Η θεολογική μεθοδολογία του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης

Abstract

Even if the theological methodology of St. Gregory of Nyssa appears as a comply task, it constitutes in fact research proposition of a great scientific significance. Defining the boundaries of philosophy in Nyssen’s thought and writings has been always aim of a considerable number of research and hermeneutic attempts. Each of these attempts has contributed to the establishment of a general and broadly approved theory of interpretation, based on a philosophical lecture of Gregory’s work. A short review of the results of modern research, in quest of revealing how scholars understand Nyssen’s thought, was presented in the introduction of our essay. From this review stand out the definition of two dominant research methods sharing a common, the philosophical interpretation of his writings.This is why we have considered as most adequate to propose a different method for the examination of his work. Whilst the dominant research methods concentrate on detecting the influence of philosophy, as well as how the philosophical ideas are intermingled or in which point have affected his theology, we have preferred to question why the bishop of Nyssa made use of philosophical ideas. Bearing this perspective in mind we have designated his theological methodology as the accomplishment and the interpretation of the Revelation. Such a definition is a consequence of Nyssen’s curious conception of philosophy: Albeit he rejects philosophical attempts to interpret Christian dogma, he considers philosophy as a valuable supply for the formation of the perfect life. Thus, while dominant scientific approaches often lead nowhere, we have strongly claimed a new method, from which could have resulted a breakthrough in research, especially if Gregory’s personality and ecclesiastical activity are considered for the interpretation of his theology.

Η κατά φαινόμενα υφιστάμενη ασύνθετη δομή της θεολογικής μεθοδολογίας του αγ. Γρηγορίου Νύσσης, ως ερευνητική πρόταση της μελέτης, αποτελεί στην πραγματικότητα μείζονα ερευνητική πρόκληση. Η διασάφηση του ρόλου και του εύρους χρήσεως της φιλοσοφίας στη σκέψη και το έργο του εκ Καππαδοκίας ορμώμενου Πατρός της Εκκλησίας υπήρξε ανέκαθεν ελπίδα πληθώρας ερμηνειών και ερευνητικών προσεγγίσεων. Έκαστη εκ των ανωτέρω δοκιμών συνεισέφερε στη κατασκευή μιας γενικευτικής και καθολικώς αποδεκτής μεθόδου ερμηνείας, η οποία εξολοκλήρου στηρίζεται στη φιλοσοφική ανάγνωση του έργου του αγίου. Μια σύντομη και περιληπτική αναδρομή στα πορίσματα της σύγχρονης έρευνας, παρουσιάστηκε στην εισαγωγή της μελέτης, ώστε να αποκαλυφθούν οι ερευνητικές και ερμηνευτικές τάσεις και διαθέσεις των μελετητών. Αποτέλεσμα τούτης της αναδρομής υπήρξε η επισήμανση δυο ερευνητικών μεθόδων, οι οποίες αναγνωρίζονται ως επικρατέστερες στην περί του αγ. Γρηγορίου βιβλιογραφία, έχοντας, μάλιστα, ως κοινό παρονομαστή τη φιλοσοφική ερμηνεία του έργου του. Η διερεύνηση της επίδρασης φιλοσοφικών διδασκαλιών και συστημάτων στη σκέψη του αγίου δεν είναι ούτε άστοχη, ούτε στερείται γόνιμων αποτελεσμάτων και ουσιαστικών παρατηρήσεων. Επιβάλλεται, μάλιστα, από το περιρρέον κλίμα της εποχής του αγίου, όπου ο παγανιστικός και ο αναδυόμενος χριστιανικός κόσμος έρχονται σε αντιπαράθεση, αλλά και σε σύμπτωση. Οι διατριβές σπουδαίων μορφών του φιλοσοφικού χώρου κατά των Χριστιανών και οι απαντήσεις των τελευταίων, όπως εκφράστηκαν μέσα από έργα της απολογητικής γραμματείας, αποτελούν έξοχο παράδειγμα της ιδιότυπης συνάντησης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα συγκρούσεις και ανταλλαγές ανάμεσα στους δυο χώρους. Υπ΄αυτές τις προϋποθέσεις προτάθηκε μια διαφορετική μέθοδος προσέγγισης του έργου του. Ενώ, δηλαδή, οι επικρατούσες μέθοδοι επικεντρώνονται στη μελέτη του εύρους επιρροής και του τρόπου χρήσης της φιλοσοφίας στη σκέψη του, αντιπροτείνεται μια νέα πρακτική, η οποία δεν αφορά το πώς και το πόσον της φιλοσοφικής επίδρασης, αλλά το γιατί η φιλοσοφία αξιοποιείται από τον άγ. Γρηγόριο. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ορίστηκε η θεολογική μεθοδολογία του αγ. Γρηγορίου, ως η πραγμάτωση και η ερμηνεία των θεοφανειών. Τούτος ο ορισμός προκύπτει από τη φαινομενικά αντιφατική στάση του Καππαδόκη απέναντι στη φιλοσοφία. Ενώ, δηλαδή, απορρίπτει τις όποιες φιλοσοφικές προβολές στην ερμηνεία της πίστεως, τις ευνοεί στην προσπάθεια οικοδόμησης του τέλειου βίου.