Aspects du couple le theatre du XXe siecle

Abstract

Divided in two parts, the present thesis entitled Aspects of the couple in the theatre of the 20th century focuses on the dramatic couple in the first part while in the second part it is the couple of the same sex that is examined. The binary form is studied in connection with the theatrical category of space and the thematic category of death. The corpus of the selected plays consists of ancient tragedies, their versions in the 20th century and plays of the modern drama. In the first part entitled “Love and hatred within the couple of different sex” the focus of the research lies in the examination of the dynamics of the couple man/woman as a relation of opposing forms engaged in a continuous conflict. The study focuses on the motives of the characters, on the result of the conflict as well as on the space where the characters act. “Contrast and identification within the couple of the same sex” is the title of the second part. The corpus of the selected plays in this part is similar to the one in the first part. The two parts of the couple of the same sex, reinforcing their existence through difference, result in the identification which emanates from their complementary aspects. The space, following the evolution of drama, changes and, from social indicator and frame of action in the ancient tragedies, becomes reflection of the inner self of the characters and extension of their personality in modern theatre. Death which constitutes either a way of revenge or predominance of the other sex either a source of freedom through leaving of one of the parts in the couples of different sex changes into a means of differentiation or identification in the couples of the same sex. The dramatic union of the characters highlights the existential aspect of the binary form. Therefore, the presence of the ‛other’ on stage is of vital importance in the theatre and the couple, of different sex or of the same sex, is present in the ancient dramaturgy as well as in the modern one. Both binary forms need their scenic half in order to confirm their own existence and continue their life on stage. Death, as the other character’s absence, means the end of the couple as well as the end of the play. For the character, the ‛other’ fulfills an existential need and for the theatre itself constitutes a dramatic principle.

Χωρισμένη σε δύο μέρη, η παρούσα διατριβή με τίτλο Όψεις του ζεύγους στο θέατρο του 20ου αιώνα μελετά το θεατρικό ανδρόγυνο στο πρώτο μέρος και το ομόφυλο ζεύγος στο δεύτερο μέρος. Η μελέτη της δυαδικής μορφής γίνεται στον άξονα της θεατρικής κατηγορίας του χώρου αφενός και της θεματικής του θανάτου αφετέρου. Τα θεατρικά ανδρόγυνα που εξετάζονται προέρχονται από ένα corpus έργων που αποτελείται από αρχαίες τραγωδίες, σύγχρονες μεταγραφές τους στο ελληνικό και γαλλικό θέατρο και από έργα του μοντέρνου θεάτρου. Το σχήμα του ανδρογύνου, στην καταγωγή του οποίου γίνεται αναφορά στο Συμπόσιο του Πλάτωνα, είναι μία μορφή αρχέτυπη για το θέατρο. Στο πρώτο μέρος με τίτλο « Αγάπη και μίσος στο ετερόφυλο ζεύγος» εξετάζεται η δυναμική του ζεύγους σαν μία σχέση αντίρροπων δυνάμεων που εμπλέκονται σε μία συνεχή διαμάχη η οποία καταλήγει σε νικητή και ηττημένο. Η μελέτη επικεντρώνεται στα κίνητρα των προσώπων τα οποία ποικίλλουν, στο αποτέλεσμα της διαμάχης, καθώς και στο χώρο όπου κινούνται οι θεατρικοί ήρωες. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας εξετάζονται οι σχέσεις συμπληρωματικότητας και αντιθετικότητας που χαρακτηρίζουν ομόφυλα ζευγάρια σε αρχαίες τραγωδίες, και σε μεταγραφές τους στον 20ο αιώνα, όπως και σε έργα του σύγχρονου θεάτρου. Τα δύο μέρη του ζεύγους, ενισχύοντας την ύπαρξη τους μέσα από τη διαφορετικότητα, καταλήγουν στην ταύτιση που προκύπτει μέσα από την αλληλοσυμπλήρωση τους. Ο χώρος, ακολουθώντας την εξέλιξη του θεάτρου μεταλλάσσεται και, από πλαίσιο δράσης και κοινωνικό δείκτη στα αρχαία έργα, γίνεται αντανάκλαση του ψυχισμού των προσώπων και προέκταση της προσωπικότητας τους στο σύγχρονο θέατρο. Ο θάνατος που άλλοτε αποτελεί μέσο εκδίκησης και κυριαρχίας του άλλου φύλου κι άλλοτε πηγή ελευθερίας μέσω της φυγής του ενός από τα δύο μέρη στα θεατρικά ανδρόγυνα γίνεται μέσο διαφοροποίησης ή ταύτισης στα θεατρικά ομόφυλα ζεύγη. Η δραματική σύζευξη των χαρακτήρων, συνεπακόλουθο της σκηνικής τους συμβίωσης, αναδεικνύει τη δυαδική μορφή σε υπαρξιακή ανάγκη του προσώπου. Η σκηνική παρουσία του Άλλου είναι καθοριστικής σημασίας για το θέατρο και η μορφή του ζεύγους, ετερόφυλου ή ομόφυλου, είναι παρούσα τόσο στην αρχαία όσο και στη σύγχρονη δραματουργία. Τα ετερόφυλα όπως και τα ομόφυλα δυαδικά σχήματα έχουν ανάγκη την παρουσία του άλλου για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη τους και να συνεχίσουν την ζωή τους πάνω στο θεατρικό σανίδι. Ο θάνατος, ως απουσία του άλλου, συνεπάγεται του τέλος του ζεύγους όπως και το τέλος του έργου. Για τα δραματικό πρόσωπο, ο Άλλος ικανοποιεί μία υπαρξιακή ανάγκη και για το ίδιο το θέατρο αποτελεί συστατικό στοιχείο και δραματουργική αρχή.