Μακεδονικοί τάφοι: γεωγραφική προσέγγιση με σύγχρονες μεθόδους

Abstract

Macedonian tombs constitute a special category of burial monuments built mainly in Northern Greece during late classical and Hellenistic period. Their study has contributed significantly to the expansion of our knowledge about the ancient Macedonian culture. However, despite the fact that these tombs have been studied from many different aspects (architecture, decoration, furniture, burial rituals), there has been no at-tempt up to date, to study their spatial characteristics, in order to detect the criteria related to the selection of their locations. By taking under consideration their common spatial characteristics, in this study we have designed, built and implemented a predictive model for the detection of map regions assigned with different, specified probability of Macedonian tombs’ occurrence in Macedonia and Thrace. The study was based on archaeological research, geospatial data processing technologies (GIS), predictive modeling techniques and fuzzy logic. The methodology was developed upon the assumption that the locational selection of those tombs was not random, but it was a result of logical decisions based on geographical considerations and factors related to human activity (settlements, roads). The model was tested under various combinations of parameters related to the criteria that were considered to have influenced the choice of their location. The results were validated using a commonly used predictive gain, which proved the efficiency of the model’s predictive ability and its capability in providing answers to a series of questions related to the problem at hand (archaeological research, cultural resource management and protection, land use, etc.).

Οι μακεδονικοί τάφοι αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία ταφικών μνημείων, τα οποία συναντώνται κατά την ύστερη κλασική και ελληνιστική εποχή, κυρίως στο βορειοελλαδικό χώρο. Η μελέτη τους έχει συμβάλλει σημαντικά στις γνώσεις μας για τον αρχαίο μακεδονικό πολιτισμό. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τα εν λόγω ταφικά μνημεία έχουν μελετηθεί σε διάφορα επίπεδα πληροφορίας (αρχιτεκτονική, διακόσμηση, επίπλωση, ταφικά έθιμα), δεν έχει επιχειρηθεί έως σήμερα κάποια προσέγγιση των χωρικών τους χαρακτηριστικών, προκειμένου να διερευνηθούν τα κριτήρια επιλογής της θέσης κατασκευής τους. Μέσα από τη συγκέντρωση και την εξέταση των κοινών γεωχωρικών χαρακτηριστικών τους, στην παρούσα έρευνα σχεδιάστηκε, αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε ένα μοντέλο πρόβλεψης περιοχών με διαφορετική πιθανότητα ύπαρξης μακεδονικών τάφων στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης. Η μελέτη βασίστηκε σε αρχαιολογική έρευνα, τεχνολογίες επεξεργασίας γεωχωρικών δεδομένων (ΓΣΠ), τεχνικές προβλεπτικής μοντελοποίησης (predictive modeling) και ασαφούς λογικής (fuzzy logic). Η μεθοδολογία αναπτύχθηκε πάνω στη λογική ότι η επιλογή των θέσεων κατασκευής των ταφικών μνημείων δεν ήταν τυχαία, αλλά υπαγορευόταν από τη λήψη λογικών αποφάσεων, βασισμένων σε περιβαλλοντικές παραμέτρους, αλλά και σε παράγοντες σχετικούς με την ανθρώπινη δραστηριότητα (οικιστική εγκατάσταση, οδικό δίκτυο). Το μοντέλο εξετάστηκε για πολλούς διαφορετικούς συνδυασμούς παραμέτρων σχετικών με τα κριτήρια που θεωρήθηκε ότι επηρέαζαν την επιλογή της θέσης των ταφικών μνημείων. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ενός ευρέως διαδεδομένου δείκτη πρόβλεψης, που επιβεβαίωσε την αποτελεσματικότητα της προβλεπτικής ικανότητας του μοντέλου και της δυνατότητάς του να παράσχει απαντήσεις σε μια σειρά από ερωτήματα, ανάλογα με τον σκοπό χρήσης του και το εκάστοτε ζήτημα προς εξέταση (αρχαιολογική έρευνα, διαχείριση και προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς, χρήσεις γης κτλ.).