Μελέτη γνωστικών διαταραχών και ψυχοπαθολογίας σε ασθενείς με χρόνια ιογενή ηπατίτιδα

Abstract

Background: Research has shown that chronic viral hepatitis constitutes a major health problem worldwide, which is associated with severe medical and neuropsychological complications, disrupts patients’ well-being and imposes a significant financial and psychosocial burden on families and healthcare providers. Both chronic hepatitis B (HBV) and chronic hepatitis C (HCV) may lead to impairment in cognitive and psychological function and significantly reduce patients’ health-related quality of life (QoL), even in the early stages of the disease, prior to the emergence of cirrhosis. However, there are several questions yet to be addressed regarding the exact nature of the observed neuropsychological deficits, their correlates and their impact on everyday living. Purpose: The aim of the current investigation is to evaluate cognitive performance, psychological function and quality of life in patients with chronic HCV or HBV infection compared to healthy controls and detect any associations between the observed deficits and demographic, biological and psychosocial parameters.Methods: Cognitive function was assessed with a battery of standardized neuropsychological measures which evaluate distinct aspects of cognition including verbal fluency, verbal memory/learning, psychomotor speed, attention and executive functions. Psychological function was assessed with the Greek version of the Beck Depression Inventory – BDI-II, fatigue was measured with the Greek version of the the Functional Assessment of Chronic Illness Therapy Fatigue Scale (FACIT-F) and quality of life was evaluated with the use of the Greek version of the Short Form 36 Health Survey (SF-36).Results: The current investigation was conducted in two parts. During the first part, 81 participants were enrolled, 32 with chronic HCV infection, 29 with chronic HBV infection and 20 healthy controls. Patients and controls did not differ on age, educational level, depression or fatigue severity. Moreover, strict criteria were used to exclude any risk factor for cognitive impairment. Chronic HCV patients performed significantly worse than healthy controls on verbal learning/memory and verbal attention. Hepatitis C and hepatitis B patients were similarly impaired in cognitive function, suggesting that the observed abnormalities are not HCV specific. HCV patients’ cognitive capacity was strongly associated with fibrosis stage and fatigue levels, but not with inflammation grade, ALT and AST levels, genotype or depressive symptoms. Finally, after controlling for age and educational level, cirrhotic and non-cirrhotic patients appeared to be equally impaired in cognitive function, fatigue and depressive symptomatology levels. During the second part of the study, 84 patients were evaluated in HRQOL, 45 with hepatitis B, 39 with hepatitis C. No significant differences were observed between the two groups in major demographic variables. All aspects of HRQOL reported by chronic viral hepatitis patients were significantly impaired compared to the general population, as a comparison with Greek population-based normative data revealed. HBV patients reported similar HRQOL with HCV patients. Clinical parameters including infection activity, fibrosis stage or inflammation grade, as well as depressive symptoms and fatigue were found to be significantly associated with HRQOL. Multivariate analyses showed that older age and higher fatigue scores were the variables most closely associated with the physical HRQOL, whereas higher rates on depressive symptoms and fatigue scales were the variables most closely associated with the mental HRQOL.Conclusions: Chronic viral hepatitis patients present with significant impairment in verbal learning/memory and verbal attention, increased fatigue scores and poor QoL compared to healthy subjects. Fatigue levels appear as strong determinants of cognitive performance and global QoL, while depression scores correlate only with the mental component of QoL. HBV and HCV patients were equally impaired in cognitive performance and QoL, however, our analysis revealed a possible distinct pattern of correlations for the two viruses, suggesting that neuropsychological dysfunction is mediated by different pathogenetic mechanisms in the case of HBV and HCV infection. Our results add further to the complex interplay between liver inflammation process, central nervous system’ s involvement and the associated psychosocial factors, which gives rise to the whole spectrum of viral hepatitis’ medical, cognitive and psychological manifestations.

Υπόβαθρο: Έρευνες έχουν δείξει ότι η χρόνια ιογενής ηπατιτιδα συνιστά ένα μείζον πρόβλημα υγείας παγκοσμίως, το οποίο συνδέεται με σοβαρές σωματικές και νευροψυχολογικές επιπλοκές, διαταράσσει την ευημερία των ασθενών και επιβάλλει σημαντικό οικονομικό και ψυχοκοινωνικό φορτίο στις οικογένειες και τους παρόχους υγείας. Τόσο η χρόνια ηπατίτιδα Β (HBV) όσο και η χρόνια ηπατίτιδα C (HCV) μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχή στη γνωστική και ψυχολογική λειτουργικότητα και να μειώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής (ΠΖ) των ασθενών, από τα πρώιμα στάδια της νόσου, πριν την εμφάνιση της κίρρωσης. Εντούτοις, παραμένουν αρκετά ερωτήματα να απαντηθούν σχετικά με την ακριβή φύση των παρατηρούμενων νευροψυχολογικών ελλειμμάτων, τις συσχετίσείς τους και τον αντίκτυπό τους στην καθημερινή διαβίωση.Σκοπός: Στόχος της τρέχουσας έρευνας είναι να αξιολογήσει τη γνωστική επίδοση, την ψυχολογική λειτουργικότητα και την ΠΖ ασθενών με χρόνια ηπατίτιδα Β και C σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες και να ανιχνεύσει συσχετίσεις μεταξύ των παρατηρούμενων ελλειμμάτων και δημογραφικών, βιολογικών και ψυχοκοινωνικών παραμέτρων.Μέθοδος: Η γνωστική λειτουργικότητα αξιολογήθηκε με μια συστοιχία νευροψυχομετρικών δοκιμασιών που εκτιμούν διακριτούς τομείς των γνωστικών λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένων της λεκτικής ευχέρειας, της λεκτικής μνήμης/μάθησης, της ψυχοκινητικής ταχύτητας, της προσοχής και των επιτελικών λειτουργιών. Η ψυχολογική λειτουργικότητα αξιολογήθηκε με την Ελληνική έκδοση του Ερωτηματολογίου Κατάθλιψης του Beck (BDI-II), η κόπωση μετρήθηκε με την Ελληνική έκδοση της Κλίμακας Κατάθλιψης της Λειτουργικής Αξιολόγησης της Θεραπείας Χρονίων Παθήσεων (FACIT-F) και η ΠΖ εκτιμήθηκε με την Ελληνική έκδοση της Βραχείας Μορφής 36 της Έρευνας Υγείας (SF36).Αποτελέσματα: Η τρέχουσα έρευνα διεξήχθη σε δύο σκέλη. Κατά το πρώτο σκέλος συμμετείχαν 81 άτομα, 32 ασθενείς με χρόνια HCV λοίμωξη, 29 με χρόνια HBV λοίμωξη και 20 υγιείς μάρτυρες. Ασθενείς και μάρτυρες δε διέφεραν ως προς την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, τα επίπεδα κατάθλιψης και κόπωσης. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκαν αυστηρά κριτήρια για να αποκλεισθούν παράγοντες κινδύνου για γνωστική έκπτωση. Η επίδοση των χρόνιων HCV ασθενών ήταν σημαντικά χειρότερη από των υγιών μαρτύρων στη λεκτική μνήμη/μάθηση και τη λεκτική προσοχή. Οι HBV και HCV ασθενείς εμφάνισαν παρόμοια επίπεδα γνωστικής δυσλειτουργίας, εύρημα που υποδηλώνει ότι τα παρατηρούμενα ελλείμματα δεν είναι ειδικά για τον HCV. Η γνωστική ικανότητα των HCV ασθενών συσχετίσθηκε με το στάδιο της ίνωσης και τα επίπεδα κόπωσης, αλλά όχι με το βαθμό της φλεγμονής, τα επίπεδα τρανσαμινασών, το γονότυπο και τη βαρύτητα της κατάθλιψης. Τέλος, αφού σταθμίσθηκαν ως προς την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο, οι κιρρωτικοί και οι μη κιρρωτικοί ασθενείς εμφάνισαν παρόμοια γνωστική επίδοση και ανέφεραν αντίστοιχα επίπεδα κόπωσης και καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.Κατά το δεύτερο σκέλος της μελέτης, αξιολογήθηκαν 84 ασθενείς, 45 με χρόνια ηπατίτιδα Β και 39 με χρόνια ηπατίτιδα C ως προς την ΠΖ. Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων στις κύριες δημογραφικές μεταβλητές. Συνολικά, οι ασθενείς με χρόνια ιογενή ηπατίτιδα ανέφεραν έκπτωση σε όλους τους τομείς της ΠΖ σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό, όπως απεκάλυψε η σύγκριση με κανονιστικά δεδομένα από τον Ελληνικό πληθυσμό. Οι HBV ασθενείς ανέφεραν παρόμοια ΠΖ με τους HCV ασθενείς. Κλινικές παράμετροι, όπως η δραστηριότητα της λοίμωξης (τιμές τρανσαμινασών, συμπτώματα), ιστολογικά ευρήματα (το στάδιο της ίνωσης και ο βαθμός της φλεγμονής), καθώς και τα επίπεδα κόπωσης και καταθλιπτικής συμπτωματολογίας βρέθηκαν να συνδέονται σημαντικά με την ΠΖ. Η πολυπαραγοντική ανάλυση έδειξε ότι η μεγαλύτερη ηλικία και τα αυξημένα επίπεδα κόπωσης συνδέθηκαν στενά με τη σωματική συνιστώσα της ΠΖ, ενώ τα επίπεδα καταθλιπτικής συμπτωματολογίας και κόπωσης συσχετίσθηκαν στενά με την ψυχική συνιστώσα της ΠΖ.Συμπεράσματα: Οι ασθενείς με χρόνια ιογενή ηπατίτιδα εμφανίζουν σημαντική έκπτωση στη λεκτική μνήμη/μάθηση και τη λεκτική προσοχή και αναφέρουν αυξημένα επίπεδα κόπωσης και φτωχή ΠΖ σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες. Τα επίπεδα κόπωσης καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη γνωστική επίδοση και τη σφαιρική ΠΖ, ενώ οι βαθμολογίες στις κλίμακες κατάθλιψης σχετίζονται μόνο με την ψυχική συνιστώσα της ΠΖ. Οι HBV και HCV ασθενείς εμφάνισαν παρόμοια επίπεδα έκπτωσης στη γνωστική λειτουργικότητα και την ΠΖ, εντούτοις, η ανάλυσή μας απεκάλυψε ένα πιθανό, διακριτό μοτίβο συσχετίσεων για καθένα από τους δύο ιούς, υποδηλώνοντας ότι η νευροψυχολογική δυσλειτουργία διαμεσολαβείται από διαφορετικό παθογενετικό μηχανισμό στην περίπτωση της HCV και της HBV λοίμωξης. Τα αποτελέσματά μας προσθέτουν χρήσιμα δεδομένα όσον αφορά τη σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ ηπατικής φλεγμονώδους διεργασίας, εμπλοκής του κεντρικού νευρικού συστήματος και της δράσης σχετιζόμενων ψυχοκοινωνικών παραγόντων που προκαλούν το συνολικό φάσμα των σωματικών, γνωστικών και ψυχολογικών εκδηλώσεων της χρόνιας ιογενούς ηπατίτιδας.