Ενδοοικογενειακή βία και εγκυμοσύνη: κοινωνιολογικές και αναπαραγωγικές επιπτώσεις

Abstract

An increasing number of studies in the last fifteen years has shown that the phenomenon of domestic violence in pregnancy is as a social pathogenecy worldwide, the extreme expression of unequal distribution of power between women and men. The need for prevention, protection and improvement of health of the two potential victims, the woman and the unborn child, is a frontiline target. The aim of this study is to record domestic violence in pregnancy and investigate possible factors affecting the appearance of domestic violence incidents. Initially, the investigation was performed via a quantitative research using the anonymous structured questionnaire AAS, following a statistical analysis. The questionnaire was filled in by 546 pregnant women visiting the outpatient’s clinics of the General Regional Hospitals “Alexandra” and “Elena Venizelou”, in the period August 2009 – September 2009. The qualitative study of the phenomenon of violence in pregnancy followed, then, via the semi-structured interviews, namely the way pregnant women present the experience of violence through a phenomenological approach. The interviewees of the second phase comprised 7 abused pregnant women who found shelter in the Center for Newborns “Mitera” and the National Center of Social Solidarity in the period May 2010 – December 2011. The analysis of the results of this study proves the presence of violence incidents during pregnancy in Greece at a rate of 6%, which falls within the range of the corresponding European studies. 2/3 of the percentage of abused women (3.4% of the specimen vs. 5% stating that the abuse took place in the previous year) stated that violence persists even after pregnancy initiation. 1.9% of the pregnant women states that there was sexual coercion during the previous year. In this study, the husband is presented as the most possible culprit at a rate of 91.7%, while it is worth mentioning that 2.3% of the women are afraid of their partner or another person. With regard to the factors associated to violence in pregnancy, it seems that nationality plays a significant role as it was observed that foreign pregnant women are abused 3.5 times more frequently than Greek pregnant women (17.9% vs. 5.2%). Other significant findings are: these women are immigrants, unemployed and with a low educational level, single or teenagers, their partner does not want the pregnancy, they have a history of abortion, their partner is foreign and disagrees about the pregnancy, neglect of scheduled tests, they have already an underaged child and there is a significant age 21 difference in the couple. The findings were also confirmed in the qualitative research where the importance of abuse experiences in the parental family was streested. The policies applied to date are directed towards treatment and public awareness and their further development is necessary.

Ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, κατέδειξε το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας στην εγκυμοσύνη ως μια κοινωνική παθογένεια παγκόσμιας διάστασης που αποτελεί ακραία έκφραση της άνισης κατανομής δύναμης μεταξύ των φύλων. Η πρόληψη, προστασία και βελτίωση της υγείας των δύο εν δυνάμει θυμάτων, της εγκύου γυναίκας και του εμβρύου είναι στόχος πρώτης γραμμής. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να εξετάσει το φάσμα της βίας που ασκείται στην περίοδο της εγκυμοσύνης, τις κοινωνικές επιπτώσεις του φαινομένου καθώς και τις συνέπειες της βίας στην υγεία της εγκύου και του εμβρύου. Μελετήθηκε η συγκυρία έναρξης της βίας λαμβάνοντας υπόψη τις διακρίσεις μεταξύ των φύλων και τις κοινωνικές ανισότητες εις βάρος των γυναικών. Ο συνδυασμός της ποσοτικής έρευνας μέσω χορήγησης ερωτηματολογίου και ποιοτικής διερεύνησης μέσω συνεντεύξεων στόχο έχει την ολιστική προσέγγιση του φαινομένου της βίας στην εγκυμοσύνη. Η διερεύνηση έγινε αρχικά μέσω ποσοτικής έρευνας με το ανώνυμο δομημένο ερωτηματολόγιο AAS κατόπιν στατιστικής ανάλυσης. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώσαν 546 έγκυες που επισκεφτήκαν τα εξωτερικά ιατρεία των Γενικών Περιφερειακών Νοσοκομείων «Αλεξάνδρα» και «Έλενα Βενιζέλου» το διάστημα Αύγουστος 2009 - Σεπτέμβριος 2009. Εν συνεχεία, με την ημιδομημένη συνέντευξη ακολούθησε ποιοτική μελέτη του φαινομένου της βίας στην εγκυμοσύνη, δηλαδή διερευνήθηκε ο τρόπος αποτύπωσης του βιώματος της βίας από τις εγκυμονούσες μέσα από φαινομενολογική προσέγγιση. Οι συντελεστές της δεύτερης φάσης της έρευνας είναι 7 κακοποιημένες έγκυες (Ν=7) που κατέφυγαν στους ξενώνες του Κέντρου Βρεφών «Μητέρα» και του ΕΚΚΑ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το διάστημα Σεπτέμβριος 2010 – Δεκέμβριος 2011 Η ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας δείχνει την παρουσία περιστατικών βίας στη διάρκεια της εγκυμοσύνης στην Ελλάδα σε ποσοστό 6%, το οποίο εμπίπτει στο εύρος αντίστοιχων ευρωπαϊκών μελετών. Τα 2/3 των κακοποιημένων γυναικών (3,4% των γυναικών, έναντι 5% που δηλώνει ότι κακοποιείται τον προηγούμενο χρόνο) δήλωσε ότι εξακολουθεί και υφίσταται βία μετά την έναρξη της εγκυμοσύνης. Το 1,9% των εγκύων αναφέρει ότι δέχτηκε εξαναγκασμό για σεξουαλική επαφή το περασμένο έτος. Στην παρούσα μελέτη ο 19 σύζυγος παρουσιάζεται ως ο πιθανότερος θύτης με ποσοστό 91,7% , ενώ είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι το 2,3% φοβούνται το σύντροφο τους ή κάποιο άλλο πρόσωπο. Όσον αφορά τους παράγοντες που σχετίζονται με τη βία στην εγκυμοσύνη, φάνηκε ότι η εθνικότητα παίζει σημαντικό ρόλο καθώς παρατηρήθηκε ότι οι αλλοδαπές έγκυες κακοποιούνται σχεδόν 3,5 φορές πιο συχνά από τις Ελληνίδες εγκύους (17,9% έναντι 5,2%). Άλλα σημαντικά ευρήματα της έρευνας ήταν: τα θύματα είναι μετανάστριες, είναι άνεργες και με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, ανύπαντρες ή έφηβες, έχουν ιστορικό άμβλωσης, η εγκυμοσύνη είναι ανεπιθύμητη από τον σύντροφο, ο σύντροφος είναι αλλοδαπός, υπάρχει διαφωνία του συντρόφου για τη διατήρηση της εγκυμοσύνης, έχουν παραμελήσει τις προγραμματισμένες εξετάσεις, έχουν ήδη ένα ανήλικο παιδί και υπάρχει σημαντική διαφορά ηλικίας ανάμεσα στο ζευγάρι. Τα ευρήματα επιβεβαιώθηκαν και στην ποιοτική έρευνα όπου τονίσθηκε η σημασία των βιωμάτων κακοποίησης στην οικογένεια προέλευσης. Οι πολιτικές οι οποίες έχουν εφαρμοστεί μέχρι σήμερα στην κατεύθυνση αντιμετώπισης και ενημέρωσης του κοινού είναι ανεπαρκείς και κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω ανάπτυξή τους.