Η κρίση του θέματος στο έργο των συνθετών της δεύτερης σχολής της Βιέννης: (Schoenberg, Berg, Webern)

Abstract

The crisis of the theme in the work of the composers of the Second Vienna School is manifested by the suppression of the fundamental property of the tonal theme according to which the latter consists of an indivisible melodic-rhythmic-harmonic unity which does not vary in its recurrent re-appearance (recapitulation). The gradual suppression of the above property in atonal works finally results in athematism. Composition with twelve notes tend to re-introduce the theme through the twelve-note series failing to wholly achieve this however. This crisis turns into a substantial break with the past in Webern's last works, where the emerging theme is already a metamorphosis of another theme outside the work. In this sense, it is only the metamorphoses of the initial (generating) idea that are realized within the work rather than the idea itself.

Η κρίση του θέματος στο έργο των συνθετών της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης εκδηλώνεται δια μέσου της κατάργησης της θεμελιώδους ιδιότητας του τονικού θέματος σύμφωνα με την οποία, το τελευταίο αποτελείται από μια αδιάσπαστη μελωδικό-ρυθμικό-αρμονική ενότητα μη μεταβαλλόμενη κατά τη διάρκεια την επανειλημμένων επανεμφανίσεων (επανεκθέσεων). Η σταδιακή κατάργηση της ανωτέρω ιδιότητας στα ατονικά έργα, οδηγεί τελικά στον αθεματισμό. Ο δωδεκαφθογγισμός τείνει να επανεισάγει το θέμα δια μέσου της σειράς, χωρίς όμως τελικά να το επιτυγχάνει παρά μόνο μερικά. Η κρίση αυτή μετατρέπεται σε πραγματική ρήξη με το παρελθόν στα τελευταία έργα του Webern, όπου το εμφανιζόμενο θέμα αποτελεί ήδη μεταμόρφωση ενός άλλου θέματος κειμένου εκτός του έργου. Με αυτή την έννοια, η αρχική (γενεσιουργός) ιδέα ουδέποτε πραγματοποιείται η ίδια μέσα στο έργο, παρά μόνο οι μεταμορφώσεις της.