Φυσικοί, βιολογικοί και μηχανικοί παράγοντες που προκαλούν δερματικές επαγγελματικές ασθένειες στην Ελλάδα, αναλόγως της φύσεως και θέσεως εργασίας

Abstract

SUMMARYThe industrial revolution and later the era of chemicals, brought huge numbers of natural and synthetic materials in industrial and domestic use, thereby increasing the opportunities for industrial work so that workers are exposed to an increased number of possible irritant and allergic contact chemicals. The development of industry, farming, mining and craft has kept pace with the development of occupational diseases of the skin. The first reported harmful effects were skin ulcers of minerals in mines. As its population and peoples cultures have expanded the use of new materials, new programs and new techniques have emerged. Occupational diseases, in general, and skin diseases especially long now form an unexpected product of industrial achievement and progress. The last 50 years in the US for example occupational skin diseases accounted for 65-70% of all reported occupational diseases. Recently, however, the statistics from the labor inspection department indicate a reduction in the frequency of 34%. This reduction of cases is brought about by the increased automation, the systematization of industrial processes, from educational treatment, supervision at work resulting in the prevention of occupational diseases. Without doubt arrangements have been made through the years, improving the working environments, but many people even in our days work in conditions that provoke professional dermatoses.General terminology and definitions, such as industrial or occupational dermatitis or professional eczema used for professional skin diseases, while other names that correspond to the causes and effects are also commonly used. Foe example: Dermatitis from cement, holes from chrome, irritation from chlorine, itching from«fiberglass», blisters from oil and irritation from plastic.. Because of the variety of skin changes caused by factors or working conditions, these diseases are called occupational skin diseases - a term that encompasses any abnormality in the skin, which is the result of irritation from the work environment. The skin can be a route of entry for specific toxic chemical poisoning caused by dermal absorption agent [9].This study was conducted to elucidate the relationship between six occupational skin diseases and 20 types of work in Greece. We carried out a prevalence epidemiologic study of certain occupational dermatoses among 4000 workers employed in 20 companies in 104 enterprises. We used data from medical history and physical examination records, a questionnaire and special examinations. We applied the X2 test to reveal a statistically significant relationship between industry and occurrence of dermatoses. The majority of people, regardless of type of industry, do not suffer from occupational dermatoses. Seven categories of occupational dermatoses were diagnosed, namely acute, chronic contact dermatitis, urticaria, mechanical damage, acne, chemical burns and neoplasms. Two hundred sixty-six (266) cases of acute contact dermatitis, four hundred and eighty (480) cases of contact chronic dermatitis, five hundred and eighty (580) cases of urticaria, three hundred twenty-three (323) cases of mechanical failure, fourhundred and thirteen (413) cases of acne, two hundred (200) cases of burns and Sixty four (64) cases of tumor were diagnosed among 4,000 workers studied. Most workers (81.4%), regardless of their job, did not develop professional contact dermatitis. The greatest prevalence rates and statistically significant correlations appeared among hairdressers 30%, cooks 29.5% having contact dermatitis, bitumen workers 23.5 having acne, car industry workers 15% having mechanical injury, construction workers 29.5% having contact urticaria, industrial cleaning workers 13% having chemical burns and farmers 5.5% having tumors. There was no statistically significant correlation between gender and appearance of occupational dermatoses, except for males and mechanical injuries (X2 (1) = 13.40, p<0.001) and chronic occupational dermatitis (X2 (1) = 5.53, p=0.019). For the first time this study demonstrated the highest prevalence of occupational dermatoses in Greece, in contrast with rates recorded so far by the national statistical services and the national health services. We observed statistical significant correlations between types of occupational dermatoses (acute - chronic contact dermatitis, urticaria, mechanical injury, acne, skin cancer) and enterprises investigated. The results of this study confirm the need to introduce a nationwide voluntary surveillance system for reporting occupational skin diseases in Greece.Very few cases of dermatitis are annually compensated as occupational skin diseases from the National Public Security System (IKA) in Greece, which in 2005 reported only seventeen cases of contact allergic dermatitis. This is in stark contrast to the 124 cases of allergic contact dermatitis found in our study, and this is probably due to lack of diagnosis, recording and reporting of all cases of occupational diseases which have occurred in workplaces in Greece. A detailed understanding of the risk factors is a prerequisite to establishing prevention programs. The effectiveness of prevention programs depends on close cooperation between workers and employers which should be based on personal protective equipment.There is a need to introduce a national voluntary surveillance system for recording occupational diseases and observed skin protection measures at work. Further research in Greece, can contribute to the discovery of new risk factors that contribute to the emergence of occupational dermatoses. It is also necessary to assess whether and to what extent interventions in the workplace can reduce skin diseases related to working conditions. Occupational physicians in consultation with dermatologists should inform their joint workers about the risks associated with work to maintain healthy skin

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η βιομηχανική επανάσταση και αργότερα η εποχή των χημικών, έφερε τεράστιους αριθμούς φυσικών και συνθετικών υλικών στη βιομηχανική και οικιακή χρήση, με αποτέλεσμα την αύξηση των ευκαιριών για βιομηχανική εργασία με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να εκτίθενται σε αυξημένο αριθμό πιθανών ερεθιστικών και αλλεργικών χημικών επαφής. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας, καλλιέργειας, ορυχείων και βιοτεχνιών έχει συμβαδίσει με την ανάπτυξη επαγγελματικών ασθενειών του δέρματος. Τα πρώτα αναφερόμενα επιζήμια αποτελέσματα ήταν έλκη του δέρματος από μεταλλικά άλατα στα ορυχεία. Καθώς ο πλυθησμός και οι κουλτούρες των λαών έχουν επεκτείνει τη χρήση νέων υλικών, νέα προγράμματα και νέες τεχνικές έχουν προκύψει. Οι επαγγελματικές ασθένειες, γενικά, και οι δερματικές ασθένειες ειδικότερα από καιρό τώρα αποτελούν ένα απρόσμενο παράγωγο της βιομηχανικής επίτευξης και προόδου. Τα τελευταία 50 χρόνια στις Η.Π.Α για παράδειγμα οι επαγγελματικές ασθένειες του δέρματος αντιστοιχούσαν στο 65-70% όλων των αναφερόμενων επαγγελματικών ασθενειών. Πρόσφατα όμως, οι στατιστικές από το τμήμα επιθεώρησης εργασίας δείχνουν μια μείωση στη συχνότητα της τάξεως του 34%. Αυτή η μείωση των περιστατικών έχει επέλθει από την αύξηση της αυτοματοποίησης, από τη συστηματοποίηση των βιομηχανικών διαδικασιών από την καλύτερη μορφωτική επεξεργασία, την επίβλεψη στην εργασία με αποτέλεσμα την πρόληψη των επαγγελματικών παθήσεων. Χωρίς αμφιβολία όπου έχουν ληφθεί προληπτικά μέτρα, βελτιώνεται το εργασιακό περιβάλλον, άλλα πολλοί άνθρωποι ακόμα και στις μέρες μας εργάζονται σε συνθήκες που συνάδουν σε επαγγελματικές δερματοπάθειες. Γενικές ορολογίες και ορισμοί όπως βιομηχανική ή επαγγελματική δερματίτιδα ή επαγγελματικό έκζεμα χρησιμοποιούνται για επαγγελματικές δερματικές αθένειες άλλα ονομασίες που αντιστοιχούν συγχρόνως στις αιτίες και τα αποτελέσματα χρησιμοποιούνται επίσης συχνά. Π.χ. Δερματίτιδα από τσιμέντο, τρύπες από χρώμιο, ερεθισμοί από χλώριο, φαγούρα από «fiberglass », φουσκάλες από λάδι και ερεθισμός από πλαστικά. Εξαιτίας της ποικιλίας των δερματικών αλλαγών που προκαλούνται από παράγοντες ή συνθήκες εργασίας, αυτές οι ασθένειες ονομάζονται επαγγελματικές δερματοπάθειες - ένας όρος που περικλύει κάθε ανωμαλία που είναι απόρροια του εργασιακού περιβάλλοντος ή ερεθίζεται από αυτό. Το δέρμα μπορεί να αποτελέσει μια οδό εισόδου για συγκεκριμένα τοξικά που προκαλούν χημική δηλητηρίαση δια μέσου δερματικής απορρόφησης [9]. Εκπόμησα επιδημιολογική μελέτη σε εργαζόμενους σε 20 είδη επιχειρήσεων σε 104 εταιρείες διαφόρων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας με σκοπό να αποσαφηνιστεί η σχέση μεταξύ 7 ειδών δερματοπαθειών που εμφανίστηκαν σε εργαζόμενους επιχειρήσεων . Εξετάστηκαν 4000 εργαζόμενοι εκ των οποίων 2550 ήταν άνδρες και 1450 γυναίκες (200 υπάλληλοι γραφείου και 3800 εργάτες πλήρους απασχόλησης. Συμπληρώθηκε από τους ειδικούς ιατρούς εργασίας της κάθε επιχείρησης ένα ειδικό ερωτηματολόγιο που αφορούσε αφενός την επαγγελματική έκθεση των εργαζομένων σε πιθανούς εκλυτικούς και αιτιολογικούς παράγοντες και αφετέρου την παρουσία δερματοπάθειας κατά το χρόνο της συνέντευξης. Επίσης αξιολογήθηκαν τα ατομικά δελτία υγείας των εργαζομένων, το προσωπικό ιστορικό (ατοπία, ευαισθησία σε διάφορα αλλεργιογόνα), το οικογενειακό ιστορικό, το επαγγελματικό ιστορικό, ο χρόνος που ο εργαζόμενος έρχονταν σε επαφή με ύποπτους εκλυτικούς παράγοντες, ο χρόνος έναρξης και η θέση της αρχικής βλάβης του δέρματος και η διαγνωσθείσα δευτεροβάθμια εξάπλωση. Εξετάστηκε και τεκμηριώθηκε η περιγραφή της διαδικασίας εργασίας, το είδος της εργασίας και η διάρκεια έκθεσης σε διάφορους παράγοντες. Ομάδα έρευνας αποτέλεσαν οι 4000 εργαζόμενοι, οι οποίοι προσλήφθηκαν την περίοδο 2006-2012, με προϋπηρεσία στην συγκεκριμένη επιχείρηση πέντε ετών και χωρίς παρόμοια απασχόληση στο παρελθόν. Από αυτούς επιλέχτηκε τυχαίο δείγμα 200 εργαζομένων από κάθε επιχείρηση. Το ποσοστό ανταπόκρισης ήταν 100%. Όλοι οι εργαζόμενοι έδωσαν τη συγκατάθεση τους για να συγκεντρωθούν τα στοιχεία συλλογικά, ανώνυμα και να γίνουν οι απαραίτητες στατιστικές αναλύσεις. Η ακριβής εκτίμηση του βαθμού έκθεσης, το εύρος και η έκταση της επαφής με το δέρμα διαπιστώθηκαν από τους γιατρούς. Επίσης παρατηρήθηκε εάν περίοδος ύφεσης ακολουθείται μετά τη διακοπή της επαφής με το περιβάλλον εργασίας. Αξιολογήθηκε τόσο το εργασιακό περιβάλλον, η έκθεση σε χημικές ουσίες και άλλους επαγγελματικούς κινδύνους όσο η ορθή χρήση των μέσων ατομικής προστασίας. Έγινε ποσοτικός και ποιοτικός προσδιορισμός των βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος, που σε ορισμένες περιπτώσεις υπερέβαιναν τα όρια των φυσιολογικών τιμών. Στη συνέχεια εντοπίστηκαν οι πηγές κινδύνου στο εργασιακό περιβάλλον καθώς και πιθανές δερματικές αντιδράσεις που προκλήθηκαν από αυτές. Διερευνήθηκε αν αυτές είχαν σχέση στην πρόκληση αερομεταφερόμενης δερματίτιδα εξ επαφής. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, η διάγνωση έγινε από τους ιατρούς εργασίας. Ορισμένες περιπτώσεις που δεν μπορούσαν να διαγνωστούν από αυτούς, όπως για εργαζόμενους με σοβαρή δερματίτιδα εξ επαφής ή άλλους τύπους δερματοπαθειών, αυτοί παραπέμφθηκαν σε ειδικούς δερματολόγους. Η διάγνωση τέθηκε με επιδερμιδικές δοκιμασίες με βάση τα Ευρωπαϊκά πρότυπα που σχετίζονται με τα αλλεργιογόνα σε κάθε επιχείρηση και/ή με δοκιμασίες νυγμού, καθώς και με άλλες εξετάσεις, που πραγματοποιήθηκαν σε δερματολογικά εξωτερικά ιατρεία για τη διάγνωση της δερματίτιδας εξ επαφής και δερματοπαθειών.Οι επαγγελματικές παθήσεις του δέρματος που εντοπίστηκαν περιλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο αποζημιώσιμων δερματοπαθειών, που ορίζει ο νόμος στην Ελλάδα. Οι Ιατροί Εργασίας καταγράψανε τη διάγνωση, η οποία στη συνέχεια κωδικοποιήθηκε σύμφωνα με τη διεθνή ταξινόμηση των νόσων (τη 10η Αναθεώρηση (ICD-10) [97]). Οι εταιρείες που μελετήθηκαν, ήταν γεωγραφικά κατανεμημένες σε όλη την Ελλάδα, σε διάφορες περιοχές. Γι’αυτό το εργατικό δυναμικό τους, θεωρήθηκε ότι είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των ελληνικών βιομηχανιών του ίδιου τύπου, αναφορικά με το μέγεθος του εργατικού δυναμικού και τα χρόνια λειτουργίας. Οι επιχειρήσεις ήταν διανεμημένες σε ένα μεγάλο μέρος της επικράτειας, όπου επικρατούσαν διαφορετικές περιβαντολλογικές συνθήκες (θερμοκρασία, σχετική υγρασία, ηλιοφάνεια) και ποικίλες πρακτικές σε κάθε τύπο επιχείρησης.Υπάρχει μια στατιστικά σημαντική συσχέτιση για κάθε τύπο επαγγελματικής ασθένειας του δέρματος σε όλους τους τύπους των επιχειρήσεων που μελετήθηκαν (X2value με p-value = 0,001). Διαγνώστηκαν επτά κατηγορίες επαγγελματικής δερματοπάθειας, δηλαδή οξεία, χρόνια δερματίτιδα εξ επαφής, κνίδωση, μηχανική βλάβη, ακμή, χημικά εγκαύματα και νεοπλάσματα. Διακόσια εξήντα έξι (266) περιπτώσεις οξείας δερματίτιδας εξ επαφής, τετρακόσια ογδόντα (480) περιπτώσεις χρόνιας δερματίτιδας εξ επαφής, πεντακόσιες ογδόντα (580) περιπτώσεις κνίδωσης, τριακόσιες είκοσι τρεις (323) περιπτώσεις μηχανικής βλάβης, τετρακόσιες δεκατρείς (413) περιπτώσεις ακμής, διακόσιες (200) περιπτώσεις εγκαυμάτων και εξηντατέσσερεις (64) περιπτώσεις όγκων είχαν διαγνωστεί μεταξύ των 4.000 εργαζομένων που μελετήθηκαν. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι (81,4%), ανεξάρτητα από τη θέση εργασίας τους, δεν εκδήλωσαν επαγγελματική δερματίτιδα εξ επαφής. Τα υψηλότερα ποσοστά επιπολασμού παρατηρήθηκαν σε κομμωτές (30%), σε προσωπικό κουζίνας (29,5%) και σε εκτυπωτές (29,5%). Μόνο το 6,7% των εργαζομένων που μελετήθηκαν υπέφεραν από οξεία επαγγελματική δερματίτιδα εξ επαφής, με ποσοστό 15% στο προσωπικό κουζίνας. Μόνο το 12% είχαν χρόνια δερματίτιδα εξ επαφής με τα υψηλότερα ποσοστά μεταξύ των εκτυπωτών (24%). Από τους εργαζομένους που μελετήθηκαν (14,5%) εμφάνισαν επαγγελματική κνίδωση εξ επαφής, που παρατηρήθηκε ως επί το πλείστον σε εργάτες (29,5%). Το 8,1% των εργαζομένων ανέπτυξαν επαγγελματική δερματοπάθεια από μηχανική βλάβη, ιδιαίτερα οι εργαζόμενοι στις κατασκευές (15%) και οι εργαζόμενοι σε συνεργεία επισκευής αυτοκινήτων (15%). Από όλους τους εργαζόμενους 10,9% είχε ακμή, ειδικά σε εργαζόμενους στη βιομηχανία ασφάλτου (23,5%), σε τεχνίτες σε βιομηχανίες υποδημάτων (23,5%) και σε εργαζόμενους στη μεταποιητική βιομηχανία χρωμάτων (23,5%). 5,3% παρουσίασαν χημικά εγκαύματα, ειδικά οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία εμφιάλωσης ανθρακούχων ποτών (14%) και στον βιομηχανικό καθαρισμό (13%). Οι εργαζόμενοι που εμφάνισαν καρκίνο του δέρματος ήταν (5%), μεταξύ των οποίων αγρότες (5,5%), εργαζόμενοι στη μεταποιητική βιομηχανία πλαστικών (5%) και εργαζόμενοι στις κατασκευές (5%). Η κατανομή του επιπολασμού της επαγγελματικής δερματοπάθειας κατά φύλο και τύπο της δερματοπάθειας αποκαλύπτει ότι υπήρξε μια στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, όσον αφορά τους άνδρες που υπερείχαν οι μηχανικοί τραυματισμοί [X2 (df: 1) = 13,4 και p-value = 0,001] και η επαγγελματική χρόνια δερματίτιδα εξ επαφής [X2 (df: 1) = 5.53 και p-value = 0,019 ].Πολύ λίγες περιπτώσεις δερματίτιδας αποζημιώνονται ετησίως ως επαγγελματικές ασθένειες του δέρματος από το Εθνικό Σύστημα Ασφάλισης Δημοσίου (ΙΚΑ) στην Ελλάδα, που το 2005 ανέφερε μόνο δεκαεπτά περιπτώσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής. Αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις 124 περιπτώσεις αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής που βρέθηκαν στη μελέτη μας και αυτό οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στην έλλειψη διάγνωσης, καταγραφής και αναφοράς όλων των περιπτώσεων επαγγελματικών ασθενειών, που έχουν εμφανιστεί στους χώρους εργασίας στην Ελλάδα. Μια λεπτομερής κατανόηση των σχετικών παραγόντων κινδύνου αποτελεί προϋπόθεση για τη θέσπιση προγραμμάτων πρόληψης. Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων πρόληψης εξαρτάται από τη στενή συνεργασία των εργαζομένων και των εργοδοτών και θα πρέπει να βασίζεται στον εξοπλισμό ατομικής προστασίας .Υπάρχει ανάγκη να εισαχθεί ένα εθνικό σύστημα εθελοντικής επιτήρησης για την καταγραφή επαγγελματικών ασθενειών και να τηρούνται τα μέτρα προστασίας του δέρματος κατά την εργασία. Περαιτέρω έρευνα, στην Ελλάδα, μπορεί να συμβάλλει στην ανακάλυψη νέων παραγόντων κινδύνου που συντελούν στην εμφάνιση επαγγελματικών δερματοπαθειών. Είναι επίσης απαραίτητο να αξιολογηθεί εάν και σε ποιο βαθμό, οι παρεμβάσεις στο χώρο εργασίας μπορεί να μειώσουν τις δερματοπάθειες που σχετίζονται με τις συνθήκες εργασίας. Οι ιατροί εργασίας σε συνεννόηση με τους δερματολόγους θα πρέπει να ενημερώνουν από κοινού τους εργαζόμενους σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με την εργασία για τη διατήρηση της υγείας του δέρματος.