Διαχειριστικές προτάσεις για το στραγγιστικό δίκτυο Ασμακίου

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή είχε ως σκοπό τη μελέτη της ποιότητας τωνυδάτων και τη διατύπωση προτάσεων για την στραγγιστική - αρδευτική τάφρο«Ασμακίου» που ανήκει στα Περιφερειακά Διαμερίσματα Λάρισας και Μαγνησίαςκαι εκτείνεται από τα σημεία άντλησης νερού του Πηνειού ποταμού έως και τιςαπομακρυσμένες αρδευόμενες περιοχές, στις παρυφές της Λίμνης Κάρλας.Πρόκειται για χωμάτινη ως επί το πλείστον στραγγιστική-αρδευτική τάφρο η οποίαχρησιμοποιείται κυρίως για αρδευτικούς σκοπούς, με τον κεντρικό της άξονα να έχεισυνολικό μήκος περίπου 15,5 Km. Να σημειωθεί ότι το συνολικό μήκος τουαρδευτικού - στραγγιστικού δικτύου στην ευρύτερη περιοχή, φθάνει περίπου τατετρακόσια χιλιόμετρα (Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (Τ.Ο.Ε.Β.Πηνειού).Συνολικά πραγματοποιήθηκαν δώδεκα διμηνιαίες δειγματοληψίες νερού καιδύο ιζήματος κατά την περίοδο 2008-2009. Τα στοιχεία για την αξιολόγησηπροέκυψαν ύστερα από τις χημικές αναλύσεις του νερού και του ιζήματος.Ειδικότερα σε αρκετές περιπτώσεις (κυρίως στην περιοχή της Κάρλας) βρέθηκανυπερβολικά υψηλές τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας (EC) (που κατά τα φαινόμεναοφείλονται στην απόπλυση αλατούχων εδαφών), υψηλές τιμές ολικής σκληρότητας,αυξημένες τιμές συγκέντρωσης ιόντων Να+, πολύ υψηλές τιμές B.O.D5, COD καιχαμηλές τιμές D.O. Το «Ασμάκι» παρουσίαζε σε πολλά σημεία εμφανή βιομηχανικήρύπανση, υψηλή αλκαλίωση, έντονες ανοξικές συνθήκες και έντονη οργανικήρύπανση.Ο ευτροφισμός ήταν το κυρίαρχο φαινόμενο των νερών της τάφρου, κάτι πουήταν εμφανές σχεδόν σε όλο το μήκος της, κυρίως κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Σεκατάσταση υψηλού ευτροφισμού, βρισκόταν το τμήμα που εκτείνεται από τον σταθμό Σ5 μέχρι και τον σταθμό Σ12, εκεί δηλαδή που δραστηριοποιούνται οιβιομηχανίες της περιοχής. Αντίθετα ο βαθμός ευτροφισμού ήταν πολύ μικρότεροςστον αγροτικό τομέα.Η συγκέντρωση του D.O. εμφανίζεται χαμηλή, κυρίως στην περιοχή πουκαλύπτουν οι σταθμοί Σ7 και Σ11 (Οινοπνευματοποιία Χατζηδήμα και ΣφαγείαΓυρτώνης), με M.OD.O. = 2,40 mg/ℓ ± 1,692 < 4,00 mg/ℓ, στοιχείο το οποίο δηλώνειύπαρξη αναγωγικών συνθηκών και συμβαδίζει με τις πιο χαμηλές τιμέςσυγκεντρώσεων των νιτρικών ιόντων (ΝΟ3-), για το ίδιο πεδίο, παρά τις απορροέςνιτρικών λιπασμάτων (Μ.Ο.ΝΟ3-= 0,69 mg/ℓ), αλλά και τις σχετικά υψηλές τιμέςσυγκεντρώσεων των αμμωνιακών ιόντων για το ίδιο πεδίο (Μ.Ο. ΝΗ4+ = 1,85 ± 1,975mg/ℓ, σε σχέση με το μέσο όρο των [ΝΗ4+] για το υπόλοιπο πεδίο (σταθμοί Σ2 – Σ6:0,38 mg/ℓ ± 0,812).Αντίθετα, παρουσιάσθηκαν υψηλές συγκεντρώσεις D.O. εκεί όπου δεν υπήρχεαξιόλογη βιομηχανική δραστηριότητα, αλλά και άλλοι αστάθμητοι παράγοντεςρύπανσης επιφανειακών υδάτων, με απόβλητα μεγάλου οργανικού φορτίου (σταθμοίΣ2 – Σ5), στους οποίους η μέση τιμή του D.O. ήταν 7,82 ± 1,582 mg/ℓ, στοιχείο πουδηλώνει χαμηλό οργανικό φορτίο και συμφωνεί εν μέρει με τις τιμές του βιοχημικάαπαιτούμενου οξυγόνου (B.O.D5) με M.O. = 13,00 mg ± 7,642 O2/ℓ, που είναιαπαγορευτικό για τη διαβίωση κυπρινειδών (επιθυμητό όριο 6 mg O2/ℓ) (κοινοτικήοδηγία 98/03/ΕΚ – Κοινοτική οδηγία 75/440/ΕΟΚ – ποιότητα επιφανειακών νερών).Οι τιμές του C.O.D., παρουσίασαν την ίδια σχεδόν διακύμανση μ’ εκείνη πουεμφάνισαν οι τιμές του B.O.D5, για τα ίδια σημεία δειγματοληψίας.Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι τιμές των συγκεντρώσεων των ιόντωναμμωνίου (ΝΗ4+) παραμένουν σε ετήσια βάση, μεγαλύτερες του ορίου του 1 mg/ℓ.Ακόμη υπάρχει μία μόνον αξιόλογη συγκέντρωση νιτρικών ιόντων (ΝΟ3-) απ’ όλα τα σημεία δειγματοληψίας (69 mg/ℓ – 29/07/2008 – σταθμός Σ11). Από τις μετρήσειςπου πραγματοποιήθηκαν διαπιστώθηκε ακόμα ότι υπήρχε μια αναλογικότητα μεταξύτης αγωγιμότητα (EC) και της συγκέντρωσης ιόντων νατρίου (Na+), ασβεστίου (Ca++)μαγνησίου (Mn++), χλωρίου (Cl-) και θειικών ιόντων (SO4--). Πολύ υψηλέςσυγκεντρώσεις θειικών ιόντων μετρήθηκαν στους σταθμούς Σ2 και Σ3, καθ’ όλη τηδιάρκεια του έτους, με αντίστοιχους μέσους όρους 1166,09 mg/ℓ ± 512 και 901,25 ±456 mg/ℓ, πράγμα που συμβαδίζει με τις υψηλές τιμές αγωγιμότητας και χλωριούχωνγια την αντίστοιχη περιοχή.Όπως έδειξαν οι αναλύσεις για πέντε βασικά βαρέα μέταλλα στο ίζημα οιτιμές τους δεν υπερβαίνουν τα επιτρεπτά από την νομοθεσία όρια ασφαλείας.Από τα αποτελέσματα της μελέτης καταδεικνύεται, ότι το «Ασμάκι»χαρακτηρίζεται από χρόνια προβλήματα ρύπανσης και προσιδιάζει περισσότερο προςαγωγό αποβλήτων παρά προς αρδευτική-στραγγιστική τάφρο. Συνεπώς υπό τιςπαρούσες συνθήκες, δεν μπορεί ν΄ ανταποκριθεί ταυτόχρονα στις πολλαπλέςαποστολές του και κυρίως στην αρδευτική και στραγγιστική του αποστολή, με τηνπαράλληλη χρήση του ως αποδέκτη βιομηχανικών αποβλήτων. Ακόμα δεν μπορεί ναανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ιχθυοκαλλιέργειας, ούτε να λειτουργήσει ως ένας φυσικός υγροβιότοπος, αφού οι βιομηχανίες που εκβάλλουν σε αυτό δεν τηρούν τουςπεριβαλλοντικούς όρους λειτουργίας τους, τα δε περιθώρια για την ανεπηρέαστηλειτουργία του είναι στενά αφού οι παραπάνω αποστολές, εκ των πραγμάτων είναιασύμβατες μεταξύ τους.Στατιστική ανάλυση της διακύμανσης των χημικών παραμέτρων στιςπερισσότερες περιπτώσεις έδειξε σημαντικές διαφορές μεταξύ των περιόδωνδειγματοληψίας, αλλά και μεταξύ των σταθμών των δειγματοληψιών. Εξαίρεση αποτελεί το Ph, το P, τα NO2-, ΝΟ3-, και σε μικρότερο βαθμό τα ΝΗ4+ PO4---, το SARκαι τα Νa2CO3 για τα οποία η στατιστική ανάλυση έδειξε μικρότερες διακυμάνσεις.