Η Κωνσταντινούπολη στην ελληνική πεζογραφία 1830-1880

Abstract

The thesis focuses on the representation of Constantinople as a place in Modern Greek fictional prose from 1830-1880. To begin with, urban aspects of 19th century Constantinople are presented (Constantinople as a real place), followed by its unique symbolism as the metropolis of Hellenism (Constantinople as a symbolic place) and by theoretical issues linking the act of place representation in general with Constantinople's representation in texts (Constantinople as a textual place). In addition to that, a variety of 19-century non-fictional prose is commented on, mainly regarding its contradiction to the orientalistic vision of Constantinople held by the western world. What follows is an analytical examination of Constantinople's representation in modern Greek novels and short stories, based on external criteria (e.g. writers' personal relationships with Constantinople, various conjunctures which influence their narration of it) and on internal criteria (e.g. the relationship between the act of representation and the genre and ideology of each text, the semiology of Constantinople as a textual place). To conclude, it can be said that representation of Constantinople in fiction from 1830-1880 depends on pre-existing western models, as well as on living experiences, ideological goals and genres chosen by the writers, and follows stereotypes regarding certain narrative and thematic leitm

Η διατριβή επικεντρώνεται στην αναπαράσταση της Κωνσταντινούπολης ως τόπου στην ελληνική μυθοπλασιακή πεζογραφία της περιόδου 1830-1880. Εισαγωγικά παρουσιάζεται η αστική όψη της Κωνσταντινούπολης του 19ου αιώνα (πραγματικός τόπος), το ειδικό βάρος της ως μητρόπολης του ελληνισμού (συμβολικός τόπος) και θεωρητικά ζητήματα που συνδέουν την αναπαράσταση του τόπου με την αναπαράσταση της Κωνσταντινούπολης στα κείμενα (κειμενικός τόπος). Στη συνέχεια σχολιάζονται ποικίλες μη μυθοπλασιακές πεζογραφικές αφηγήσεις του 19ου αιώνα, κυρίως ως προς τον αντίλογό τους στην οριενταλιστική θέαση της Κωνσταντινούπολης από τη Δύση. Ακολούθως εξετάζεται αναλυτικά η αναπαράσταση της Κωνσταντινούπολης σε ελληνικά μυθιστορήματα και διηγήματα, με βάση εξωτερικά κριτήρια (π.χ. προσωπική σχέση των συγγραφέων με την Κωνσταντινούπολη, διάφορες συγκυρίες που επηρεάζουν τον αφηγηματικό τους λόγο γι’ αυτήν) και εσωτερικά κριτήρια (π.χ. σχέση της αναπαραστατικής διαδικασίας με τον ειδολογικό και ιδεολογικό προσανατολισμό των κειμένων, σημειολογία του κειμενικού τόπου της Κωνσταντινούπολης). Συμπερασματικά προκύπτει ότι οι μυθοπλασιακές αναπαραστάσεις της Κωνσταντινούπολης την περίοδο 1830-1880 είναι άμεσα εξαρτώμενες τόσο από προϋπάρχοντα δυτικά πρότυπα όσο και από τις βιωματικές εμπειρίες, τις ιδεολογικές στοχεύσεις και τις ειδολογικές προτιμήσεις των συγγραφέων τους, και εμφανίζουν στερεοτυπολογικά χαρακτηριστικά σε επίπεδο θεματικών και αφηγηματικών μοτίβων.