Αξιολόγηση της ποιότητας ζωής ασθενών με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου και ασθενών με οστεονέκρωση των γνάθων από διφωσφονικά

Abstract

Quality of life (QOL) is a universal parameter of outcome research, which gained clinicians’ attention since the 1980s, to assess the patients’ overall status of well-being and how this relates to disease and treatment. Head and neck cancer (HNC) treatment modalities force patients to confront major insults to their communication, swallowing, breathing, and facial appearance. These changes amend patient quality of life to a varying degree. HNC specific questionnaires seem to provide additional information to that provided by general QOL questionnaires. The present doctoral thesis confirms the diagnostics usefulness, the validity and the reliability of the quality of life EORTC QLQ-C30 and QLQ-HN35 questionnaires -which are already validated for use in Greek patients with head and neck cancer- in the group of patients with bisphosphonate associated osteonecrosis of the jaw. The use and validation of an established and translated into many languages instrument allows to reduce costs since there is no need to develop new instruments in many countries and also comparison of results between different research centres can be more feasible and efficient. The second aim of this thesis was to define the minimal clinically important differences for the EORTC QLQ-C30 and QLQ-HN35 questionnaires, in patients with head and neck cancer. Knowledge of the minimal clinically important difference allows for the assessment of treatment administered to patients through direct control of their quality of life, in contrast with the previously available measurements of other, more indirect health indicators. It also allows for the determination of the effect size in quality of life questionnaires thereby facilitating the calculation of sample size in clinical trials that have quality of life as an outcome. The third aim of this thesis was to verify the proper cultural adaptation of questionnaires EORTC QLQ-C30 and QLQ-HN35 for Greek patients with head and neck cancer. The need to balance clinicians’ need and use of HRQoL data against patient respondent burden should be considered in the instrument selection process. The vigilant introduction of existing QOL instruments to clinical practice can facilitate a deeper level of communication between patients and practitioners.

Η σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής (Quality of Life - QοL) είναι μια καθοριστική παράμετρος της έρευνας έκβασης (outcome research), που σταδιακά από τη δεκαετία του '80 κέρδισε την προσοχή της ιατρικής κοινότητας. Η μελέτη της QoL έχει στόχο να αξιολογήσει την συνολική ευημερία των ασθενών και τον τρόπο που αυτή σχετίζεται με την ασθένεια και τη θεραπεία τους. Οι μορφές θεραπείας του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου (HNC) θέτουν τους ασθενείς αντιμέτωπους με σημαντικές αλλαγές που αφορούν στην επικοινωνία, την κατάποση, την αναπνοή, και την εμφάνισή του προσώπου τους. Αυτές οι αλλαγές επιδρούν στην ποιότητα της ζωής των ασθενών σε άλλοτε άλλο βαθμό. Τα εξειδικευμένα ερωτηματολόγια για τον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου φαίνεται ότι παρέχουν επιπρόσθετες πληροφορίες σε αυτές που παρέχονται από το γενικά ερωτηματολόγια QOL. Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιβεβαιώνει τη διαγνωστική χρησιμότητα, την εγκυρότητα και την επαναληψιμότητα των ερωτηματολογίων της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής EORTC QLQ-C30 και QLQ-HN35 που έχουν ήδη επικυρωθεί για χρήση σε Έλληνες ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, σε ασθενείς με οστεονέκρωση της γνάθου από διφωσφονικά. Η χρήση και επικύρωση ενός καθιερωμένου και μεταφρασμένου σε πολλές γλώσσες εργαλείου, επιτρέπει την ελάττωση του κόστους αφού δε χρειάζεται ανάπτυξη νέου εργαλείου σε τόσες χώρες και επιπλέον καθιστά εύκολη τη σύγκριση αποτελεσμάτων μεταξύ των διαφορετικών ερευνητικών κέντρων. Στο δεύτερο σκέλος της παρούσης διατριβής, καθορίζονται οι ελάχιστες κλινικά σημαντικές διαφορές στα ερωτηματολόγια EORTC QLQ-C30 και QLQ-HN35, σε ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου. Η γνώση της ελάχιστης κλινικά σημαντικής διαφοράς επιτρέπει την αξιολόγηση της θεραπείας που λαμβάνει ένας ασθενής με άμεσο έλεγχο της ποιότητας ζωής του, αντίθετα με τις μέχρι τώρα διαθέσιμες μετρήσεις άλλων, πιο έμμεσων δεικτών υγείας. Επίσης επιτρέπει τον καθορισμό του μεγέθους αποτελέσματος (effect size) στα ερωτηματολόγια ποιότητας ζωής επιτρέποντας τον υπολογισμό του μεγέθους δείγματος που απαιτείται για τις κλινικές δοκιμές που έχουν ως έκβαση την ποιότητα ζωής. Στο τρίτο σκέλος της διατριβής αυτής, επαληθεύεται η ορθή πολιτισμική προσαρμογή των ερωτηματολογίων EORTC QLQ-C30 και QLQ-HN35 για Έλληνες ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου. Η ανάγκη για χρήση από τους κλινικούς γιατρούς των ερευνητικών εργαλείων της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής και τα πιθανά οφέλη στην βελτίωση της επικοινωνίας ιατρού-ασθενούς δεν θα πρέπει να οδηγεί στην άκριτη χορήγηση ερωτηματολογίων που δημιουργεί επιπρόσθετη επιβάρυνση στους ασθενείς. Η προσεκτική εισαγωγή των υπαρχόντων οργάνων καταγραφής της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής στην κλινική πρακτική μπορεί να διευκολύνει ένα βαθύτερο επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ του ασθενή και του ιατρού, ακόμη δε να βελτιώσει την αντίληψη του ασθενή για την θεραπεία του.