Διαπεριφερειακό εμπόριο και περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη: θεωρητική ανάλυση και εμπειρική έρευνα

Abstract

The main purpose of the present dissertation is to study the link between economic development and interregional/bilateral economic relations. The theoretical analysis follows the methodology of a framework of bilateral trade and factor mobility following the Fujita, Krugman and Venables (1999) spatial transformation of Dixit Stiglitz (1977) model with monopolistic competition, increasing returns to scale and iceberg type transport costs. In particular, we expand the basic model of Fujita, Krugman and Venables with monopolistic competition according to the following two points. First, capital is introduced as an additional production factor in manufacture, in order to study the effects of interregional flows of production factors on development. Second, we introduce more than one branches in the sector of tradables, in order to realize intra-industry and inter-industry trade relations. Our theoretical framework offers some interesting and non-predictable results within the mainstream neoclassical theory for real incomes and economic development due to factors’ mobility. Moreover, these results recommend the possibility of extensions to useful proposal s for economic policy. It is also important the fact that introducing Pred’s hypothesis for cumulative process of regional economic development in our analysis, we can relate the perspective of economic development, particularly the perspective of cumulative regional development, to the region’s specific production structure and trade performance. In the empirical research of the present dissertation, we make use of panel data for European Union. In the first research, we examine the relationship and the direction of causation between trade and growth using separate equations as well as a system of them. In our second research, we study the welfare effects of factors’ mobility under imperfect competition, applying the methodology proposed by Mundlak (1978), which distinguishes between temporary and permanent effects. Finally, in our third and last empirical research, we study the trends towards convergence of the European economy at international and intranational/domestic level, by exploiting two types of analysis: the diagrammatic and statistical analysis on the one hand and the econometric analysis on the other. In this study, we apply the methodology proposed by Pesaran et al. (1999). On the whole, the three empirical researches of the present dissertation enlighten and contribute to the study of the European economy. More specifically, we showed that the strengthening of economic growth can arise from targeted selection of trade partners, while we highlighted some exceptional parts of factors’ mobility, mostly as long as for the consequences on economic welfare and real incomes. Finally, we contributed in the study of the diverging trend which characterizes the European economy and support the viewpoint of OECD that the procedure of economic growth in western or developed economies evolves in parallel with a growing and persisting domestic inequality.

Βασικός στόχος και κεντρικός άξονας της παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και διαπεριφερειακών/διμερών οικονομικών σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ δύο περιοχών. Η μεθοδολογία που ακολουθούμε βασίζεται στη θεωρητική προσέγγιση του υποδείγματος των Fujita, Krugman και Venables (1999) για το διμερές εμπόριο και τη διαπεριφερειακή κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής και εντάσσεται στο χωρικό μετασχηματισμό του υποδείγματος μονοπωλιακού ανταγωνισμού των Dixit Stiglitz (1977) με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας και κόστος μεταφοράς με τη μορφή του παγόβουνου. Ειδικότερα, επεκτείνουμε το βασικό υπόδειγμα των Fujita, Krugman και Venables με μονοπωλιακό ανταγωνισμό ως προς δύο βασικά σημεία. Πρώτον, εισάγουμε το κεφάλαιο ως ένα δεύτερο συντελεστή παραγωγής στον τομέα της μεταποίησης, για να μελετήσουμε τις επιπτώσεις των διαπεριφερειακών ροών των συντελεστών παραγωγής στην ανάπτυξη. Δεύτερον, προβλέπουμε την ύπαρξη περισσότερων του ενός κλάδων παραγωγής στον τομέα παραγωγής των εμπορευμάτων, ώστε να προκύπτουν ενδοκλαδικές και διακλαδικές εμπορικές συναλλαγές. Το θεωρητικό πλαίσιο που αναπτύσσουμε δίνει ορισμένα ενδιαφέροντα και μη αναμενόμενα από τη νεοκλασική σκέψη αποτελέσματα για τα πραγματικά εισοδήματα και την ανάπτυξη των οικονομιών που απορρέουν από την κινητικότητα της εργασίας και του κεφαλαίου. Επιπλέον, παρέχουν τη δυνατότητα για προεκτάσεις για την άσκηση οικονομικής πολιτικής. Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι εντάσσοντας στην ανάλυσή μας τη σωρευτική διαδικασία περιφερειακής οικονομικής ανάλυσης του Pred, είμαστε σε θέση να συνδέσουμε την προοπτική ανάπτυξης και μάλιστα σωρευτικής ανάπτυξης μιας περιοχής με την ιδιαίτερη παραγωγική δομή της και τη λειτουργία του εμπορίου. Στην εμπειρική έρευνα χρησιμοποιούμε δεδομένα διαστρωματικών χρονοσειρών για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην πρώτη μελέτη εξετάζουμε τη σχέση και την κατεύθυνση της αιτιότητας μεταξύ εμπορίου και μεγέθυνσης με μεμονωμένες εξισώσεις καθώς και ταυτόχρονα με την εκτίμηση συστήματος εξισώσεων. Στη δεύτερη μελέτη εξετάζουμε τις επιπτώσεις της κινητικότητας των συντελεστών παραγωγής στην ανάπτυξη και τα πραγματικά εισοδήματα υπό καθεστώς ατελούς ανταγωνισμού, εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία του Mundlak (1978), η οποία διακρίνει μεταξύ προσωρινών και μόνιμων επιδράσεων. Τέλος, στην τρίτη εμπειρική μελέτη χρησιμοποιούμε δύο επίπεδα ανάλυσης: τη διαγραμματική και στατιστική ανάλυση καθώς και την οικονομετρική ανάλυση για να μελετήσουμε τις τάσεις σύγκλισης στην Ευρωπαϊκή οικονομία σε διακρατικό και ενδοκρατικό επίπεδο, εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία των Pesaran et al. (1999). Οι τρεις εμπειρικές μελέτες έρχονται να φωτίσουν και να συμβάλουν στη μελέτη της Ευρωπαϊκής οικονομίας. Ειδικότερα, δείξαμε ότι η προσπάθεια ενίσχυσης της οικονομικής μεγέθυνσης μπορεί να προέλθει μέσα από στοχευμένη επιλογή εμπορικών εταίρων, ενώ φωτίσαμε ορισμένες ιδιαίτερες πτυχές της κινητικότητας των συντελεστών παραγωγής κυρίως ως προς τις επιπτώσεις στα πραγματικά εισοδήματα και την ευημερία. Τέλος, συμβάλαμε στη μελέτη της αποκλίνουσας τάσης που χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή οικονομία και ενισχύουμε την άποψη του ΟΟΣΑ ότι η διαδικασία της οικονομικής μεγέθυνσης στις δυτικές ή αναπτυγμένες οικονομίες εξελίσσεται παράλληλα με μια ολοένα βαθύτερη ανισότητα στο εσωτερικό τους.