Ποιοτική και ποσοτική έρευνα με στόχο την χαρτογράφηση της ιστορικής συνείδησης και των κοινωνικών αναπαραστάσεων (για το έθνος και την ετερότητα) των μαθητών/-τριών του λυκείου στο πλαίσιο του προγράμματος της Βουλής

Abstract

Fundamental objective of this phd thesis is on the one hand to develop as complete as possible a conceptual map regarding the historical consciousness, which will add elements to the theoretical reflection, even gauntly, and from the other hand to map the historical consciousness of students participated in the program of the Hellenic Parliament "Youth Parliament" in order to continue a series of related researches. The research and the findings, which are gathered, aspire to become, along with previous research, the starting point for the redefinition and reframe of teaching practice. In particular, in the theoretical part it is analyzed the conceptual genealogy of historical consciousness and the diverse meanings, which it took, leading however to the typology of the german theorist of history Jörn Rüsen (the traditional, the exemplary, the critical and the genetic type).In the second part, the methodology of the survey is described. In particular, the qualitative and quantitative Content Analysis was chosen, which is ideal for accessing the primary material, i.e. verbal material, while the Multi-dimensional analysis was supplementary utilized.The third part shows the qualitative and quantitative content analysis of the Practices of the Youth Parliament. The suggestions/proposals were analyzed to the following areas: the four types of historical consciousness, ideological and mental shapes, the perceptions of otherness and the conceptions of students on the history.One of the basic assumptions was the dominance of the traditional and exemplary historical consciousness. Indeed, pupils are largely dominated by the exemplary type and secondarily the traditional. Avoiding any dualistic formation would be unfair to acknowledge the presence of the elements of the critical type. Generally, the alteration is found less frequently than in the other principles which appertain the three types. As for the ideological and intellectual figures, it would be easy to claim that ethnocentrism is particularly intense in the discourse of the pupils. Every effort for refutation of the ideology of the uninterrupted continuity of the nation would sound as anti-national as well as blasphemous in the children's ears.To sum up, some very general observations claim that ethnocentrism, national fatalism, black and white thinking and general the peculiar elements of the exemplary form of making historical sense dominate the children's thought. Also, the social representations for the nation, the race and the otherness reproduce hegemonic social representations at a great extent. Even though some cervices emerge, under no circumstances would we claim that some kind of tendency toward alteration of historical literacy is observed. The New History is still exiled from the classroom and the school history appears to serve the concealed objective.

Θεμελιακός στόχος της παρούσας διατριβής είναι αφενός να καταρτίσει ένα κατά το δυνατόν πλήρη εννοιολογικό χάρτη σχετικά με την ιστορική συνείδηση, ο οποίος θα προσθέσει στοιχεία στον θεωρητικό προβληματισμό και αφετέρου να χαρτογραφήσει την ιστορική συνείδηση και τις κοινωνικές αναπαραστάσεις των μαθητών/-τριών που συμμετείχαν στο πρόγραμμα της Βουλής των Ελλήνων "Βουλή των Εφήβων". Το ερευνητικό μέρος και τα πορίσματα φιλοδοξούν να αποτελέσουν, μαζί με τις προηγούμενες έρευνες, σημείο εκκίνησης για τον επαναπροσδιορισμό και την αναπλαισίωση της διδακτικής πρακτικής αλλά και του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζεται η σχέση με το παρελθόν στο δημόσιο χώρο και λόγο. Ειδικότερα, στο θεωρητικό κομμάτι αναλύεται η εννοιολογική γενεαλογία της ιστορικής συνείδησης και οι ποικίλες σημασίες που έλαβε, καταλήγοντας στην τυπολογία του γερμανού θεωρητικού της ιστορίας Jörn Rüsen (παραδοσιακός, παραδειγματικός, κριτικός και γενετικός τύπος ιστορικής συνείδησης)./Στο δεύτερο μέρος περιγράφεται η μεθοδολογία της έρευνας. Ειδικότερα, επιλέχθηκε η ποιοτική και ποσοτική Ανάλυση Περιεχομένου η οποία προσφέρεται για την προσπέλαση πρωτογενούς υλικού, δηλ. λεκτικά εναρθρωμένου υλικού, ενώ επικουρικά αξιοποιήθηκε η Πολυδιάστατη Ανάλυση. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση: οι εισηγήσεις αναλύθηκαν ως προς τους ακόλουθους άξονες: τους τέσσερις τύπους ιστορικής συνείδησης, ιδεολογικά και νοητικά σχήματα, την πρόσληψη της ετερότητα και τις αντιλήψεις των μαθητών/-τριών για την ιστορία. Σε γενικές γραμμές οι υποθέσεις εργασία επιβεβαιώθηκαν: η ιστορική συνείδηση των μαθητών/-τριών κινείται ως επί το πλείστον στα όρια του παραδοσιακού και παραδειγματικού τύπου, ενώ κυριαρχούν οι ηγεμονικές κοινωνικές αναπαραστάσεις για το έθνος και την ετερότητα. Ο εθνοκεντρισμός, η ανωτερότητα του ελληνικού έθνους, η μανιχαϊκή σκέψη, η κυριαρχία του πρακτικού παρελθόντος, η αδιάσπαστη συνέχεια του έθνους αποτελούν μερικά κρίσιμα στοιχεία που επιπολάζουν στην ιστορική συνείδηση των συμμετεχόντων και καταδεικνύουν την κυριαρχία της παραδοσιακής και κυρίως της παραδειγματικής ιστορικής νοηματοδότησης.