The right not to be subjected to enforced disappearance in public international law

Abstract

The phenomenon of enforced disappearances is a persisting issue internationally. The international community has been introduced to the concept of disappearances in the second half of the 20th century. The massive occurrence of enforced disappearances during the last years all over the world has alarmed the international community which made considerable legal steps to tackle the phenomenon. The United Nations Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance is undoubtedly an important step in the struggle against the phenomenon. Enforced disappearances have been thoroughly examined by many researchers during the last years, on the occasion of the United Nations Convention. Almost all aspects of the phenomenon have been analyzed in detail in a scholarly attempt to familiarize the audience with the notion of a disappearance. This doctoral thesis aims to shed light in a particular crease of the phenomenon, which theory tends to pass by. Therefore, on the occasion of the United Nations Convention this thesis will be examining the right not to be subjected to enforced disappearance, stipulated in Article 1(1) of the instrument. The right’s provision and legal typifying have been long awaited, anticipated to contribute to the phenomenon’s comprehension. The right not to be subjected to enforced disappearance is expectedly connected to the conventional provision, given that before the latter’s conclusion there have been long-standing problems regarding its perception. The methodology applied, in order to explore the right against disappearances follows the triple “phenomenon – definition – norm”, which matches the triple “historical analysis – Article 2 of the Convention analysis – Article 1 of the Convention analysis”. This triptych is occupies Chapters 1, 2 and 3 respectively. The general principle on which this thesis is founded is a victim-centered approach, looking to human rights and their holders, and on a second phase to the perpetrating subjects of international law (that is, states). In this regard, there is a mixture of doctrinal and judicial analysis of enforced disappearances throughout the thesis’ body.The Convention against disappearances plays from 2007 onwards a central role in this field of human rights. This instrument was anticipated to decelerate the rate of enforced disappearances worldwide. So far, this goal is not accomplished; to the contrary, there is a sharp increase of enforced disappearances predominantly in Asia. Besides, states adopt new patterns of enforced disappearances giving a hard time to international human rights lawyers, and to human rights judicial organs. For this reason, although the Convention is a new topos for the phenomenon’s addressing, it is still essential to analyze the phenomenon based on other sources of international law, (i.e. customary international law). Moreover, reference to modern state tactics is deemed necessary, so as to increase the practical results of this research. More specifically, this thesis is organized in six plus one (6+1) thematics. Chapter 1 consists of two sub-chapters. It first refers to the history of the phenomenon on enforced disappearances (1a), and then it investigates the international legal and institutional responses to the phenomenon (1b). Chapter 2 explore the definition of enforced disappearance (2a), and then it aims at extending the aforementioned definition to non-archetypal disappearance practices, but to modern techniques which resemble them (2b). Finally, Chapter 3 goes deeply in the right against disappearances (3a), and subsequently to its sub-rights, namely the right to the truth, and the right to reparation (3b). In conclusion, this thesis tries to assess whether the right against disappearances as an international law rule contributes to combating the phenomenon. This evaluation refers exclusively to the right, and an evaluation of the Convention is not attempted (Conclusions – In defence of the argument).

Το φαινόμενο των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων παραμένει ένα σημαντικό θέμα διεθνώς. Το φαινόμενο έγινε για πρώτη φορά γνωστό στη διεθνή κοινότητα με τη σημερινή του μορφή στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Η μαζική εμφάνιση εξαφανίσεων κατά τα τελευταία έτη σε όλο τον κόσμο έχει σημάνει συναγερμό στη διεθνή κοινότητα, η οποία έχει κάνει σημαντικά βήματα για την εξάλειψη του φαινομένου. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Προστασία Όλων των Ατόμων από Εξαναγκαστική Εξαφάνιση είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό βήμα στον αγώνα κατά του φαινομένου.Οι εξαναγκαστικές εξαφανίσεις έχουν αποτελέσει το σημείο έρευνας για πολλούς ερευνητές κατά τα τελευταία χρόνια, επ' αφορμής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών. Σχεδόν όλα τα ζητήματα που άπτονται του φαινομένου έχουν αναλυθεί λεπτομερώς σε μια ακαδημαϊκή προσπάθεια να εξοικειωθεί το κοινό με την έννοια της εξαφάνισης. Αυτή η διδακτορική διατριβή αποσκοπεί να ρίξει φως σε μια συγκεκριμένη πτυχή του φαινομένου, την οποία η θεωρία τείνει να προσπεράσει. Συνεπώς, επ' αφορμής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών αυτή η διατριβή θα εξετάσει το δικαίωμα μη υπαγωγής σε εξαναγκαστική εξαφάνιση, το οποίο τυποποιείται στο άρθρο 1(1) της Σύμβασης. Η πρόβλεψη του δικαιώματος και η νομική του τυποποίηση ήταν αναμενόμενες για μακρό χρονικό διάστημα, και αναμένεται να συνεισφέρουν στην κατανόηση του φαινομένου. Το δικαίωμα μη υπαγωγής σε εξαφάνιση συνδέεται αναμενόμενα με τη συμβατική πρόβλεψη, λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνομολόγηση του άρθρου ήταν ένα από τα προβλήματα που συνέβαλαν στην κατανόηση του φαινομένου.Η μεθοδολογία που εφαρμόζεται, ούτως ώστε να εξετασθεί το δικαίωμα μη υπαγωγής σε εξαφάνιση ακολουθεί το τρίπτυχο "φαινόμενο - ορισμός - κανόνας δικαίου", το οποίο αντιστοιχεί στο τρίπτυχο "ιστορική ανάλυση - ανάλυση του άρθρου 2 της Σύμβασης - άρθρο 1 της Σύμβασης". Αυτό το τρίπτυχο αντιστοιχεί στα άρθρα 1, 2 και 3 αντίστοιχα. Η γενική αρχή στην οποία στηρίζεται αυτή η διατριβή είναι η θυματο-κεντρική προσέγγιση, δίνοντας έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα και στα υποκείμενά τους, καθώς και σε δεύτερη φάση στους δράστες κατά το διεθνές δίκαιο, δηλαδή τα κράτη. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχει μια μίξη δογματικής και νομολογιακής ανάλυσης των εξαφανίσεων στο σώμα όλης της διατριβής. Η Σύμβαση κατά των Εξαφανίσεων παίζει από το 2007 και έπειτα έναν κεντρικό ρόλο στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό το συμβατικό κείμενο αναμενόταν να επιβραδύνει την εμφάνιση εξαφανίσεων διεθνώς. Μέχρι στιγμής, αυτός ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί, αντιθέτως, υπάρχει μια απότομη αύξηση των εξαφανίσεων, ιδίως στην Ασία. Εκτός αυτού, τα κράτη υιοθετούν νέα μοτίβα εξαφανίσεων δυσκολεύοντας το έργο των δικηγόρων που διατρίβουν στα ανθρώπινα δικαιώματα, και στα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Για αυτό το λόγο, παρά το γεγονός ότι η Σύμβαση είναι ένας νέος τόπος για την αντιμετώπιση του φαινομένου, παραμένει καίριο να αναλυθεί το φαινόμενο βάσει των λοιπών πηγών του διεθνούς δικαίου (δηλαδή, του διεθνούς εθιμικού δικαίου). Περαιτέρω, η αναφορά στις μοντέρνες τακτικές των κρατών κρίνεται απαραίτητη, με σκοπό να αναπτύξει τα πρακτικά αποτελέσματα αυτής της έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή αναλύεται σε έξι και μία θεματικές (6+1). Το πρώτο κεφάλαιο αποτελείται από δύο υποκεφάλαια. Πρώτον, αναφέρεται στην ιστορία του φαινομένου (1α), και στη συνέχεια αναλύει τις διεθνείς νομικές και θεσμικές απαντήσεις στο φαινόμενο (1β). Το κεφάλαιο δύο αναλύει τον ορισμό της εξαναγκαστικής εξαφάνισης (2α) και στη συνέχεια αποπειράται να εφαρμόσει τον ορισμό σε μη-αρχετυπικές πρακτικές εξαφανίσεων, αλλά σε μοντέρνες πρακτικές που ομοιάζουν με τις παλαιότερες (2β). Τέλος, το κεφάλαιο 3 προχωρά σε βάθος στο δικαίωμα μη υπαγωγής σε εξαναγκαστική εξαφάνιση (3α), και στη συνέχεια στα υπο-δικαιώματά του, δηλαδή στο δικαίωμα στην αλήθεια και στο δικαίωμα σε επανόρθωση (3β). Συμπερασματικά, η διατριβή προσπαθεί να αξιολογήσει το εάν και κατά πόσο το δικαίωμα μη υπαγωγής σε εξαφάνιση, ως ένας κανόνας διεθνούς δικαίου, συμβάλει στην εξάλειψη και αντιμετώπιση του φαινομένου. Αυτή η αποτίμηση αναφέρεται μόνο στο δικαίωμα αυτό καθαυτό και δεν επιχειρείται αξιολόγηση όλου του συμβατικού πλαισίου (συμπεράσματα - προς υπεράσπιση του επιχειρήματος).