Μελέτη των στεροειδικών υποδοχέων της οικογένειας των θυρεοειδικών ορμονών σε παθολογικές καταστάσεις του ήπατος

Abstract

Steroid receptors of the thyroid hormone receptor superfamily (STHR) are nuclear receptors, including the thyroid hormone receptors THRA and THRB, the retinoid-X receptors (RXRA, RXRB and RXRG), the retinoic acid receptors (RARA, RARB and RARG), and the lipid receptors (Peroxisome proliferator-activated receptors, PPARα and PPARγ). Several experimental studies (in cell lines and animals) have established the role of the STHRs in various pathologic conditions of the liver, mostly in non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD). In the present study, we have investigated changes in STHR mRNA expression with real-time PCR in liver specimens of patients with chronic hepatic diseases (including viral hepatitis, NAFLD and cirrhosis of various etiologies), as compared to normal liver samples. Significant alterations were identified in samples of patients with steatohepatitis [increased expression of PPARA (p<0,001), RARB (p=0,01), RXRB (p<0,001) and THRB (p<0,001)] and cirrhosis [increased expression of PPARA (p<0,001), RARA (p<0,001) και THRA (p=0,01)], which also exhibited an opposite expression profile of RARB, RXRB and THRB (increased in steatohepatitis and decreased in cirrhosis). Hepatic fibrosis and, especially, cirrhosis, as well as the grade of steatosis in livers with steatohepatitis, were found to affect STHR expression (most p values <0,001), while necroinflammatory activity was not [in cirrhosis there was increased expression of PPARG and THRA (and, to a lesser degree, of PPARA and RARA) and reduced expression of THRB, RARB και RXRA (and, to a lesser degree, of RXRB), while in steatosis there was increased expression of PPARA, RARB, RXRB και THRB]. The expression of the gene couples PPARA/RXRB and RARB/THRB was found to be correlated, possibly due to common upstream regulation. The expression of PPARA, RARA, RARB and RXRB was correlated to serum lipid levels. All identified mRNA expression alterations seem to be of compensative nature and may be attributed in part to the transformation of the hepatic stellate cells to myofibroblasts. Further in situ exploration of STHR expression in various liver cell types represents a challenge for the future. The findings of this thesis are original. If they are validated in a larger patient population, they may become the basis to identify novel therapeutic targets and to treat common pathologic conditions of the liver.

Οι στεροειδικοί υποδοχείς της οικογένειας των θυρεοειδικών ορμονών (ΣΥΘΟ) είναι πυρηνικοί υποδοχείς και περιλαμβάνουν τους υποδοχείς θυρεοειδικών ορμονών (THR, Thyroid hormone receptors, THRA και THRB), τους υποδοχείς ρετινοειδών (RXR, Retinoid-X receptors [RXRA, RXRB, RXRG] και RAR, Retinoic acid receptors [RARA, RARB, RARG]) και τους υποδοχείς λιποειδών (Peroxisome proliferator-activated receptors, PPAR [PPARα και PPARγ]). Από διάφορες μελέτες (σε πειραματόζωα και κυτταρικές σειρές) συνάγεται σημαντικός ρόλος των ΣΥΘΟ σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις του ήπατος (κυρίως στη μη αλκοολική λιπώδη νόσο [NAFLD]). Στη δική μας μελέτη αναζητήσαμε με real-time PCR αλλαγές στην έκφραση του mRNA των ΣΥΘΟ σε ιστοτεμάχια ήπατος ασθενών με χρόνιες παθήσεις (χρόνια ιογενής ηπατίτιδα B ή C, ΝAFLD και κίρρωση διαφόρων αιτιολογιών) σε σύγκριση με δείγματα φυσιολογικού ήπατος. Σημαντικές διαφορές από το φυσιολογικό εμφάνιζαν τα δείγματα ασθενών με στεατοηπατίτιδα [αυξημένη έκφραση PPARA (p<0,001), RARB (p=0,01), RXRB (p<0,001) και THRB (p<0,001)] και κίρρωση [αυξημένη έκφραση PPARA (p<0,001), RARA (p<0,001) και THRA (p=0,01)], παρουσιάζοντας μάλιστα ουσιαστικά αντίθετο προφίλ έκφρασης των RARB, RXRB και THRB (αυξημένη έκφραση στη στεατοηπατίτιδα, ελαττωμένη στην κίρρωση). Διαπιστώθηκε ότι η παρουσία ίνωσης και, ιδιαίτερα, κίρρωσης, καθώς και ο βαθμός της στεάτωσης στα πλαίσια στεατοηπατίτιδας, επηρεάζουν την έκφραση των ΣΥΘΟ (με p<0,001 για τους περισσότερους υποδοχείς), όχι όμως και η νεκροφλεγμονώδης δραστηριότητα [στην κίρρωση: αυξημένη έκφραση των PPARG και THRA (και λιγότερο των PPARA και RARA) και μειωμένη έκφραση των THRB, RARB και RXRA (και λιγότερο του RXRB), ενώ στην στεάτωση: αυξημένη έκφραση των PPARA, RARB, RXRB και THRB]. Παρατηρήθηκε επίσης συσχέτιση της έκφρασης των ζευγών γονιδίων PPARA/RXRB και RARB/THRB, που πιθανώς υφίστανται κοινή ρύθμιση, καθώς και συσχέτιση της έκφρασης των PPARA, RARA, RARB και RXRB με τα λιπίδια του ορού (p<0,001). Γενικά, οι αλλαγές που διαπιστώθηκαν φαίνεται να είναι αντιρροπιστικού χαρακτήρα και εν μέρει να σχετίζονται με τη μετατροπή των αστεροειδών κυττάρων του ήπατος σε μυοϊνοβλάστες. Η μελέτη των αλλαγών έκφρασης των ΣΥΘΟ στα διάφορα είδη κυττάρων του ήπατος με in situ μεθόδους αποτελεί πρόκληση για το μέλλον. Τα ευρήματα της διατριβής είναι πρωτότυπα και, εφόσον επιβεβαιωθούν σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών, είναι δυνατό να αποτελέσουν τη βάση για την αναγνώριση νέων φαρμακευτικών στόχων και την αντιμετώπιση συχνών παθολογικών καταστάσεων του ήπατος.