Κύρος των ρητρών αποκλεισμού και περιορισμού της ευθύνης κατά το αστικό κώδικα και το Ν. 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών

Abstract

[…] Αντικείμενο του παρόντος πονήματος θα αποτελέσει το κύρος των άμεσων ρητρών αποκλεισμού και περιορισμού της ευθύνης κατά τον Αστικό Κώδικα και το Ν. 2251/1994. Κατόπιν της εξετάσεως του κεντρικού αυτού ζητήματος θα αναπτυχθούν οι μορφές προστασίας (δικαστική και εξώδικη) εναντίον των άκυρων απαλλακτικών ρητρών. Επομένως, τα ζητήματα του δικαίου των απαλλακτικών ρητρών που εκφεύγουν του αντικειμένου της μελέτης είναι: α) το κύρος των άμεσων απαλλακτικών ρητρών δυνάμει των λοιπών ειδικών διατάξεων που αναφέρθηκαν στην προηγηθείσα ενότητα, β) η ισχύς των έμμεσων απαλλακτικών ρητρών, γ) οι απαλλακτικές ρήτρες υπέρ τρίτων⁹⁷ και δ) η επίδραση της απαλλακτικής ρήτρας επί οφειλής εις ολόκληρον⁹⁸. Αξίζει εντούτοις στο σημείο αυτό να αναπτυχθεί συνοπτικά το ζήτημα του κύρους των έμμεσων απαλλακτικών ρητρών. Οι εν λόγω ρήτρες, όπως ορίσθηκαν ανωτέρω υπό Α.Ι, είναι κατ’ αρχήν έγκυρες βάσει της αρχής της ελευθερίας των συμβάσεων (ΑΚ 361). Καθίστανται ωστόσο άκυρες, όταν: α) καλύπτουν, καταστρατηγώντας τις διατάξεις που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, ορισμένη άμεση απαλλακτική ρήτρα⁹⁹, β) αποκλείουν ή επιφέρουν τέτοιους περιορισμούς στο περιεχόμενο μιας ουσιώδους υποχρεώσεως της συμβάσεως, ώστε να ματαιώνεται ο σκοπός της τελευταίας (λ.χ. ο πωλητής απαλλάσσεται με τη ρήτρα από την υποχρέωση να παραδώσει το πωλούμενο πράγμα ή ο μεταφορέας αναλαμβάνει μεν την υποχρέωση να παραδώσει το μεταφερόμενο πράγμα, αλλά όποτε και σε όποια κατάσταση αυτός θέλει)¹⁰⁰, γ) αντιβαίνουν σε διατάξεις δημοσίας τάξεως (ius cogens), όπως είναι οι παρατεθείσες στην προηγούμενη ενότητα ρυθμίσεις των άρθρων 14 του Ν. 551/1915 και 41 της Συμβάσεως της Γενεύης¹⁰¹, δ) προσκρούουν στα χρηστά ήθη (AK 178, 179)¹⁰² ή ε) αντίκεινται στην καλή πίστη (ΑΚ 281,288)¹⁰³. Εάν κατ’ επέκταση οι έμμεσες απαλλακτικές ρήτρες συνομολογούνται μεταξύ προμηθευτή και καταναλωτή και έχουν τη μορφή γενικών όρων των συναλλαγών ή συνιστούν όρους που δεν αποτέλεσαν αντικείμενο ατομικής διαπραγμάτευσης, το κύρος τους διέπεται από τις διατάξεις των παραγράφων 6 και 7 (ιδίως περιπτώσεις β, θ, ι, ιβ, ιγ, ιδ, ιε, ιζ και κζ) του άρθρου 2 του Ν. 2251/1994¹⁰⁴. […]