτευξη οικονομικών στόχων μέσω της αποτελεσματικής αύξησης φορολογικών εσόδων με την τελική δικονομική διαρρύθμιση του δικαιώματος προσωρινής δικαστικής προστασίας των φορολογουμένων κατά τον εις βάρος τους καταλογισμό φόρων και φορολογικών προστίμων. Πέραν τούτου, ειδικότερα, η διατριβή συμπεραίνει ότι υπό τη δαμόκλειο σπάθη των αδήριτων απαιτήσεων της βαθιάς ελληνικής οικονομικής κρίσης από το 2010, η ταχεία εκκαθάριση των φορολογικών υποθέσεων και η επίσπευση της είσπραξης δημοσίων, ιδίως φορολογικών, εσόδων συναρτάται πλέον άμεσα με το ποσοτικό και ποιοτικό εύρος της συρρίκνωσης του δικαιώματος στην προσωρινή δικαστική προστασία στις φορολογικές διαφορές. Η ανωτέρω συρρίκνωση αντανακλάται κατεξοχήν στη θέσπιση πρωτοφανώς αυστηρών δικονομικών προϋποθέσεων παραδεκτού και βασιμότητας της αίτησης αναστολής πράξεων της φορολογικής αρχής σε συνδυασμό με το ιδιόμορφο επαχθές δικονομικό status του φορολογουμένου κατά την επιδίωξη οριστικής δικαστικής προστασίας. Ακόμη όμως περαιτέρω, ανιχνεύθηκε ότι η σύγχρονη μετάλλαξη του επίμαχου θεμελιώδους δικαιώματος που άπτεται οικονομικών και περιουσιακών δικαιωμάτων των φορολογουμένων δεν συνιστά μεμονωμένη παθογένεια της ελληνικής έννομης τάξης, αλλά πολύ περισσότερο, λόγω ότι συνέχεται με το Κράτος Δικαίου και τη δημοκρατική αρχή, δηλαδή άπτεται των θεμελίων του σύγχρονου πολιτεύματος της δυτικής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θέτει επώδυνα διλήμματα ως διλήμματα επιβίωσης κλασσικών θεσμών του διοικητικού και συνταγματικού δικαίου. Τελικά, καθώς η Ελλάδα αποτελεί μέλος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η απομείωση του δικαιώματος της αίτησης και απονομής προσωρινής ένδικης προστασίας στις φορολογικές διαφορές καθίσταται εξαιτίας και της έντασής της πρόβλημα και της ευρωπαϊκής έννομης τάξης, συνεισφέροντας με αρνητικό πρόσημο σε περαιτέρω οπισθοδρόμηση των ευρωπαϊκών ιδεωδών απειλώντας κατακτήσεις παλαιότερων γενεών και των ευρωπαίων ιδεαλιστών. Περαιτέρω, η διατριβή εστιάζει και επισημαίνει τις παθογένειες του συστήματος προσωρινής προστασίας από τα δικαστήρια στο φορολογικό δίκαιο ως κίνδυνο πολιτικής διακινδύνευσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ενόψει της διαφαινόμενης αδυναμίας των δομών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πρακτικών λειτουργίας της να αντιταχθούν αποτελεσματικά σε κάθε επιχείρηση συρρίκνωσής της. Εν κατακλείδι, η διατριβή διατυπώνει προτάσεις για τη διάσωση του δικαιώματος προσωρινής ένδικης προστασίας στο φορολογικό δίκαιο, ιδίως προς την κατεύθυνση της υπόδειξης νομοθετικών, κατ’ ουσίαν πολιτικών, επιλογών για την επίτευξη της «μέσης οδού» μεταξύ της δημοσιονομικής εξυγίανσης, που απαιτεί διασφάλιση εσόδων, και της ανάγκης παροχής ουσιαστικής προσωρινής προστασίας στον φορολογούμενο. Τονίζοντας την αποφασιστική βαρύτητα του ρόλου του διοικητικού δικαστή για την πλήρη, έγκαιρη και αποτελεσματική παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας, η διατριβή προτείνει εναλλακτικές λύσεις για την εμπέδωση της ασφάλειας δικαίου και σταθερότητας στο φορολογικό δικονομικό σύστημα, την αποτροπή δημιουργίας στρεβλωτικών συνθηκών για τον φορολογούμενο κατά την προσφυγή του στη φορολογική δικαιοσύνη και την προστασία του ουσιαστικού περιεχομένου του δικαιώματος, με βάση τη σκέψη ότι σε καμία περίπτωση, ακόμα και στις ακραίες σημερινές δημοσιονομικές συνθήκες, δεν επιτρέπεται πάντως να υπερβούμε τα όρια που επιβάλλει το Κράτος Δικαίου και οι θεσμικές αντηρίδες του δημοκρατικού πολιτεύματός μας.