Συμβουλευτική υποστήριξη σε ενήλικες για τη διακοπή καπνίσματος

Abstract

The purpose of the present study was the design, implementation and evaluation of a smoking cessation program based on counseling and supportive psychological interventions, combined with enhancement of physical activity in daily life, and orientation to a healthier way of living. It was also aimed the evaluation of the reception and the effectiveness of this smoking cessation program. The participants were 76. The experimental group consisted of 48 participants, of which 30 completed the program (14 men, 16 women, mean age = 40 years). The control group consisted of 28 participants (13 men, 15 women, mean age = 36.5 years). The design and implementation of the intervention was mainly based on the Transtheoretical Model. Every stage of change was the meeting point of setting goals and psychological techniques arising from the theoretical context of five theories and three psychological approaches that formed the basis of the program’s supportive counseling. In the beginning and at the end of the intervention, a structural interview was used to record demographic data, smoking behavior and also for the program evaluation. The data, derived from the interviews, were organized using the Qualitative Software Package N Vivo, following content analysis. From the results of this analysis emerged that a) the satisfaction and the utility of the supportive counseling and the psychological interventions were high, b) physical activity was increased during the intervention and maintained until the end, c) 53.3% of the participants quit smoking and maintained the abstention until the end of follow-up that lasted 12 months, d) the main reasons why people smoke is pleasure alleging cigarette, relaxation that smoking offers, stress management, companionship, habit and help offered by the cigarette in concentration, e) the biggest challenges faced by people in smoking cessation is the difficult and stressful situations they have to face, the stress they experience, the pleasure derived from smoking which they do not want to lose, the lack of decision and will to stop smoking, the environment and the lack of support from significant others and family, the addiction, the loneliness and the lack of support, the lack of interesting hobbies, all the habits connected with smoking, the evening hours where the craving increases, the lack of encouragement and support, the belief that a few cigarettes do not harm, the workplace, f) the main strategies that have helped people to stop smoking was the communication, connection, cooperation and constant discussions with the consultant, the personal will, the integration of exercise and movement in everyday life, the setting of goals on a weekly basis and the commitment to them, the desire resistance and management techniques for cigarette, the information and knowledge, the relaxation techniques, the activities, exercises, questionnaires and tools used during the program, the program’s adaptation to the needs of each individual, the duration, consistency and stability of the program, the gradual change of daily habits, the support from the environment, the health issues that played a motivational role, g) the strengths of the program was the organized psychological support based on a personalized counseling tailored to the needs of each person, the incorporation of exercise in daily life, the consistency and stability of the program and the consultant, the personal development processes and the training for skills towards the change of habits and the establishment of healthy behaviors, as well as the organization of an enhanced quality of life, the development of stress management skills, the increase of self-efficacy and self-confidence. Finally, based on the results, it seems that the program was effective in smoking cessation and maintaining abstinence from it throughout the follow up period, as well as in the integration of physical activity in the daily life of individuals and the adoption of a healthy and qualitative lifestyle.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση ενός προγράμματος διακοπής καπνίσματος, που εμπεριείχε συμβουλευτική και παρεμβάσεις ψυχολογικής υποστήριξης, σε συνδυασμό με ένταξη ή αύξηση φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα και προσανατολισμό προς έναν υγιεινό τρόπο ζωής, καθώς επίσης και η αξιολόγηση της αποδοχής και της αποτελεσματικότητάς του. Συμμετείχαν 76 άτομα, εκ των οποίων τα 48 αποτελούσαν την ομάδα παρέμβασης. Από αυτά, 30 ολοκλήρωσαν την παρέμβαση (14 άντρες και 16 γυναίκες, με ΜΟ ηλικίας τα 40 έτη), ενώ τα υπόλοιπα 28 αποτελούσαν την ομάδα ελέγχου (13 άντρες και 15 γυναίκες, με ΜΟ ηλικίας τα 36.5 έτη). Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της παρέμβασης βασίστηκαν κυρίως στο μοντέλο των σταδίων αλλαγής, με το κάθε στάδιο να αποτελεί σημείο συνάντησης καθορισμού στόχων και ψυχολογικών τεχνικών, που απορρέουν από το θεωρητικό πλαίσιο πέντε θεωριών και τριών ψυχολογικών προσεγγίσεων, που συνιστούν τη βάση της συμβουλευτικής υποστήριξης του προγράμματος. Στην αρχή και στο τέλος της παρέμβασης πραγματοποιήθηκε δομημένη συνέντευξη μέσω της οποίας καταγράφηκαν δημογραφικά στοιχεία, πληροφορίες της καπνιστικής συμπεριφοράς αρχικά, ενώ στο τέλος διεξήχθη αξιολόγηση του προγράμματος. Για την ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων, που συλλέχθηκαν από τις συνεντεύξεις, χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση περιεχομένου και για την οργάνωσή τους χρησιμοποιήθηκε το πρόγραμμα Qualitative Software Package N Vivo. Από τις αναφορές των συμμετεχόντων προέκυψε ότι α) η ικανοποίηση και η χρησιμότητα της συμβουλευτικής υποστήριξης και των ψυχολογικών παρεμβάσεων ήταν υψηλές, β) η φυσική δραστηριότητα αυξήθηκε κατά την παρέμβαση και διατηρήθηκε μετά το πέρας της παρέμβασης, γ) το 53.3% των συμμετεχόντων διέκοψαν το κάπνισμα και διατήρησαν την αποχή μέχρι το τέλος της παρακολούθησης, η οποία κράτησε 12 μήνες, δ) οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους τα άτομα καπνίζουν είναι η ευχαρίστηση που αντλείται από το τσιγάρο, η χαλάρωση που προσφέρει το κάπνισμα, η διαχείριση του άγχους, η συντροφιά / παρέα, η συνήθεια και η βοήθεια που προσφέρει το τσιγάρο στη συγκέντρωση, ε) οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα στη διακοπή του καπνίσματος είναι οι δύσκολες και αγχωτικές καταστάσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν, το στρες που βιώνουν, η ευχαρίστηση που απορρέει από το κάπνισμα και την οποία δε θέλουν να χάσουν, η έλλειψη απόφασης και θέλησης για διακοπή, το περιβάλλον και η έλλειψη υποστήριξης από τους σημαντικούς άλλους και την οικογένεια, ο εθισμός, η μοναξιά και η έλλειψη συμπαράστασης, η έλλειψη ενδιαφερόντων, οι συνήθειες που είναι συνδεδεμένες με το τσιγάρο, οι βραδινές ώρες κατά τις οποίες η επιθυμία για τσιγάρο αυξάνει, η έλλειψη ενθάρρυνσης και υποστήριξης, η πεποίθηση ότι τα λίγα τσιγάρα δεν κάνουν κακό, ο χώρος εργασίας, στ) οι επιμέρους στρατηγικές που βοήθησαν περισσότερο τα άτομα να διακόψουν το κάπνισμα ήταν η επικοινωνία, η σχέση, η συνεργασία και οι σταθερές συζητήσεις με τον σύμβουλο, η προσωπική θέληση, η ένταξη της άσκησης και κίνησης στην καθημερινότητα, ο καθορισμός στόχων σε εβδομαδιαία βάση και η δέσμευση σε αυτούς, οι τεχνικές αντίστασης και διαχείρισης της επιθυμίας για τσιγάρο, η ενημέρωση και η απόκτηση γνώσεων, οι τεχνικές χαλάρωσης, οι δραστηριότητες, οι ασκήσεις, τα ερωτηματολόγια και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, η προσαρμογή του προγράμματος στις ανάγκες του κάθε ατόμου, η διάρκεια, η συνέπεια και η σταθερότητα του προγράμματος, η σταδιακή αλλαγή καθημερινών συνηθειών, η υποστήριξη από το περιβάλλον, τα θέματα υγείας που έπαιξαν έναν κινητοποιητικό ρόλο, ζ) τα δυνατά σημεία του προγράμματος ήταν η οργανωμένη ψυχολογική υποστήριξη στη βάση μιας εξατομικευμένης συμβουλευτικής προσαρμοσμένης στις ανάγκες του κάθε ατόμου, η ενσωμάτωση της άσκησης στην καθημερινότητα, η συνέπεια και η σταθερότητα του προγράμματος και του συμβούλου, οι διαδικασίες προσωπικής ανάπτυξης και η εκπαίδευση σε δεξιότητες προς την κατεύθυνση της αλλαγής συνηθειών και καθιέρωσης υγιεινών συμπεριφορών, καθώς και την οργάνωση ενός ποιοτικά αναβαθμισμένου τρόπου ζωής, η ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης του άγχους, η αύξηση της αυτοαποτελεσματικότητας και της αυτοπεποίθησης. Τέλος, με βάση τα αποτελέσματα, φαίνεται ότι το πρόγραμμα ήταν αποτελεσματικό τόσο στη διακοπή καπνίσματος και τη διατήρηση της αποχής από αυτό όλο το διάστημα παρακολούθησης, όσο και στην ένταξη της φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα των ατόμων και την υιοθέτηση ενός υγιεινού και ποιοτικού τρόπου ζωής.