Ο επαναπροσδιορισμός αντιλήψεων και καθημερινών πρακτικών ως μέσο για τον σχεδιασμό της κατοικίας

Abstract

This PhD thesis proposes a new methodology which provides architects with a framework that helps them to understand their clients’ needs and desires while designing their house. The proposed methodology combines analytical tools borrowed from architectural theory and criticism, social anthropology, sociology and social history. According to social scientists every social group reproduces a set of social conventions. In order to respond fully to a client’s needs an architect should discover the client’s individualized desires and respond to them by going against social conventions. Then the main goal of architectural design is not a building that offers aesthetic pleasure but a reflexive process that liberates the future inhabitant from social conventions, socially defined beliefs and established practices. The research focuses on the case of Achaia Greece to ensure that the empirical research on socially defined beliefs and everyday practices is associated with the researchers architectural practice in the architectural firm located in the same region. The empirical research focuses on domestic mentalities in the region over a period of forty years from 1970 to 2010. The historical perspective provides the framework for a better understanding of contemporary social conventions and at the same time of the dynamics for change. The research focuses on a diagrammatic analysis of 80 single storey houses selected as a sample from local archives. Semi structural interviews with the inhabitants from 20 of the houses in the sample provide the framework for a better understanding of socially defined beliefs and domestic practices. The diagrammatic analysis and the interviews prove that language, the way inhabitants talk about their house and everyday life in it transforms social conventions to established routines and firm beliefs of a normative sort. Designing a house becomes a self-reflexive process for the future inhabitant. The architect conducts semi structural interviews with the client in order to detect any everyday practices that partially deviate from socially defined domestic routines. These individualized practices guide the architectural process toward the design of a new house that redefines housing stereotypes. The thesis presents the paradigm of a house designed according to the proposed methodology.

Στόχος της διατριβής είναι η συγκρότηση μιας μεθόδου για την κατανόηση από τη μεριά του αρχιτέκτονα των αναγκών και των βαθύτερων επιθυμιών του πελάτη του. Η μέθοδος βασίζεται σε αρχές και εργαλεία της αρχιτεκτονικής, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας και της κοινωνικής ιστορίας, Σύμφωνα με τους επιστήμονες των κοινωνικών σπουδών κάθε κοινωνική ομάδα αναπαράγει τα δικά της στερεότυπα τα οποία επιβάλλει στα μέλη της. Κατά τον σχεδιασμό μιας κατοικίας ο αρχιτέκτονας καλείται να κατανοήσει το σύστημα των κοινωνικά καθορισμένων αντιλήψεων και πρακτικών του κατοίκου έτσι ώστε να ικανοποιήσει εξατομικευμένες επιθυμίες του οι οποίες συχνά δεν είναι συνειδητές γιατί είναι κοινωνικά επιβεβλημένες. Στόχος του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού δεν είναι η αισθητική απόλαυση που μπορεί να προσφέρει ένα κτίριο κατοικίας άλλα η απελευθέρωση του κατοίκου από κοινωνικά επιβεβλημένες αντιλήψεις και πρακτικές. Για λόγους μεθόδου η διατριβή εστίασε στην Αχαΐα έτσι ώστε η εμπειρική έρευνα επί των κοινωνικών στερεοτύπων της κατοίκησης να συσχετιστεί με την αρχιτεκτονική πρακτική που ασκούσε ο ερευνητής στον συγκεκριμένο τόπο. Η έρευνα εκτείνεται χρονικά από το 1970 έως και το 2010. Η ιστορική επισκόπηση των νοοτροπιών της κατοίκησης επιτρέπει να αντιληφθούμε τα στερεότυπα του σήμερα άλλα και τις δυναμικές που οδηγούν στον επαναπροσδιορισμό τους. Για την κατανόηση των κοινωνικών στερεοτύπων της κατοίκησης μελετήθηκαν 80 μονοκατοικίες που επιλέχθηκαν δειγματοληπτικά από το αρχείο της Πολεοδομικής Υπηρεσίας Αχαΐας. Ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκαν ημικατευθυνόμενες συνεντεύξεις με τους κάτοικους 20 κτιρίων του δείγματος μελέτης. Για την διερεύνηση των κατόψεων χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της διαγραμματικής ανάλυσης. Η διαγραμματική ανάλυση των κατόψεων σε συνδυασμό με τις ημικατευθυνόμενες συνεντεύξεις έδειξε ότι κοινωνικά καθορισμένες αντιλήψεις και πρακτικές αναπαράγονται ως αδιαμφισβήτητες σταθερές καθώς η καθημερινή γλώσσα διαμορφώνει τον τρόπο ζωής και μαζί το κτίριο κατοικίας. Η αποδέσμευση από τα κοινωνικά στερεότυπα της κατοίκησης επιτυγχάνεται με τη βοήθεια ημικατευθυνόμενων συνεντεύξεων ανάμεσα στον αρχιτέκτονα και τον κάτοικο. Μέσω των συνεντεύξεων ο αρχιτέκτονας εντοπίζει πρακτικές της καθημερινότητας του κατοίκου οι οποίες αποκλίνουν από τα στερεότυπα της περιοχής του. Η κατοικία σχεδιάζεται βάσει των πρακτικών αυτών. Στην διατριβή παρουσιάζεται το παράδειγμα σχεδιασμού μιας κατοικίας με την προτεινομένη μέθοδο.