Το έγκλημα του λευκού περιλαιμίου από εγκληματολογική και θυματολογική σκοπιά

Abstract

The main objective of the present work is related with the political nature of the white collar criminality, as it is further observed within the modern reality. Although the political dimension is crucial for criminal phenomenon in general, at least according to the critical perspective, in the case of the white collar crime it consists furthermore the theoretical “nucleus” of the concept. From this standpoint the adherence to the specific term throughout the whole analysis is due to its function as a self-evidence considering its political substance. In the same context it is avoided the adoption of any alternative term such as “economic crime”, which dominates the Greek bibliography.The methodology used is identified with the effort to record and analyze the historical and epistemological development of the specific phenomenon through the research of the primary criminological sources. In a second level the interest has been shifted from the study of the general theory to the observation of the theoretical content which has been historically attributed to the concept of the white collar criminality. Despite the various differentiations regarding the terminology or phenomenology a common denominator for the majority of the critical perspectives proved to be the enormous cost of the white collar criminal activity and at the same time the complete lack of an effective mechanism for its control and regulation. At this point it is provided an interesting antithesis between the criminal policy related to the confrontation of street crime and that which aims at the regulation of white collar crime. Although these two strategies seem to be completely opposing in fact they turn out to be more of a functional synthesis which nourishes the normalization of the criminal phenomenon within the everyday life context and facilitates its incorporation within social relationships.Given the empirical failure of the penal system as well as of the self-regulation model to protect civil and human rights, the new-born theoretical proposal of “zemiology” or the theory of social harm is gaining ground. Zemiology represents an honest and at the same time an epistemologically interest perspective aiming at framing the social harm caused by the white collar criminality and at introducing a more structural and less managerial political intervention.

Το ενδιαφέρον της παρούσας διατριβής επικεντρώνεται στην ιδιαίτερα πολιτική φύση που διαθέτουν τα εγκλήματα του λευκού περιλαμίου, γεγονός που περαιτέρω αποτυπώνεται στη σύγχρονη πραγματικότητα. Αν και η πολιτική διάσταση χαρακτηρίζει, τουλάχιστον υπό το πρίσμα της κριτικής εγκληματολογίας, το σύνολο του εγκληματικού φαινομένου εντούτοις στην περίπτωση της εγκληματικότητας του λευκού κολάρου η παράμετρος της εξουσίας και η κατάχρηση της αποτελούν τον εννοιολογικό της πυρήνα. Υπό αυτή τη λογική εξηγείται και η «εμμονή» στον συγκεκριμένο όρο, ως δηλωτικό μιας τέτοιας πολιτικής διάστασης, και αντίστροφα η μη υιοθέτηση εναλλακτικής ορολογίας, όπως για παράδειγμα συνιστά η έννοια του οικονομικού εγκλήματος, που κυριαρχεί στην ελληνική βιβλιογραφία.Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ταυτίζεται με την προσπάθεια αποτύπωσης της ιστορικής και επιστημολογικής εξέλιξης του συγκεκριμένου φαινομένου μέσα από τη μελέτη πρωτογενών πηγών της εγκληματολογικής θεωρίας. Εν συνεχεία η προσοχή μετατοπίστηκε από τον θεωρητικό «περιβάλλοντα χώρο» στο ίδιο το θεωρητικό περιεχόμενο, με το οποίο εξοπλίστηκε κατά καιρούς ο όρος, προβάλλοντας τις διάφορες κάθε φορά προτεινόμενες παραμέτρους και αναδεικνύοντας την συνακόλουθη εναλλακτική ορολογία. Παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις ως προς την ορολογία ή περιπτωσιολογία του φαινομένου, κοινός τόπος όλων των κριτικών προσεγγίσεων υπήρξε το τεράστιο κόστος που συνεπάγεται μια τέτοια δράση καθώς και το αντιστοίχων διαστάσεων έλλειμμα ρυθμιστικού πλαισίου για τον έλεγχο της. Στο σημείο αυτό, επιχειρείται η θεωρητική αντιδιαστολή ανάμεσα στην αντεγκληματική πολιτική που στοχεύει στην πάταξη της κοινής εγκληματικότητας και σε αυτή που προορίζεται για την ρύθμιση της εγκληματικότητας του λευκού περιλαιμίου. Αν και εκ διαμέτρου αντίθετες, ως προς την στρατηγική που ακολουθούν, ωστόσο οι πολιτικές αυτές αποδεικνύονται βαθιά συμβατές και συμπληρωματικές συντείνοντας στην «κανονικοποίηση» του εγκλήματος στην κοινή συνείδηση και στην ενσωμάτωση του στις κοινωνικές σχέσεις.Με εμπειρικά τεκμηριωμένη την αποτυχία του ποινικού συστήματος να εγγυηθεί την ασφάλεια και την προστασία των πολιτών από τα εγκλήματα του λευκού περιλαιμίου, όπως ομοίως και του «αυτό-ρυθμιστικού» μοντέλου, υιοθετείται το υπερβατικό θεωρητικό σχήμα της «ζημιολογίας» ή της θεωρίας της κοινωνικής βλάβης. Θεωρώντας την ως μια ειλικρινή και ταυτόχρονα επιστημολογικά ενδιαφέρουσα πρόταση, η νέα αυτή οπτική επιδιώκει να αποτυπώσει την βλαπτικότητα των λευκού περιλαιμίου δράσεων και να δρομολογήσει περισσότερο δομικές και λιγότερο επιτελικές παρεμβάσεις.