Σχεδιασμός και αξιολόγηση προγράμματος διατροφικής παρέμβασης για την αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα

Abstract

Introduction: Cardiovascular disease (CVD) is strongly related to lifestyle factors, especially unhealthy dietary habits and physical inactivity. The use of different functional foods has been shown to have favorable effects in reducing some of the main CVD risk factors such as dyslipidemia and hypertension. The benefits of the use a functional food on top of lifestyle counseling have not been thoroughly studied yet. Aim: The aim of this study was to design, implement and evaluate the effectiveness of a three-month intervention program on behavioral, anthropometric and biochemical risk factors of CVD, combining lifestyle counseling with the consumption of a low fat milk fortified with phytosterols, n-3 and n-6 fatty acids, vitamins and antioxidants.Methods: The intervention lasted for three months. The study population consisted of 108 volunteers (59 men and 49 women) aged 40-60 years, with mild hypercholesterolemia, without medication and without other metabolic disorders. Volunteers were randomly assigned to one of two intervention groups, namely Enriched Milk Group (EMG) and Placebo Milk Group (PMG), or to the Control Group (CG). Volunteers in PMG consumed daily 500 ml of low fat milk, while volunteers in EMG consumed daily 500 ml of enriched low fat milk. The experimental milk was enriched with phytosterols, n-3 and n-6 fatty acids, vitamins and antioxidants. Additionally, volunteers in both, EMG and PMG attended 7 lifestyle counseling sessions, which focused on dietary behavior and physical activity, in the course of the intervention period. Volunteers in CG received a brochure with general advice about nutrition and exercise at the beginning of the study but no further intervention. The outcome of the three-month intervention was evaluated based on changes in dietary intake (24h recall), diet quality (HEI-2005), physical activity (pedometers), anthropometrical measurements (BMI, waist circumference) and biochemical indices such as blood lipids and serum or plasma concentrations of C-reactive protein (CRP), homocysteine, vitamin B12, folic acid and beta-carotene. The level of compliance to the intervention was assessed based on the attendance of the counseling sessions and adherence to the consumption of the milk product. In the statistical analysis of selected outcome variables, EMG and PMG were merged and treated as one Intervention Group (IG).Results: When the two intervention arms (EMG & PMG) were examend as one group the IG and compared with CG, the outcomes concerning dietary changes showed that the IG reduced dietary consumption of total and saturated fat and increased the total HEI-2005 score compared to CG (P=0.037, P=0.042 and P=0.045, respectively). Furthermore, IG increased the daily steps walked compared to the CG (P=0.005). Moreover, IG reduced their body weight, their BMI and their waist circumference compared to CG (P=0.021, P=0.019 and P=0.029, respectively). When the two intervention arms (EMG & PMG) were examend separetly, the EMG and PMG significantly reduced their systolic and diastolic blood pressure compared to their baseline values but not compared to CG at the end of the intervention. As far as changes in biochemical indices are concerned, EMG and PMG increased their eicosapentaenoic acid (EPA) content in red blood cells and significantly reduced their CRP concentrations in serum compared to CG (P<0.001, P=0.003). EMG significantly increased plasma concentrations of folic acid and vitamin B12 and reduced their homocysteine concentrations compared to the PMG and the CG (all differences P<0.001). Additionally the EMG had more favorable changes in LDL-C/HDL-C ratio compared to the PMG and the CG (P=0.066). Total cholesterol and LDL-C as well as Apo-B concentrations were significantly reduced in the EMG compared to the CG (P=0.030, P=0.018, P=0.022). No significant changes in beta-carotene concentrations were observed in any study group. Volunteers, in EMG and PMG who were more compliant with the intervention showed more favorable within-group changes in blood lipids and BMI compared to the volunteers who were non-compliant. Conclusion: The present study revealed that a three-month intervention program, combining lifestyle and nutrition counseling with daily consumption of low fat milk or low fat milk enriched with phytosterols, n-3 and n-6 fatty acids, vitamins and antioxidants, induces favorable effects on diet quality, physical activity levels, anthropometric and certain cardiometabolic risk indices, in mildly hypercholesterolemic middle aged adults. More pronounced benefits of enriched low fat milk in comparison to regular low fat milk, included changes in blood lipid profiles and reduction of plasma homocysteine concentrations. Additional enrichment of phytosterol-fortified milk with vitamin A is likely to be efficient in maintaining plasma beta-carotene concentrations, which have, in previous phytosterol intervention studies, commonly been reported to decline. A high level of compliance to the intervention, favorably affected the outcome in some CVD risk factors.

Εισαγωγή: Ο τρόπος ζωής και κυρίως οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες και η χαμηλή φυσική δραστηριότητα συνδέονται ισχυρά με την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων (ΚΝ). Η χρήση λειτουργικών τροφίμων έχει φανεί ότι μπορεί να βοηθήσει στην μείωση παραγόντων κινδύνου για ΚΝ, όπως η δυσλιπιδαιμία και η υπέρταση. Το όφελος της συνδυαστικής χρήσης ενός λειτουργικού τροφίμου με την παρακολούθηση συμβουλευτικών συνεδριών που στοχεύουν σε αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν έχει μελετηθεί ακόμα διεξοδικά.Σκοπός: Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση ενός τρίμηνου προγράμματος παρέμβασης, που συνδύαζε συμβουλευτική στον τρόπο ζωής, με παράλληλη χρήση εμπλουτισμένου γάλατος χαμηλών λιπαρών με φυτικές στερόλες, ω-3 και ω-6 λιπαρά, βιταμίνες και αντιοξειδωτικά. Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας του προγράμματος αξιολογήθηκε βάσει συμπεριφοριστικών, ανθρωπομετρικών και βιοχημικών παραγόντων κινδύνου για ΚΝ.Μέθοδοι-υλικά: Η παρέμβαση διήρκησε τρείς μήνες. Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν 108 εθελοντές (59 άνδρες και 49 γυναίκες), ηλικίας 40-60 ετών, που εμφάνιζαν ήπια υπερχοληστερολαιμία, χωρίς να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή και χωρίς άλλες μεταβολικές διαταραχές. Χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες παρέμβασης και σε μία Ομάδα Ελέγχου (ΟΕ). Η Ομάδα διατροφικής παρέμβασης Πειραματικού Προϊόντος (ΟΠΠ) και η Ομάδα διατροφικής παρέμβασης Εικονικού Προϊόντος (ΟΕΠ) παρακολούθησαν συνολικά 7 συμβουλευτικές συνεδρίες για τον τρόπο ζωής, που εστίαζαν κυρίως σε θέματα διατροφικής συμπεριφοράς και σωματικής άσκησης. Χορηγήθηκαν παράλληλα πειραματικό και εικονικό γαλακτοκομικό προϊόν στην ΟΠΠ και ΟΕΠ αντίστοιχα. Το πειραματικό προϊόν ήταν γάλα χαμηλών λιπαρών εμπλουτισμένο με φυτικές στερόλες, ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, βιταμίνες και αντιοξειδωτικά. Τέλος στην ΟΕ εκτός από τα αποτελέσματα των αρχικών μετρήσεων, δόθηκε και ένα φυλλάδιο με γενικές συμβουλές σε θέματα διατροφής και άσκησης, χωρίς καμία άλλη παρέμβαση. Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας της τρίμηνης παρέμβασης έγινε με αξιολόγηση των μεταβολών που παρατηρήθηκαν στην διαιτητική πρόσληψη (ανακλήσεις 24-ώρου), στην ποιότητα διατροφής (ΗΕΙ-2005), στην φυσική δραστηριότητα (βηματομετρητές) και σε διάφορους βιοχημικούς δείκτες όπως στα επίπεδα των λιπιδίων του αίματος, της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), της ομοκυστεΐνη, της βιταμίνης Β12, του φυλλικού οξέος και του β-καροτενίου. Ο βαθμός συμμόρφωσης στην παρέμβαση αξιολογήθηκε με τον αριθμό συμβουλευτικών συνεδριών που παρακολούθησαν οι εθελοντές και με τις μερίδες του προϊόντος που κατανάλωσαν. Στην στατιστική ανάλυση ορισμένων μεταβλητών η ΟΠΠ και η ΟΕΠ ενώθηκαν και εξετάστηκαν σαν μία ομάδα παρέμβασης (ΟΠ).Αποτελέσματα: Όταν οι ομάδες της παρέμβασης (ΟΠΠ & ΟΕΠ) εξετάστηκαν σαν μια ομάδα την ΟΠ και συγκρίθηκαν με την ΟΕ, στο διατροφικό κομμάτι παρατηρήθηκε ότι η ΟΠ μείωσε την κατανάλωση συνολικού και κορεσμένου λίπους, καθώς επίσης βελτίωσε σημαντικά τη συνολική βαθμολογία του HEI-2005 σε σχέση με τους εθελοντές της ΟΕ (P=0,037, P=0,042, P=0,045 αντίστοιχα). Στο κομμάτι της φυσικής δραστηριότητας, η ΟΠ βελτίωσε σημαντικά τον αριθμό των βημάτων ημερησίως σε σχέση με την ΟΕ (P=0,005). Στους ανθρωπομετρικούς δείκτες η ΟΠ μείωσε σημαντικά το σωματικό βάρος, τον ΒΜΙ και την περιφέρεια μέσης σε σχέση με την ΟΕ (P=0,021, P=0,019, P=0,029 αντίστοιχα). Επίσης η ΟΠ μείωσε σημαντικά την συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση σε σχέση με τις αρχικές μετρήσεις, αλλά δεν υπήρξε σημαντική διαφορά με την ΟΕ στο τέλος της παρέμβασης. Όταν οι δύο ομάδες παρέμβασης εξετάστηκαν ξεχωριστά, η ΟΠΠ και η ΟΕΠ αύξησαν σημαντικά τα επίπεδα του εικοσιπεντενοϊκού οξέος (ΕPA) στις μεμβράνες των ερυθρών τους αιμοσφαιρίων και μείωσαν σημαντικά τα επίπεδα της CRP σε σχέση με τους εθελοντές της ΟΕ (P<0,001, P=0,003 αντίστοιχα). Στην ΟΠΠ φάνηκε να αυξάνονται σημαντικά τα επίπεδα φυλλικού οξέος και βιταμίνης Β12 στο πλάσμα καθώς επίσης μειώθηκαν σημαντικά τα επίπεδα ομοκυστεΐνης σε σχέση με την ΟΕΠ και την ΟΕ (P<0,001). Στην ΟΠΠ παρατηρήθηκε επίσης ευνοϊκότερη μείωση του κλάσματος LDL-C/HDL-C σε σχέση με την ΟΕΠ και την ΟΕ (P=0,066) και στατιστικά σημαντικότερη μείωση στις τιμές της ΤC, LDL-C και της Apo-Β σε σχέση με την ΟΕ (P=0,030, P=0,018, P=0,022). Τα επίπεδα του β-καροτενίου στο πλάσμα δεν μεταβλήθηκαν σε καμία ομάδα. Τέλος, οι εθελοντές που ήταν πιο συνεπείς στην παρέμβαση, παρουσίασαν ευνοϊκότερες αλλαγές στα λιπίδια του αίματος και στον BMI σε σχέση με αυτούς που έδειξαν μικρότερη συμμόρφωση και προσκόλληση στην παρέμβαση. Συμπεράσματα: Η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε ότι η εφαρμογή ενός τρίμηνου προγράμματος παρέμβασης στον τρόπο ζωής που συνδυάζει συμβουλευτικές συνεδρίες για θέματα υγείας και διατροφής σε συνδυασμό με την καθημερινή κατανάλωση γάλακτος, επιφέρει θετικές αλλαγές όχι μόνο σε ποιοτικούς δείκτες διατροφής και φυσικής δραστηριότητας, αλλά και σε διάφορους ανθρωπομετρικούς και καρδιομεταβολικούς δείκτες. Το επιπρόσθετο όφελος των εθελοντών της ΟΠΠ εστιάζεται στις θετικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν στο λιπιδαιμικό προφίλ και στα επίπεδα της ομοκυστεΐνης τους. Η χρήση βιταμίνης Α για τον εμπλουτισμό του γάλακτος με τις φυτοστερόλες βοήθησε στο να μη μειωθούν τα επίπεδα του β-καροτενίου στο πλάσμα των εθελοντών της ΟΠΠ. Τέλος, υπογραμμίστηκε η σημασία της συμμόρφωσης των εθελοντών σε ένα υγιεινό τρόπο ζωής, για να πετύχουν θετικές αλλαγές σε παράγοντες κινδύνου για ΚΝ.