Το ήλεκτρο στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο (Αιγαίο, Ιταλία, Συροπαλαιστίνη) κατά τη 2η χιλιετία π.Χ. και τις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ.: προέλευση, κατεργασία, διακίνηση, χρήση και συμβολισμοί

Abstract

This thesis focuses on amber as an archaeological material in the eastern and central Mediterranean during the second millennium and up until the beginning of the first millennium B.C.; more specifically, it focuses on the Mycenaean World, also listing/examining the few sites in Syropalestine/Cyprus where amber was found, as well as on the central Mediterranean, that is, the cultures of the Italian Peninsula and those of adjacent islands. The first part of the thesis details the geological origins of amber and the so-far conducted research on the material. This is combined with a critical presentation of written (historical era) sources referring to amber as well as an investigation of crafting techniques, seen through the lens of ethnographic parallels in modern Poland. The second part of the thesis provides an up-to-date catalogue of sites where amber was found. The final chapters of the thesis suggest a transformative synthesis and thorough analysis of archaeological data from the following aspects: in-context correlations of amber finds to other materials, amber bead typology and general use and crafting processes, as the latter can be traced in prehistoric amber remains in the National Archaeological Museum of Athens and in Argostoli Museum in Kefalonia. Finally, amber trade routes and the importance of the fossilized resin for the local communities of the two neighboring regions of the Mediterranean, namely the Aegean and Italy, are examined. As is shown, amber seems to be of multivalent importance; it both serves as a material symbol in a variety of uses and combinations with other materials and it can be seen to epitomize the active forging of identities and societal relationships among the local communities that prize its possession.

Αντικείμενο μελέτης της διατριβής είναι το ήλεκτρο (κεχριμπάρι, απολιθωμένη ρητίνη) κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως τις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ. στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου, πρωτίστως στο Μυκηναϊκό Κόσμο, όπως επίσης στη Συροπαλαιστίνη και στην Κύπρο, και στην Κεντρική Μεσόγειο, στους πολιτισμούς της ιταλικής Χερσονήσου και των παρακείμενων νήσων. Αρχικά, παρουσιάζονται ορισμένα στοιχεία για την προέλευση του ηλέκτρου, γίνεται μία αναδρομή στα έως σήμερα πορίσματα της έρευνας αναφορικά με το υλικό, διερευνάται η επεξεργασία του βάσει εθνογραφικών παραλλήλων στην Πολωνία και σχολιάζονται κριτικά σχετικές Γραπτές Πηγές των Ιστορικών Χρόνων. Ακολουθεί ενημερωμένος κατάλογος των θέσεων στις οποίες αποκαλύφθηκε ήλεκτρο. Επιπρόσθετα, αναλύονται οι συσχετισμοί της απολιθωμένης ρητίνης με τα υπόλοιπα υλικά του αρχαιολογικού περιβάλλοντός της, η χρήση της, η τυπολογία των ψήφων της, η επεξεργασία της -κυρίως όπως αυτή διαφαίνεται σε διασωζόμενα τέχνεργα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και στο Μουσείο Αργοστολίου Κεφαλονιάς- και η διακίνησή της στη Μεσόγειο. Τέλος, εξετάζεται η σημασία του ηλέκτρου για τις κοινωνίες των δύο γειτονικών περιοχών, του Αιγαίου και της Ιταλίας: Συμπερασματικά, το ήλεκτρο φαίνεται να λειτουργεί ως πολύσημο σύμβολο, σε ποικιλία χρήσεων και συνδυασμών με άλλα υλικά, μέσω του οποίου δομούνται οι σχέσεις και η ταυτότητα των μελών των κοινωνιών στις οποίες αυτό ανευρίσκεται.