Ιστορία και εκπαίδευση ενηλίκων: τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας και η προσέγγιση του κοινωνικού και ιστορικού γραμματισμού

Abstract

Τhe goal of this doctoral thesis has been to research the attitudes and beliefs of adult learners and adult educators in the field of Social and Historical Literacy -focusing on the subjects of History and Citizenship respectively- in relation to Second Chance Schools within the Formal Adult Education framework in Greece. Specifically, the present PhD thesis comprises a theoretical part which revolves around: 1. Contemporary trends in Adult Education (basic pedagogical principles, characteristics of Adult Education and adult trainees) as well as the history of Adult Education in Greece. 2. Fundamental principles of Critical Pedagogy, placing emphasis on Paulo Freire’s and Jurgen Habermnas’ position(s), such as the ‘pillar’ of critical consciousness, emancipatory knowledge and communicative act, which constitute the tacit theoretical framework of literacy development- quasi curricula- in Second Chance Schools, especially the Social and Historical Literacy (citizenship, historical consciousness). 3. The educational discourse of the European Union as articulated on official documents (‘regimes of truth’) after the Lisbon Treaty, in the context of globalization, Knowledge Society and the instrumental perception of education. 4. The function of Second Chance Schools in Greece as well as their distinction from the respective European Second Chance Schools, their legal frame, pedagogical principles, ‘Curricula’, Social and Historical Literacy, relationship to History, Citizenship and Adult Education simultaneously and, ultimately, the training of educators along with the model of the reflective teacher. As the second part of this doctoral thesis, it presents the conducted educational research and its outcomes. More specifically, the methodology of the empirical research, implemented on a national level, has been based on the collection of standardized questionnaires handed out to adult learners and their educators along with a series of semi - structured interviews with educators teaching Social Literacy to Second Chance Schools under investigation. Data analysis (quantative-qualitative) has revealed the continuing rigidity and pathology of Social and Historical Education in Greece, the dynamic and influential role of Public History and the Media in the shaping of individuals’ beliefs and attitudes towards historical facts and their significance as well as the formation of historical and social/political consciousness. Moreover, it has unraveled the lack and inefficiency of initial and in-service teachers’ training as well as the necessity of their continuous, substantial and systematic education/training; in conclusion, it has revealed the inefficiency of the legal frame concerning S.C.S., the negative dimension of backlashes of the state in the field of orientation, philosophy and direction of Adult Education in Greece as regards the function of Second Chance Schools.

Η διατριβή είχε ως στόχο τη διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των ενήλικων εκπαιδευόμενων και των εκπαιδευτικών / εκπαιδευτών τους στο πεδίο του Κοινωνικού και Ιστορικού Γραμματισμού και ιδιαίτερα στο αντικείμενο της Ιστορίας και της Πολιτειότητας, όπως προσεγγίζεται στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης ενηλίκων. Αποτελείται από ένα θεωρητικό μέρος, το οποίο εξετάζει: 1. τις σύγχρονες τάσεις στην εκπαίδευση ενηλίκων (βασικές παιδαγωγικές αρχές, χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης ενηλίκων και των ενήλικων εκπαιδευόμενων) και την ιστορία της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα. 2. Τις βασικές αρχές της Κριτικής Παιδαγωγικής, με έμφαση στις θέσεις του Paulo Freire καθώς και τις θέσεις του Jurgen Habermas με άξονα αναφοράς την κριτική συνειδητοποίηση, τη χειραφετική γνώση και την επικοινωνιακή πράξη, τα οποία αποτελούν το άρρητο θεωρητικό πλαίσιο ανάπτυξης των Γραμματισμών - οιονεί Προγράμματος Σπουδών - των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και ιδιαίτερα του Κοινωνικού και Ιστορικού Γραμματισμού (πολιτειότητα, ιστορική συνείδηση). 3. Τον εκπαιδευτικό λόγο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αρθρώνεται μέσα από τα αντίστοιχα επίσημα κείμενα («καθεστώτα αλήθειας») μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, μέσα στο περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης, της Κοινωνίας της Γνώσης και της εργαλειακής αντίληψης της εκπαίδευσης. 4. Τη λειτουργία των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας στην Ελλάδα, τη διαφοροποίησή τους από τα αντίστοιχα Σ.Δ.Ε της υπόλοιπης Ευρώπης, το θεσμικό τους πλαίσιο, τις παιδαγωγικές αρχές και τις Προδιαγραφές Σπουδών, τον Κοινωνικό και Ιστορικό Γραμματισμό, τη σχέση Ιστορίας, Πολιτειότητας και Εκπαίδευσης Ενηλίκων και τέλος την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και το μοντέλο του στοχαστικοκριτικού δασκάλου. Το δεύτερο μέρος της διατριβής παρουσιάζει την εκπαιδευτική έρευνα και τα αποτελέσματά της. Η εμπειρική έρευνα διενεργήθηκε σε πανελλαδικό επίπεδο με τη μορφή συλλογής σταθμισμένων ερωτηματολογίων προς εκπαιδευόμενους και εκπαιδευτικούς και μια σειρά στοχευμένων ημιδομημένων συνεντεύξεων με εκπαιδευτικούς οι οποίοι δίδασκαν το αντικείμενο του Κοινωνικού Γραμματισμού στα ΣΔΕ αναφοράς. Η σχετική ποσοτική και ποιοτική ανάλυση ανέδειξε τις χρόνιες αγκυλώσεις και παθογένειες της κοινωνικής και ιστορικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα καθώς, μεταξύ άλλων, και το δυναμικό ρόλο της Δημόσιας Ιστορίας και των ΜΜΕ για την οικοδόμηση αντιλήψεων και στάσεων του ατόμου απέναντι στα ιστορικά γεγονότα και τη σημασία τους καθώς και για την καλλιέργεια ιστορικής και κοινωνικής/πολιτικής συνείδησης. Επίσης, ανέδειξε την έλλειψη και την ανεπάρκεια της αρχικής και ενδοϋπηρεσιακής εκπαίδευσης και κατάρτισης των εκπαιδευτικών και την αναγκαιότητα της συστηματικής και ουσιαστικής επιμόρφωσής τους, την ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου στην περίπτωση των Σ.Δ.Ε., την αρνητική διάσταση των παλινωδιών της πολιτείας στο πεδίο του προσανατολισμού, της φιλοσοφίας και της κατεύθυνσης της εκπαίδευσης ενηλίκων, όσον αφορά τη λειτουργία των Σ.Δ.Ε., στην Ελλάδα.