Ερωτικό συναίσθημα, έμφυλες ταυτότητες και σχέσεις εξουσίας στο πλαίσιο της διεθνικής κινητικότητας μεταναστών

Abstract

The present thesis drawing on an ethnographic research conducted in Volos examines the erotic experiences of Albanian and Bulgarian men and women, who came to Greece as migrants. Migration studies have tended to focus on the economic aspects of migration phenomena (costs, benefits and working lives of migrants) and failed to recognize the role of emotions, feelings and affect in the motivation and experience of migration. From this perspective, this ethnography approaches and investigates an underresearched dimension of migratory experience within a theoretical framework that seeks to further our understanding of emotions. Following contemporary anthropological work on emotions, this thesis examines the complex relation between power, subjectivity and emotion. Each chapter, which focuses on different aspects of migrants’ erotic lives, discusses how migrants attempt to subvert the established power relations in the host country and reconstitute their gendered and ethnic identity through performances of love. More specifically, this study examines migrants’ narratives about desirable partners, various kinds of care performances, traumatic experiences of love, loneliness, “virtual” loves and the consumption of new transnational matchmaking services (dating sites) and of new technologies of communication (facebook, sms). The analysis of migrants’ multiple interweaving emotional experiences provides a glimpse onto the complex interconnections between love and political economy of the home country as well as of the host country, working experiences, migration legislation, gender norms. Based on the analysis of the ethnographic data, I argue that in this context of multiple emotional experiences migrants realize the gendered, sexual, ethnic, racial and emotional norms that define specific bodies as loveable and exercise their agency and attempt to redefine their status in the host country through their renegotiations and reinterpretations of love converting love into a site of empowerment and contestation of the established power relations.

Φέρνοντας στο προσκήνιο τα συναισθήματα των μεταναστών και των μεταναστριών, τα οποία συνήθως αποσιωπούνται στον δημόσιο λόγο, αλλά και στην έρευνα της μετανάστευσης, η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί μια εναλλακτική θεωρητική και αναλυτική προσέγγιση της μεταναστευτικής εμπειρίας. Μέσω της ανάλυσης των ερωτικών βιωμάτων των μεταναστών και των μεταναστριών που προέρχονται από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Αλβανίας και Βουλγαρίας και ζουν σε μια επαρχιακή πόλη της Ελλάδας, στον Βόλο, εξετάζεται πώς στο συγκεκριμένο πολιτικό και κοινωνικό συγκείμενο, στο πλαίσιο σύνθετων δια-εθνικών συναισθηματικών επαφών τα κοινωνικά υποκείμενα βιώνουν μέσω του ερωτικού συναισθήματος την πολιτική τους θέση στην χώρα υποδοχής αλλά και επιχειρούν ανασυγκροτώντας την έμφυλη και ταξική τους ταυτότητα να αναδιατάξουν τους όρους του πολιτικού. Ως εκ τούτου, η παρούσα μελέτη -ακολουθώντας τις σύγχρονες θεωρητικές αναλύσεις περί συναισθημάτων- επιχειρεί και προσφέρει μια πολιτική ανάγνωση του ερωτικού συναισθήματος θέτοντας στο επίκεντρο του προβληματισμού τη συνάρθρωση του συναισθήματος, της εξουσίας και της υποκειμενικότητας. Στο πλαίσιο αυτό, η συγκεκριμένη εθνογραφική έρευνα εξετάζει τις πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες που διαμορφώνουν τα ερωτικά βιώματα των μεταναστών/τριών και προσφέρει τη δυνατότητα ανάγνωσης των πολυεπίπεδων σχέσεων εξουσίας (φύλου, φυλής, τάξης, έθνους) που διέπουν τις οικείες σχέσεις αποδομώντας τον ιδιωτικό, ρομαντικό, οικουμενικό και «φυσικό» χαρακτήρα του έρωτα. Πιο συγκεκριμένα, τίθενται υπό εξέταση οι «κατάλληλοι» τόποι εύρεσης ερωτικού συντρόφου, οι καθημερινές επιτελέσεις της φροντίδας, οι τραυματικές ερωτικές εμπειρίες, η μοναξιά, οι φιγούρες στα φλιτζάνια του καφέ και οι απόπειρες ίασης του ερωτικού πόνου, τα ερωτικά ηχοτοπία και η κατανάλωση νέων κανονιστικών προτύπων σχεσιακότητας (dating sites, αγγελίες εύρεσης ερωτικού συντρόφου στον έντυπο τύπο, facebook). Καθώς ακολουθούμε τους/τις μετανάστες/τριές στις καθημερινές δια-εθνικές – νοερές και μη- διαδρομές τους, παρακολουθούμε πώς τα υποκείμενα βιώνουν τον έρωτα μέσω συναισθηματικών επαφών, που μορφοποιούνται και οριοθετούνται με γνώμονα τα συναισθήματα του φόβου, της φροντίδας, της οδύνης, της επισφάλειας. Η ανάλυση αυτών των πολλαπλών και αλληλοδιαπλεκόμενων συναισθηματικών εμπειριών αναδεικνύει τη διαπλοκή του ερωτικού συναισθήματος με την πολιτική οικονομία της χώρας αποστολής και υποδοχής, την εργασιακή απασχόληση, τη μεταναστευτική νομοθεσία, τις έμφυλες νόρμες, τις εμπειρίες ετεροποίησης και την πολιτική θέση που κατέχουν οι μετανάστες/τριές στην χώρα υποδοχής. Υποστηρίζω πως στο πλαίσιο αυτών ακριβώς των σύνθετων συναισθηματικών επαφών οι μετανάστες/τριες αντιλαμβάνονται ποιες είναι οι έμφυλες, σεξουαλικές, εθνικές, ταξικές, αλλά και συναισθηματικές προϋποθέσεις που ορίζουν ποια σώματα αναγνωρίζονται ως σώματα άξια να αγαπηθούν και ποια όχι -στο πλαίσιο των δυτικών βιοπολιτικών Λόγων του έρωτα- και επιχειρούν να υπονομεύσουν τις εδραιωμένες σχέσεις εξουσίας οικειοποιώντας ανατρεπτικά τη νόρμα του έρωτα, διεκδικώντας την ανασημασιοδότηση της μεταναστευτικής, εθνικής και έμφυλης υποκειμενικότητάς τους και την αναδιαπραγμάτευση των όρων αναγνωρισιμότητας τους.