Η αξιοποίηση των προαντιλήψεων των μαθητών και η πρόκληση γνωστικής σύγκρουσης στη διαδικασία εννοιολογικής αλλαγής, για τη διδασκαλία της φυσικής αγωγής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Abstract

The purpose of the present study was the integration of the teaching strategy of investigating student preconceptions and inducing cognitive conflict into the contemporary, constructivist philosophy’s pedagogical model of the tactical approach to teaching volleyball tactics and the comparison of its efficacy to the dominant, behavioral pedagogical model of the technical approach -with and without the use of digital environment-, in respect to the adoption of the accepted conceptions in the scientific field of Physical Education, the capability to functionally employ them in the realistic context of the game in the volleyball court and the level of enjoyment/interest from student participation in the respective teaching interventions. The research involved 250 8th grade students from junior high schools of Mytilene. Students were evenly distributed in random into a control group, two groups in which behaviorist teaching interventions were conducted, with and without the use of digital environment, and two groups in which constructivist teaching interventions were conducted, with and without the use of digital environment respectively. The teaching interventions lasted two 45-minute sessions. Initially, student preconceptions regarding the volleyball tactics under consideration were investigated, with the completion of a pretest tactics questionnaire. Subsequently, the behaviorist orientation interventions followed the typical technical approach of demonstration, explanation and drill and practice -based on the principle of the transmission of knowledge-, while the constructivist orientation interventions followed the tactical approach, which places the emphasis on the active construction of knowledge, in the context of which student preconceptions were taken under consideration for the inducement of cognitive conflict. There followed a posttest with the completion of the same tactics questionnaire by students in all groups. While the digital environment and gender did not emerge as influencing factors, the results recorded significant increase in the adoption of the accepted conceptions in the scientific field, by the students involved in the constructivist orientation interventions. Additionally, significantly higher performance was recorded on students’ capability to functionally employ them in the realistic context of the game, while no significant differences were exhibited on the level of enjoyment/interest, although higher values than those in the typical interventions were noted. Semi-structured interviews confirmed the validity of the conditions for the adoption of a new conception, i.e. the student must recognize the cognitive conflict and the new conception should be considered intelligible, plausible and fruitful by the student. Consequently, the superiority of constructivist teaching interventions was established in the context of the tactical approach and, thus, their usage is recommended in the teaching of volleyball tactics in Physical Education.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η ενσωμάτωση της διδακτικής στρατηγικής της διερεύνησης και αξιοποίησης των προαντιλήψεων των μαθητών και της πρόκλησης γνωστικής σύγκρουσης στο σύγχρονο, εποικοδομητικής θεώρησης παιδαγωγικό μοντέλο της τακτικής προσέγγισης για τη διδασκαλία της τακτικής της πετοσφαίρισης και η σύγκριση της αποτελεσματικότητάς του με το κυρίαρχο, συμπεριφοριστικής θεώρησης παιδαγωγικό μοντέλο της τεχνικής προσέγγισης -με και χωρίς την αξιοποίηση ψηφιακού περιβάλλοντος-, ως προς την υιοθέτηση των αποδεκτών αντιλήψεων τακτικής από το επιστημονικό πεδίο της Φυσικής Αγωγής, τη δυνατότητα λειτουργικής αξιοποίησής τους στη ρεαλιστική κατάσταση του παιχνιδιού στο πεδίο αλλά και ως προς τα επίπεδα ευχαρίστησης/ενδιαφέροντος από τη συμμετοχή των μαθητών στις αντίστοιχες διδακτικές παρεμβάσεις. Στην έρευνα συμμετείχαν 250 μαθητές/τριες Β’ Γυμνασίου από τις σχολικές μονάδες της Μυτιλήνης. Το σύνολο του δείγματος ισοκατανεμήθηκε τυχαία σε μία ομάδα ελέγχου, δύο ομάδες στις οποίες υλοποιήθηκαν συμπεριφοριστικής προσέγγισης διδακτικές παρεμβάσεις, με και χωρίς την αξιοποίηση ψηφιακού περιβάλλοντος, και δύο ομάδες στις οποίες υλοποιήθηκαν εποικοδομητικής προσέγγισης διδακτικές παρεμβάσεις, με και χωρίς την αξιοποίηση ψηφιακού περιβάλλοντος αντίστοιχα. Η διάρκεια των παρεμβάσεων κάλυψε δύο διδακτικές ώρες. Αρχικά διερευνήθηκαν οι προαντιλήψεις των μαθητών για την υπό εξέταση τακτική της πετοσφαίρισης, με τη συμπλήρωση σχετικού ερωτηματολογίου αντιλήψεων τακτικής σε δοκιμασία προελέγχου. Κατόπιν, στις μεν διδακτικές παρεμβάσεις συμπεριφοριστικού προσανατολισμού ακολουθήθηκε η τυπική τεχνική προσέγγιση της επίδειξης, διευκρίνισης και της εξάσκησης και πρακτικής -η οποία βασίζεται στην αρχή της μεταβίβασης της γνώσης-, ενώ στις παρεμβάσεις εποικοδομητικής φιλοσοφίας ακολουθήθηκε η τακτική προσέγγιση της έμφασης στη ενεργή οικοδόμηση της γνώσης, στο πλαίσιο της οποίας αξιοποιήθηκαν οι προαντιλήψεις των μαθητών για την πρόκληση γνωστικής σύγκρουσης. Ακολούθησε δοκιμασία μετελέγχου με τη συμπλήρωση του ίδιου ερωτηματολογίου αντιλήψεων τακτικής από το σύνολο του δείγματος. Ενώ το ψηφιακό περιβάλλον και το φύλο δεν αναδείχθηκαν ως επιδρώντες παράγοντες, από τα αποτελέσματα καταγράφηκε σημαντική αύξηση στην υιοθέτηση των αποδεκτών αντιλήψεων από το επιστημονικό πεδίο, στους μαθητές/τριες που συμμετείχαν στις εποικοδομητικής προσέγγισης διδακτικές παρεμβάσεις. Επιπρόσθετα, σημειώθηκαν σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις στη δυνατότητα λειτουργικής αξιοποίησής τους στο ρεαλιστικό πλαίσιο του παιχνιδιού στο πεδίο, ενώ δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στο επίπεδο ευχαρίστησης/ενδιαφέροντος, αν και κινήθηκε σε υψηλότερες τιμές από εκείνες των τυπικών παρεμβάσεων. Από τη διεξαγωγή ημι-δομημένων συνεντεύξεων, επιβεβαιώθηκε η ισχύς των προϋποθέσεων για την υιοθέτηση μιας νέας αντίληψης, δηλαδή ο μαθητής πρέπει να αναγνωρίσει τη γνωστική σύγκρουση και η νέα αντίληψη πρέπει να θεωρηθεί κατανοητή, εύλογη και γόνιμη από τον μαθητή. Διαπιστώθηκε, επομένως, η υπεροχή των εποικοδομητικών διδακτικών παρεμβάσεων στο πλαίσιο του παιδαγωγικού μοντέλου της τακτικής προσέγγισης και προτείνεται η αξιοποίησή τους για τη διδασκαλία της τακτικής της πετοσφαίρισης στη Φυσική Αγωγή.