Domesticating mountains in middle bronze age Crete: minoan agricultural landscaping in the Agios Nikolaos region

Abstract

Over 300 dwelling sites in the mountains of north-east Crete (Agios Nikolaos), datable (by surface pottery and lithics) mainly to the Middle Bronze Age (the Minoan Protopalatial period, ca.2000-1650 BCE) were discovered and studied. Sites were isolated but not more than 300 m (average) apart from each other and interconnected with a network of paths. Most ruin foundations were built with massive block masonry (named "oncolithic" in this study), while long enclosure-walls claimed areas of several thousand square meters (up to 6 hectares) for each habitation, including arable and rocky land. The setting and massive construction of these enclosures, (originally more than a meter high and with a total length of ca 150 km), show that they belonged to the sites. These features were mapped with GPS and used for the GIS study of land use and topography. Archaeologists in the past believed a few of the then known sites (ca. 5, while enclosures and connecting paths were unknown) situated on the old roads, to have been defensible forts or watch-towers because of their so-called "monumental" or "Cyclopean" masonry, but this study shows that the massive settlement including landscape opening (landnam) and structuring (covering an area of ca. 30 sqkm min.) must have been used for mixed agriculture/animal husbandry. The area has been re-used by mixed agriculture (emphasis on pastoral economy) from the second half of the 19th century. Data gained from ethnoarchaeological study are used to corroborate and classify archaeological findings.

Περισσότερα από 300 σημεία κατοίκησης εντοπίστηκαν και μελετήθηκαν στα βουνά της Βορειοανατολικής Κρήτης (περιοχή Αγίου Νικολάου), χρονολογούμενα κυρίως στη Μινωική Παλαιοανακτορική περίοδο, 2.000-1.650 π.Χ. περίπου). Τα σημεία κατοίκησης είναι διάσπαρτα, αλλ’ όχι σε μεγαλύτερη από 300 μ. (κατά μέσο όρο) απόσταση μεταξύ τους, αλληλοσυνδεδεμένα μ' ένα δίκτυο οδικών προσβάσεων. Τα περισσότερα θεμέλια των τόπων κατοίκησης ήταν κτισμένα με ογκολιθική τοιχοποιία και μακρείς περίβολοι καλύπτουν για καθεμία απ' αυτές τις θέσεις κατοίκησης μια περιοχή έως 6 περίπου εκτάρια, εγκλείοντας τόσο αρώσιμη όσο και βραχώδη γη στα όρια τους. Η τοποθέτηση και η ογκολιθική κατασκευή αυτών των περιβόλων, (αρχικά υψηλότεροι από 1 μέτρο και με συνολικό μήκος 150 χλμ. περίπου) καταδεικνύουν το ότι ανήκουν στις προαναφερθείσες θέσεις κατοίκησης. Όλα τα παραπάνω χαρτογραφήθηκαν με την χρήση συσκευής GPS και τα προκύπτοντα στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την μελέτη της χρήσης γης και του τοπογραφικού περιβάλλοντος. Οι αρχαιολόγοι κατά το παρελθόν πίστευαν ότι τα τότε γνωστά σημεία κατοίκησης (περίπου 5, ενώ οι περίβολοι και το σύστημα διασύνδεσης ήσαν άγνωστα) που βρίσκονταν πλάι στους παλαιούς δρόμους ήταν αμυντικά φρούρια ή παρατηρητήρια εξαιτίας ακριβώς της αποκαλούμενης Κυκλώπειας κατασκευής τους, αλλά η παρούσα μελέτη καταδείχνει ότι η εκτεταμένη διαμόρφωση εκμετάλλευσης της γης (που καλύπτει μια περιοχή περίπου 30 χλμ²) και οι συναφείς κατασκευές θα πρέπει να χρησιμοποιήθηκαν για μικτή γεωργική-κτηνοτροφική παραγωγή. Η εν λόγω έκταση έχει επαναχρησιμοποιηθεί και πάλι από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα μέσω μεικτής γεωργικής εκμετάλλευσης, με κύρια πάντως έμφαση στη ορεινή κτηνοτροφία. Συλλέχθηκαν επίσης ικανά λαογραφικά δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για την κατανόηση των αρχαιολογικών ευρημάτων.