Ημικρανία και άλλες κεφαλαλγίες σε ασθενείς με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο: προοπτική και ελεγχόμενη μελέτη παρακολούθησης

Abstract

OBJECTIVE: To clarify whether headache, and particularly migraine, belongs to thespectrum of neurologic manifestations of systemic lupus erythematosus (SLE), thearchetypal autoimmune disease. METHODS: Consecutive SLE patients werematched 1:1 for age, gender, and level of education with healthy control subjects. Arepresentative subgroup of SLE patients were also matched with patients sufferingfrom multiple sclerosis (MS), a nervous system-specific autoimmune disease. Allstudy participants were assessed for headache present in the previous year. Anxiety,depression, and quality of life were also estimated at baseline. During the followingyear, all participants were assessed every 3 months using specific headache diaries.RESULTS: Seventy-two SLE/control pairs and 48 MS patients completed 12 monthsof follow-up. Prevalence of migraine, with or without aura, was similar between SLEpatients (21%), MS patients (23%), and controls (22%), as was the prevalence offrequent tension-type headache (TTH). Duration and severity of migraine attackswere milder in SLE patients than controls. Only chronic tension-type headache wassignificantly more prevalent in SLE patients (12.5%) compared to controls (1.4%).MS patients also presented increased frequency of chronic tension-type headache(8.3%). No associations of any headache type with particular clinical manifestations,autoantibody, or disease activity, either in SLE or MS patient groups, were found.Irrespective of the presence of headache, anxiety symptoms and impaired quality oflife were more frequent among SLE than MS patients or controls. CONCLUSIONS:There is no difference in the prevalence of headache among patients with SLE and167controls. Additionally, a distinct syndrome of headache or a pathogeneticmechanism of headache have not been demonstrated in patients with SLE.Therefore, occurrence of headache in patients with SLE does not itself requirefurther evaluation. Migraine should not be considered a manifestation of systemic ororgan-specific autoimmunity. 'Lupus headache' is a term that should better beavoided, until confirmation by further studies. Headache in patients with SLE shouldbe classified according to IHS criteria and treated as a primary headache. Thepresence of any type of headache that meets the diagnostic criteria of ICHD-II forprimary headache, including chronic TTH, does not imply exaggerated diseaseactivity of SLE or impairment of the central nervous system. Regardless of diseaseseverity of SLE, patients show an increased burden of anxiety, depression and poorperception of quality of life. There is also a need for a new large-scale class I studyusing neuroimaging, particularly in the pediatric population.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (ΣΕΛ) είναι μια πολυσυστηματικήαυτοάνοση νόσος. Ο ΣΕΛ μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε οργανικό σύστημα.Νευρολογική συμμετοχή έχει αναφερθεί πως εμφανίζεται κατά την πορεία του ΣΕΛσυχνά κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους σε ποσοστό έως και 75% των ασθενών.Ο μηχανισμός της συμμετοχής του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) είναιάγνωστος. Ο επιπολασμός υποτροπιάζουσας κεφαλαλγίας έχει αναφερθεί ναανέρχεται στο 71% και ημικρανίας στο 46%. Η ημικρανία είναι ένα συχνόνευρολογικό σύνδρομο, τυπικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι η μέτριας έωςσοβαρής έντασης κεφαλαλγία. Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον στη βιβλιογραφίαπου αφορά τη συσχέτιση μεταξύ ΣΕΛ και των κεφαλαλγιών, ειδικότερα δε τηςημικρανίας κεφαλαλγίας. ΜΕΘΟΔΟΣ. Η παρούσα προοπτικού τύπου εργασίασχεδιάστηκε και διενεργήθηκε έτσι ώστε με τη χρήση ειδικών ερωτηματολογίωνκεφαλαλγίας, να διαλευκανθεί το κατά πόσον η κεφαλαλγία και ειδικότερα ηημικρανία ανήκει στο φάσμα των νευρολογικών εκδηλώσεων του ΣΕΛ. Στη μελέτησυμμετείχαν διαδοχικοί ενήλικες ασθενείς με διάγνωση ΣΕΛ, εξωτερικοί ασθενείςστους οποίους δεν υπήρχε ένδειξη ότι έπασχαν από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα καιασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ). Όλοι οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν ωςπρος την παρουσία άγχους ή κατάθλιψης με τη χρήση της Κλίμακας ΑξιολόγησηςΆγχους του Hamilton και της Κλίμακας Αξιολόγησης Κατάθλιψης του Hamilton των21 ζητημάτων, αντίστοιχα. Η ποιότητα ζωής αξιολογήθηκε με τη χρήση της«Σύντομης Φόρμας Έρευνας Υγείας-36» (SF-36). Οι ασθενείς με ΣΕΛαντιστοιχήθηκαν με τους μάρτυρες με λόγο 1:1, ως προς την ηλικία (±2 έτη), το φύλοκαι το μορφωτικό επίπεδο (±1 έτος). Στους πάσχοντες από ΣΕΛ προσδιορίστηκε το163συνολικό προφίλ αυτοαντισωμάτων. Οι ασθενείς με ΠΣ ταιριάστηκαν με λόγο 1:1ως προς την ηλικία, το φύλο και το μορφωτικό επίπεδο. με μια μη επιλεγμένηυποομάδα ασθενών με ΣΕΛ. Οι ασθενείς με ΠΣ ταξινομήθηκαν σύμφωνα με τηΔιευρυμένη Κλίμακα Κατάστασης Αναπηρίας του Kurztke (ΕDSS) με βάση ταλειτουργικά συστήματα, τον τύπο της ΠΣ, τις πρόσφατες υποτροπές και τηνενεργότητα στη μαγνητική τομογραφία (MRI). Αξιολογήθηκαν οι μεταβολές στηβαθμολογία της EDSS. Όλοι οι συμμετέχοντες επαναξιολογήθηκαν στους 3, στους 6,στους 9 μήνες και στους 12 μήνες μετά από την αρχική αξιολόγηση. Για τιςσυγκρίσεις χρησιμοποιήθηκε κατάλληλη στατιστική ανάλυση. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ.Εβδομήντα δύο ζεύγη ασθενών με ΣΕΛ και μαρτύρων και 48 ασθενείς με ΠΣσυμπληρώσαν 12 μήνες παρακολούθησης. Ο επιπολασμός της ημικρανίας με ήχωρίς αύρα ήταν παρόμοιος μεταξύ των ασθενών με ΣΕΛ (21%), των ασθενείς μεΠΣ (23%), και των μαρτύρων, όπως και ο επιπολασμός τηςσυχνής κεφαλαλγίας τύπου τάσεως. Η διάρκεια και η σοβαρότητα των επεισοδίωνημικρανίας ήταν πιο ήπιες σε ασθενείς με ΣΕΛ σε σχέση με τους μάρτυρες. Μόνο ηχρόνια κεφαλαλγία τύπου τάσεως ήταν σε στατιστικά σημαντικό βαθμό συχνότερηστους ασθενείς με ΣΕΛ (12,5%) σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (1,4%). Οιασθενείς με ΠΣ παρουσίασαν επίσης αυξημένη συχνότητα χρόνιας κεφαλαλγίαςτύπου τάσης (8,3%). Δεν παρατηρήθηκε καμία συσχέτιση του κάθε είδουςκεφαλαλγίας με ιδιαίτερες κλινικές εκδηλώσεις, με αυτοαντισώματα ή με τηδραστηριότητα της νόσου, ανάμεσα είτε σε ασθενείς με ΣΕΛ και σε ασθενείς με ΠΣ.Ανεξάρτητα από την παρουσία της κεφαλαλγίας, τα συμπτώματα άγχους και ημειωμένη ποιότητα ζωής ήταν συχνότερα φαινόμενα στους ασθενείς με ΣΕΛ, σεσύγκριση με τους ασθενείς με ΠΣ και με τους μάρτυρες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Δενυπάρχει διαφορά στον επιπολασμό κεφαλαλγίας μεταξύ ασθενών με ΣΕΛ και164μαρτύρων. Επιπρόσθετα, στους ασθενείς με ΣΕΛ δεν έχει καταδειχτεί κάποιοξεχωριστό σύνδρομο κεφαλαλγίας ή παθογενετικός μηχανισμός κεφαλαλγίας.Επομένως, η εμφάνιση κεφαλαλγίας στους ασθενείς με ΣΕΛ δεν απαιτεί από μόνητης περαιτέρω αξιολόγηση. Η ημικρανία δεν θα πρέπει να θεωρείται νευρολογικήεκδήλωση της συστηματικής ή της ειδικής ως προς όργανο αυτοανοσίας. Αν και ηπαρουσία της «κεφαλαλγίας του λύκου» θεωρείται σημαντική στους δείκτεςενεργότητας των ασθενών με ΣΕΛ, δεν διαπιστώσαμε ούτε αρκετές αλλά ούτε καικαλές ενδείξεις για την ύπαρξη αυτού του συγκεκριμένου τύπου κεφαλαλγίας.Επομένως, θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του όρου, μέχρι την ύπαρξηπεραιτέρω μελετών. Η κεφαλαλγία στους ασθενείς με ΣΕΛ θα πρέπει ναταξινομείται σύμφωνα με τα κριτήρια της IHS και να αντιμετωπίζεται ωςπρωτοπαθής κεφαλαλγία εφόσον απουσιάζουν άλλοι παράγοντες που περιπλέκουντην κατάσταση. Εάν είναι συχνές οι κεφαλαλγίες, μπορεί να απαιτείται προφυλακτικήθεραπεία. Μόνο η χρόνια ΚΤΤ ενδέχεται να παρουσιάζει συνοσηρότητα με το ΣΕΛ.Η παρουσία οποιουδήποτε τύπου κεφαλαλγίας που πληρεί τα διαγνωστικά κριτήριατης ICHD-II για πρωτοπαθή κεφαλαλγία, συμπεριλαμβανομένης και της χρόνιαςΚΤΤ, δεν υποδηλώνει ενεργότητα της νόσου του ΣΕΛ ή προσβολή του κεντρικούνευρικού συστήματος. Ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της νόσου του ΣΕΛ, τηνενεργότητα, τη διάρκεια ή τη βλάβη οργάνων στα πλαίσια της, η ίδια η παρουσία τηςδιάγνωσης συνοδεύεται από αυξημένο φορτίο άγχους, κατάθλιψης και κακήςαντίληψης για την ποιότητα ζωής μεταξύ αυτών των ασθενών. Ο αυξημένοςεπιπολασμός της χρόνιας ΚΤΤ στους ασθενείς με ΣΕΛ μπορεί στην πραγματικότητανα αντανακλά αυτό το φορτίο. Η αξιολόγηση για διαταραχές της διάθεσης μπορεί ναείναι χρήσιμη κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την αντιμετώπιση των ασθενώνμε ΣΕΛ και κεφαλαλγία.165Υπάρχει ανάγκη για μια νέα μεγάλης κλίμακας μελέτη τάξης Ι που θα χρησιμοποιείκαι νευροαπεικόνιση, ιδίως στον παιδιατρικό πληθυσμό, ώστε να επικυρώσει ταευρήματα της παρούσας εργασίας.