Μελέτη των μεταβολών του αστικού ιστού της Θεσσαλονίκης (1430 - 2000) με τη χρήση γεωπληροφοριακού συστήματος

Abstract

ABSTRACTThis thesis investigates and studies the spatiotemporal changes of the road network and hence of the urban space of Thessaloniki, changes which span from 1430 to 2000. It is an effort based on the use and application of Geographic Information Systems (GIS).The structure of this thesis has as follows:Chapter 1, which stands as an introduction to the thesis, describes the scope and the objectives of the research carried out, as well as the methodology adopted and followed.Chapter 2 gives an overall view of the basic principles determining GIS. That is followed by a brief presentation of the structure and the key features of spatial and descriptive. Chapter 3 deals with the role and the contribution of GIS in historical research. Its topics include representative uses of GIS in historical research, and the problems which arise due to the "special character and sources" of historical data. Chapter 4 focuses on the change in the historical districts of Thessaloniki and the spatiotemporal distribution of ethnic groups in the urban fabric, from the 15th to the early 20th century. Also, the distribution of land uses in neighbourhoods in the early 20th century is recorded and analyzed.Chapter 5 covers the investigation, analysis and study of a geographical comparison, which has been carried out between, the Ottoman period districts and the nowadays parishes, after the post liberation of the city restoration of Christian churches.Chapter 6 deals with the changes in the road network in Thessaloniki to the Great Fire of 1917 which altered the urban pattern of the city decisively. Furthermore, the old trade routes (characterized by specific professional uses) are illustrated on maps, in comparison to current respective trade roads.Chapter 7 attempts a comparative analysis, presentation and cartographic survey of the road network in Thessaloniki, before and after the Great Fire of 1917. Through the functions and tools of GIS, most road sections that no longer exist are presented along those sections that are still part of the modern road network of the city.Chapter 8 deals with the streets of Thessaloniki by using as basis the data provided by the Guides of Professionals of the years 1908, 1910 and 1915. The descriptions of the routes in these Guides provided valuable information for the recognition and identification of numerous road sections and areas that were known only by their Ottoman names. Moreover, there is an analysis of the commercial presence of professionals classified in religious groups, as this is recorded by varying the length of the trade routes per study year.The thesis ends by listing the conclusions drawn in Chapter 9, which gives an overview of the main points of the thesis, as well as the elements that characterize and certify its originality and its contribution to the advancement of science.

Η παρούσα διατριβή έχει ως θέμα τη διερεύνηση και μελέτη των μεταβολών του οδικού δικτύου και του πολεοδομικού ιστού της Θεσσαλονίκης, για το χρονικό διάστημα 1430 – 2000. Αποτελεί εφαρμογή των Γεωπληροφοριακών Συστημάτων (ΓΣΠ), μέσω των οποίων αποτυπώνονται και αναπαρίστανται οι μεταβολές του αστικού ιστού. Η δομή της εργασίας αναπτύσσεται ως εξής:Στο 1ο Κεφάλαιο παρουσιάζεται το αντικείμενο και οι στόχοι της μελέτης, όπως και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε κατά τα στάδια της έρευνας. Στο Κεφάλαιο 2 γίνεται ανασκόπηση των βασικών αρχών των ΓΣΠ. Περιγράφεται η δομή τους, τα βασικά χαρακτηριστικά των χωρικών και περιγραφικών δεδομένων, η έννοια και σημασία του χάρτη σε ένα ΓΣΠ, όπως τέλος και οι δυνατότητές τους στη σύγχρονη χαρτογραφία.Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται ο ρόλος και η συμβολή των ΓΣΠ στον τομέα της ιστορικής έρευνας. Διερευνάται η ιδιαίτερη σημασία της έννοιας του χρόνου στην παρακολούθηση των φαινομένων στην ιστορική έρευνα και οι υφιστάμενες μέθοδοι διαχείρισης του χρόνου μέσω των ΓΣΠ. Στο Κεφάλαιο 4 μελετάται η χωροταξική κατανομή των εθνοτήτων στον αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης, από τον 15ο ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Αποτυπώνεται η σύνθεση των συνοικιών ανά εθνότητα κατοίκων (Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Εβραίοι), κατά τον 15ο, 16ο και έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Καταγράφεται και αναλύεται επίσης η κατανομή των χρήσεων γης στις συνοικίες στις αρχές του 20ου αιώνα.Στο Κεφάλαιο 5 γίνεται διερεύνηση και παρουσίαση της χωροχρονικής εξέλιξης των συνοικιών της Θεσσαλονίκης, από τις αρχές του 20ου αιώνα έως τις σημερινές ενορίες του κέντρου της πόλης, όπως επίσης και η μεταβολή της έκτασης των συνοικιών της Θεσσαλονίκης, από τον 16ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Στο Κεφάλαιο 6 παρουσιάζονται οι μεταβολές του οδικού δικτύου της Θεσσαλονίκης ως την πυρκαγιά του 1917. Αποτυπώνονται επί χάρτου τα έργα υποδομής στα τέλη του 19ου αιώνα, οι μεταβολές του οδικού δικτύου λόγω των πολλαπλών πυρκαγιών, και η ιστορία της ονοματοδοσίας των οδών. Επίσης, γίνεται αναλυτική σύγκριση των παλαιών εμπορικών οδών με τους σημερινούς αντίστοιχους οδικούς άξονες.Στο Κεφάλαιο 7 επιχειρείται μια συγκριτική παρουσίαση και χαρτογραφική αποτύπωση του οδικού δικτύου της Θεσσαλονίκης, πριν και μετά την πυρκαγιά του 1917. Μέσω του ΓΣΠ, παρουσιάζονται τα οδικά τμήματα που πλέον έχουν καταργηθεί, όπως επίσης και αυτά που εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του σύγχρονου οδικού δικτύου της πόλης. Στο Κεφάλαιο 8 προσεγγίζεται η ‘εικόνα’ των δρόμων της Θεσσαλονίκης μέσα από τους Επαγγελματικούς Οδηγούς των ετών 1908, 1910 και 1915, με την ταυτοποίηση οδικών τμημάτων και περιοχών που ήταν γνωστά αποκλειστικά από οθωμανικά τοπωνύμια. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των συμπερασμάτων και των προτάσεων (Κεφάλαιο 9) μέσα από την επισκόπηση των κύριων σημείων της διατριβής, καθώς και με τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την πρωτοτυπία της και τη συμβολή της στην εξέλιξη της επιστήμης.