Το Βασιλικό Διδασκαλείο 1834-1864: το δημοτικό σχολείο και η γένεση του διδασκαλικού επαγγέλματος στην Ελλάδα

Abstract

The main goal of this thesis is to study the founding and the operation of the first methodically organized and long-lived School for the Education of Teachers of Primary Education in Greece in the period between 1834 and 1864. Our specific goals are to study the status of primary education and of teachers during that time. The structure of our study is threefold: We study the educational policy concerning primary schools, the framework, the structure, the method and the content of teaching, as well as the evolution and the proliferation of primary education in Greece.What follows is the study of the economic, social and educational status of the teachers, as well as the educational and social role assigned to them by the Greek state. Finally, we study the School for the Education of teachers itself. We begin with the presentation of the history of the education of Greek teachers during the period of the Ottoman rule, the period of the Greek Revolution and of the governancy of Kapodistrias, all leading to thefounding of the School in 1834. We study its first rules of procedures, as well as all the subsequent ones, its directors, the teaching staff, the curriculum, the entrance and leaving exams, together with the social profiles of the students, the economic and housing issues that arose, and the library of the school.In our thesis we have implemented the historical interpretative method. Our thesis is mostly based on previously unpublished archival documents that are part of the General Archives of the State, and on publications on the daily and periodical press of the time. The sources are interpreted through the lens of the historical and social context from which they emerged. The attempt to found in Greece an autonomous, long-lasting, mandatory primary school which would be oriented towards the needs of everyday life was met with failure. These attempts are described in the laws and in the way its first Inspector, who was simultaneously the Director of the School and a Ministerial Councilor on primary education, attempted to organize it. After the replacement of the aforementioned person, who held different educational beliefs, together with the difficulties the municipalities were facing in their attempts to found and sustain mono-grade schools, what prevailed was the monitorial system. Its role was to prepare the students that would continue their education in secondary education. Only a small percentage of the children of appropriate school age attended this school, and an even smaller percentage of girls. The teachers were adequately educated and were invited to become social role models. But their economic dependence on the capabilities of eachmunicipality and on the favor each mayor may have bestowed on them, together with the suffocating pressure applied by various institutions rendered the profession of the teacher an unappealing choice. The School for the Education of the teachers was organized under the best possible conditions in Nafplio, but its transfer to the new capital did not manage to solve the housing issue in a satisfactory way. Even though the curriculum was knowledge-rich and the teacher staff were notable, the teachers that were products of this education possessed a lot more qualifications than at the monitorial method actually required. The reason behind the School being abolished–despite what the politicians who abolished it maintained- lay on the existence of too many teachers, since the municipalities were not able to found enough schools and the monitorial system itself could not absorb the graduates.

Κύριος στόχος της διατριβής είναι η μελέτη της ίδρυσης και της λειτουργίας της πρώτης, συστηματικά οργανωμένης και μακρόβιας Σχολής Μόρφωσης Δασκάλων της Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα, από το 1834 μέχρι το 1864. Επιμέρους στόχοι είναι η μελέτη της κατάστασης της δημοτικής εκπαίδευσης και των δασκάλων της την ίδια περίοδο. Η μελέτη διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα:Μελετάται η εκπαιδευτική πολιτική για το δημοτικό σχολείο, η οργάνωση, η διάρθρωση, η μέθοδος και το περιεχόμενο διδασκαλίας, η εξέλιξη και διάδοση της δημοτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Ακολουθεί η μελέτη του οικονομικού, του κοινωνικού και του μορφωτικού επιπέδου των δασκάλων και ο παιδαγωγικός και κοινωνικός ρόλος που τους επιφύλασσε το ελληνικό κράτος. Τέλος, μελετάται η Σχολή Μόρφωσης των δασκάλων. Παρουσιάζεται η πρoϊστορία της μόρφωσης των Ελλήνων δασκάλων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, την περίοδο της Επανάστασης και του Καποδίστρια και έπειτα η ίδρυση της Σχολής το 1834. Παρουσιάζεται ο πρώτος και οι μετέπειτα κανονισμοί λειτουργίας, οι διευθυντές, το διδακτικό προσωπικό, το πρόγραμμα, οι εισιτήριες και οι απολυτήριες εξετάσεις και το κοινωνικό προφίλ των σπουδαστών, τα οικονομικά και κτηριακά ζητήματα και η βιβλιοθήκη της Σχολής. Στην εργασία χρησιμοποιείται η ιστορική ερμηνευτική μέθοδος. Η εργασία βασίζεται, κυρίως, σε αδημοσίευτο αρχειακό υλικό που βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και σε δημοσιεύματα του ημερήσιου και του περιοδικού τύπου της εποχής. Οι πηγές νοηματοδοτούνται και ερμηνεύονται μέσα στο ιστορικό και κοινωνικό συγκείμενο που έχουν παραχθεί.Η απόπειρα να ιδρυθεί στην Ελλάδα ένα αυτόνομο, μακρόχρονο, υποχρεωτικό και προσανατολισμένο στις ανάγκες της ζωής δημοτικό σχολείο, όπως περιγράφεται στη νομοθεσία και όπως προσπάθησε να το οργανώσει ο πρώτος Επιθεωρητής, ο οποίος ήταν παράλληλα Διευθυντής της Σχολής των δασκάλων και Υπουργικός Σύμβουλος για τη δημοτική εκπαίδευση, απέτυχε. Με την αλλαγή του προσώπου αυτού, που είχε διαφορετικές εκπαιδευτικές αντιλήψεις, και τις δυσκολίες των δήμων να ιδρύσουν και να συντηρήσουν πολυτάξια σχολεία, επικράτησε το αλληλοδιδακτικό σχολείο, για την προετοιμασία των μαθητών που θα φοιτούσαν στη μέση εκπαίδευση. Στο σχολείο αυτό φοιτούσε ένα μικρό μέρος των παιδιών σχολικής ηλικίας και ένα ακόμη μικρότερο μέρος των κοριτσιών. Οι δάσκαλοι μορφώνονταν επαρκώς και καλούνταν να αποτελέσουν κοινωνικό πρότυπο. Η οικονομική τους, όμως, εξάρτηση από τις δυνατότητες των δήμων και από την εύνοια των δημάρχων και ο ασφυκτικός έλεγχος από πολλούς φορείς, έκαναν το επάγγελμά τους μη ελκυστικό. Η Σχολή Μόρφωσης των δασκάλων οργανώθηκε με τους καλύτερους όρους στο Ναύπλιο, αλλά με τη μεταφορά στη νέα πρωτεύουσα δεν κατόρθωσε να λύσει ικανοποιητικά το στεγαστικό πρόβλημα. Ωστόσο, με πλούσιο πρόγραμμα και αξιόλογους διδάσκοντες, μόρφωνε δασκάλους με ανώτερα προσόντα από όσα απαιτούνταν για δασκάλους αλληλοδιδακτικού σχολείου. Η κατάργησή της οφειλόταν, αντίθετα με ό,τι υποστήριξαν οι πολιτικοί που την κατήργησαν, στον υπερπληθυσμό των δασκάλων, εφόσον η αδυναμία των δήμων να ιδρύσουν σχολεία και το αλληλοδιδακτικό σύστημα δεν μπορούσαν να απορροφήσουν τους πτυχιούχους.