Σχεδιασμός ενός δικτύου θαλάσσιων αποθεμάτων βασισμένος στις αρχές του συστηματικού σχεδιασμού για την προστασία της φύσης: η περίπτωση του Αρχιπελάγους των Κυκλάδων

Abstract

Sublittoral ecosystems present a high biodiversity and provide many important services to humans. Αt the same time, these ecosystems are subjected to anthropogenic pressures such as pollution and fishing. Marine reserves, where extractive activities are not allowed, are increasingly being used to protect marine ecosystems worldwide. In situ visual surveys were carried out at 233 sampling sites in 26 islands of the Cyclades Archipelago, to collect data on: fish and sea urchin species abundance, presence of habitat types, and percent coverage of seagrasses and macroalgae. Those data were used to: 1) explore the fish community structure and its relations to habitat and topographic complexity (paper 1), 2) investigate the relationships among fish, sea urchins and macroalgae (paper 2) and 3) determine priorities for the location of coastal marine reserves in the study area (paper 3). Substrate type was found to be a determinant factor affecting the structure and composition of fish assemblages, in contrast to hard substrate topographic complexity. Moreover, the results of the present study did not support the trophic cascade hypothesis (involving predatory fish, sea urchins and macroalgae) as top-down control relationships were not detected. These results provide a baseline for future evaluation of the changes that will be produced by potential management measures such as the establishment of marine reserves, which is proposed in the last paper. Spatial prioritization software was applied to identity areas to protect biodiversity cost effectively. Novel socio-economic cost indices were created to account for fisheries and tourists. The results devised using systematic conservation planning approaches were compared, for the first time in the Mediterranean, with priorities developed by two non-systematic methods, the Natura 2000 proposed marine reserves and sites that local fishers proposed for protection. Only a few sites identified by the systematic approach were the same as those recommended as part of Natura 2000 or the fishers’ proposals.

Τα οικοσυστήματα της υποπαραλιακής ζώνης παρουσιάζουν μεγάλη βιοποικιλότητα και παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες στον άνθρωπο. Ωστόσο, υπόκεινται σε μεγάλες σε ανθρωπογενείς πιέσεις όπως η μόλυνση και η αλιεία. Παγκοσμίως, αυξάνεται η δημιουργία θαλασσίων αποθεμάτων, περιοχών όπου δεν επιτρέπεται η απόληψη πόρων, για την προστασία των θαλασσίων οικοσυστημάτων. Χρησιμοποιήθηκαν οπτικές μέθοδοι δειγματοληψίας σε 233 σταθμούς 26 νησιών του Αρχιπελάγους των Κυκλάδων για τη συλλογή στοιχείων που αφορούσαν: την αφθονία ειδών ιχθύων και αχινών, παρουσία ειδών ενδιαιτημάτων και ποσοστιαία κάλυψη φανερογάμων και μακροφυκών. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για: 1) τη μελέτη της δομής των ιχθυοκοινοτήτων και των σχέσεων τους με το ενδιαίτημα και την τοπογραφική πολυπλοκότητα (άρθρο 1), 2) τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ ιχθύων, αχινών και μακροφυκών (άρθρο 2) και 3) τον καθορισμό προτεραιοτήτων για τη χωροθέτηση θαλασσίων αποθεμάτων στην περιοχή μελέτης (άρθρο3). Το είδος του υποστρώματος βρέθηκε να είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση της δομής και της σύνθεσης των συναθροίσεων των ιχθύων, σε αντίθεση με την τοπογραφική πολυπλοκότητα του σκληρού υποστρώματος. Επίσης, τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης δεν υποστηρίζουν την υπόθεση της τροφικής αλυσιδωτής επίδρασης (trophic cascade),που αφορά ιχθύες-θηρευτές, αχινούς και μακρόφυκη, καθώς έλεγχος από τα ανώτερα προς τα κατώτερα τροφικά επίπεδα δε διαπιστώθηκε. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρέχουν μια βάση για την αξιολόγηση μελλοντικών αλλαγών που μπορεί να επέλθουν ως αποτέλεσμα πιθανών διαχειριστικών μέτρων, όπως η δημιουργία θαλασσίων αποθεμάτων, μέτρο το οποίο προτείνεται στο τελευταίο άρθρο. Χρησιμοποιήθηκε λογισμικό πρόγραμμα για τη χωροθέτηση περιοχών προτεραιοτήτων για την προστασία της βιοποικιλότητας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Δημιουργήθηκαν πρωτότυποι δείκτες κόστους για κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, συγκεκριμένα την αλιεία και τον τουρισμό. Τα αποτελέσματα αυτής της συστηματικής προσέγγισης συγκρίθηκαν κατόπιν, για πρώτη φορά στη Μεσόγειο, με περιοχές για προστασία προτεινόμενες από δύο μη συστηματικές προσεγγίσεις: το δίκτυο Natura 2000 και τις προτάσεις των αλιέων. Λιγοστές ήταν οι κοινές περιοχές μεταξύ των τριών προσεγγίσεων.