Λήψη αποφάσεων στη διαχείριση υδατικών πόρων: ανάπτυξη σύνθετου δείκτη αξιολόγησης των κοινωνικών – περιβαλλοντικών συστημάτων ως προς τις συνθήκες αντοχής και τρωτότητας στην έλλειψη ύδατος και την υδατοπόνηση

Abstract

In the context of decision making, great numbers of methodologies, techniques and tools have been developed. Indicators, both single and composite, are considered the most important of the above mentioned tools. However, it should be noted that indicators, particularly the composite ones, are characterized by great subjectivity and intransparency, regardless of their range of applications and the size of their number. Both these elements, that characterize the indicators’ nature, depend on the selected methods of construction/development (since great numbers of techniques are already available) that may influence the final product of the index (index values per test case) as well as their analysis value.Two other tools/concepts that are used within the context of decision making are the conceptual frameworks of resilience and vulnerability. However, and despite the recognized advantages that may occur from the combined/complementary use of both concepts, these are mainly used separately with vulnerability attracting the greatest part of the researchers’ interest. The objective of the present Thesis is the development of a composite indicator focusing on the assessment of the various (social - ecological) systems describing their state in terms of resilience and vulnerability to both water scarcity and water stress. More specifically, within the context of the present effort:The conditions that can affect the state of social - ecological systems in terms of their vulnerability and resilience to water scarcity and water stress are analyzed. To this end, two composite sub-indicators (water scarcity and water stress) and an integrated composite indicator that describes the state of the system under the threat of the combined hazards are developed. The indices’ construction involves various approaches and techniques of normalization, weighting and aggregation of individual indicators.The combined use of the resilience and vulnerability concepts within the context of social – ecological systems is explained.The fulfillment of the above mentioned objective aims and may contribute towards:•Facilitating the complementary use of the resilience and vulnerability concepts within a single analytical framework. The applied framework, even at an empirical base, aims at adding another step towards the combined use of the two concepts.•Increasing the number of tools that can be used within the context of water scarcity and water stress assessment as well as adding another step towards the combined/integrated use of more water related hazards (such as droughts and floods).•Analyzing vulnerability and resilience to water scarcity and water stress that are not usually encountered so often in literature compared to their relative hazard of drought. •Providing an integrated procedure for the development and examination of composite indicators – regardless of the context in which they will be used – that is hardly found in Greek and/or international literature.

Στα πλαίσια της λήψης αποφάσεων έχει αναπτυχθεί μεγάλος αριθμός μεθοδολογιών, τεχνικών, και εργαλείων, με τους δείκτες, τόσο τους απλούς όσο και τους σύνθετους, να αποτελούν ίσως ένα από τα σημαντικότερα προαναφερθέντα εργαλεία. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι δείκτες, ιδιαίτερα οι σύνθετοι, ανεξάρτητα από το εύρος των εφαρμογών τους και το μέγεθος του αριθμού τους, παραμένουν ένα εργαλείο με μεγάλο βαθμό υποκειμενικότητας και αδιαφάνειας. Και τα δύο αυτά στοιχεία της φύσης των δεικτών εξαρτώνται από τον τρόπο δόμησης τους καθώς έχει αναπτυχθεί μεγάλος αριθμός εργαλείων και τεχνικών που συμβάλουν στη διαδικασία αυτή, και συνήθως, μπορούν να επηρεάσουν τόσο το τελικό προϊόν του δείκτη (τιμές του δείκτη ανά εξεταζόμενη περίπτωση) όσο και την αξία του ως εργαλείο ανάλυσης του υπό μελέτη ζητήματος.Δύο άλλα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό στη διαδικασία της λήψης αποφάσεων είναι τα εννοιολογικά πλαίσια της αντοχής και της τρωτότητας. Ωστόσο, παρά την αναγνώριση των πλεονεκτημάτων της κοινής/συμπληρωματικής χρήσης των δύο πλαισίων, στη πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι δύο έννοιες χρησιμοποιούνται μεμονωμένα ή διαχωρισμένες με τη τρωτότητα να κερδίζει τη μεγαλύτερη μερίδα του ενδιαφέροντος των ερευνητών. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ανάπτυξη ενός σύνθετου δείκτη αξιολόγησης της κατάστασης των διαφόρων (κοινωνικών - οικολογικών) συστημάτων ως προς τις συνθήκες τρωτότητας και αντοχής των συστημάτων αυτών στην έλλειψη νερού και την υδατοπόνηση. Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια της παρούσας εργασίας:Αναλύονται οι συνθήκες που μπορούν να επηρεάσουν τη κατάσταση των κοινωνικών – οικολογικών συστημάτων ως προς τη τρωτότητα και την αντοχή τους σε συνθήκες έλλειψης νερού και υδατοπόνησης. Για το σκοπό, αναπτύσσονται δύο σύνθετοι υπό-δείκτες (έλλειψης νερού και υδατοπόνησης) και ένας κύριος δείκτης που θα αξιολογεί τη κατάσταση του συστήματος συνδυαστικά ως προς τους δύο κινδύνους. Για τη δόμηση των σύνθετων δεικτών χρησιμοποιούνται διάφορες προσεγγίσεις και τεχνικές κανονικοποίησης, στάθμισης και συσσωμάτωσης των επιμέρους δεικτών. Αναλύεται η τρωτότητα και η αντοχή των κοινωνικών – οικολογικών συστημάτων σε κοινή/συμπληρωματική βάση. Η εκπλήρωση του σκοπού της παρούσας εργασίας αποσκοπεί και ενδέχεται να συνεισφέρει προς:Την ολοκλήρωση της συμπληρωματικής χρήσης των εννοιών της αντοχής και της τρωτότητας εντός ενός ενιαίου πλαισίου ανάλυσης. Το πλαίσιο αυτό, έστω και εμπειρικά, αποσκοπεί στο να αποτελέσει ένα ακόμα βήμα προς τη κοινή εφαρμογή των δύο εννοιών καθώς επίσης και τμήμα της ευρύτερης προσπάθειας προς την ολοκλήρωση των δύο εννοιών.Την αύξηση των εργαλείων ανάλυσης της έλλειψης νερού και της υδατοπόνησης, ο αριθμός των οποίων υστερεί σε μεγάλο βαθμό του αριθμού των εργαλείων που χρησιμοποιούνται στην ανάλυση της λειψυδρίας.Την ανάλυση της τρωτότητας και της αντοχής στην έλλειψης νερού και την υδατοπόνησης που ως θέματα δεν συναντώνται συχνά στην αναζήτηση βιβλιογραφίας σε αντίθεση με την εκτίμηση της τρωτότητας της λειψυδρίας.Την παροχή μιας ολοκληρωμένης διαδικασίας δόμησης και ελέγχου των σύνθετων δεικτών – ανεξάρτητα από το πλαίσιο στο οποίο αυτοί θα χρησιμοποιηθούν – που δύσκολα συναντάται στην ελληνική ή/και τη ξένη βιβλιογραφία.