Διερεύνηση της ποιότητας της μη-συνταγογραφημένης χρήσης ψυχοδραστικών φαρμάκων στους εφήβους στην Ελλάδα

Abstract

Background: Research shows increases in non-prescribed use of prescription drugs in adolescents. Effective policy responses require valid measurement of this behaviour. Aim: To validate student reports on non-prescribed use of opioid analgesics, tranquilisers and sedatives collected through self-completion questionnaires in cross-sectional school surveys. Methods: The study employed a mixed quantitative (questionnaires administered in school involving 890 students aged 16-18) and qualitative approach (respondent debriefing). Data were collected on three indicators: content and response process, internal structure, and empirical validity. Inferential statistics were used for the quantitative data (Pearson chi-square or McNemar’s test, uni- and multivariable logistic regression analysis, estimates of Cohen's κ, Cramer’s V, and Spearman’s rho) and the framework approach was used for the analysis of the qualitative data. Results: Data suggest a valid measurement of tranquiliser / sedative use, but low quality of measurement of opioid analgesics use. Survey respondents seemed to confuse opioid with OTC analgesics. Study participants framed non-prescribed use as the excessive use or abuse of a prescription drug with the aim to self-medicate rather than to seek sensation. Evidence from the multivariate analyses verified the self-medication hypothesis: illicit substance use showed no independent associations with non-prescribed use. The study proposes measures for better measurement.

Πλαίσιο: Επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν αυξήσεις στον επιπολασμό της μη-συνταγογραφημένης χρήσης ψυχοδραστικών φαρμάκων στους εφήβους. Σκοπός της διατριβής: Ο έλεγχος της εγκυρότητας της μέτρησης της μη-συνταγογραφημένης χρήσης ηρεμιστικών, υπνωτικών και οπιοειδών παυσίπονων σε επιδημιολογικές έρευνες που υλοποιούνται στον μαθητικό πληθυσμό. Μέθοδος: Έγινε συνδυαστική χρήση ποσοτικής (επιδημιολογική έρευνα με τη χορήγηση ερωτηματολογίων σε 890 μαθητές Λυκείου) και ποιοτικής μεθοδολογίας (ημιδομημένες συζητήσεις). Ελέγχθηκαν: η κατανόηση των ερωτήσεων, η αξιοπιστία των απαντήσεων και η επιβεβαίωση ή μη εμπειρικών υποθέσεων. Εφαρμόστηκαν επαγωγικά στατιστικά μέτρα για τα ποσοτικά δεδομένα (έλεγχος χ2 και McNemar, μονο- και πολυμεταβλητές αναλύσεις λογαριθμιστικής παλινδρόμησης, έλεγχοι συνάφειας Cohen’s κ, Cramer’s V και συσχέτισης Spearman rho) και η τεχνική της ανάλυσης γνωστικών πλαισίων για τα ποιοτικά δεδομένα. Κύρια ευρήματα: Η μέτρηση της μη-συνταγογραφημένης χρήσης ηρεμιστικών και υπνωτικών ήταν ικανοποιητική σε όλους τους δείκτες εγκυρότητας (κατανόησης, αξιοπιστίας, εμπειρικής εγκυρότητας), ενώ η μέτρηση της χρήσης οπιοειδών παυσίπονων εμφάνισε αδυναμίες στην κατανόηση της έννοιας «ισχυρό» οπιοειδές παυσίπονο, προκαλώντας μεροληψία στη μέτρηση. Το νόημα που αποδίδεται από τους εφήβους στην έννοια της μη-συνταγογραφημένης χρήσης ψυχοδραστικών φαρμάκων εντάσσεται περισσότερο στο πλαίσιο της «αυτοθεραπείας» και λιγότερο στο πλαίσιο της αναζήτησης αισθητηριακών ερεθισμάτων («ψυχαγωγική» χρήση). Διατυπώνονται προτάσεις για τη βελτίωση της μέτρησης, με έμφαση στη μέτρηση της χρήσης οπιοειδών παυσίπονων.