Μελέτη της επίδρασης των αυξητικών παραγόντων GM-CSF και G-CSF στην αντιγονική έκφραση των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος, σε ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες και συμπαγείς όγκους

Abstract

Η εργασία αφορά στην εκτίμηση του αριθμού και του φαινοτύπου των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος μετά χορήγηση αυξητικών παραγόντων G-CSF και GM-CSF in vivo σε ασθενείς με κακοήθη νοσήματα αίματος ή συμπαγείς όγκους. Παράλληλα, εκτιμήθηκε η επίδραση του GM-CSF στο φαινότυπο λευκοκυττάρων υγιών ατόμων και ασθενών με κακοήθειες, in vitro, σε συνθήκες υγρών καλλιεργειών βραχείας διάρκειας. Με την in vivo χορήγηση GF8 μελετήθηκαν 30 ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες και 8 με συμπαγείς όγκους. Για την in vitro μελέτη χρησιμοποιήθηκε φλεβικό αίμα από 6 άτομα (2 υγιείς, 2 ασθενείς με Ο.Μ.Λ. και 2 με συμπαγείς όγκους). Το αίμα τέθηκε σε υγρές καλλιέργειες με RPMI 1640 διάρκειας 24 ωρών, χωρίς και με προσθήκη GM-CSF (0,1 ng/ml). Ο έλεγχος του ανοσοφαινοτύπου στην in vivo μελέτη έγινε με την ανοσοκυτταροχημική μέθοδο ΑΡΑΑΡ πριν και μετά την χορήγηση του αυξητικού παράγοντα σε χρόνους κυμαινόμενους κατά περίπτωση. Στις in vitro δοκιμασίες τα κύτταρα από τις υγρές καλλιέργειες ελέγχθηκαν ανοσοφαινοτυπικά τόσο με την μέθοδο ΑΡΑΑΡ όσο και με την μέθοδο της κυτταρομετρίας ροής. Χρησιμοποιήθηκαν μονοκλωνικά αντισώματα έναντι αντιγόνων όλων των κυτταρικών σειρών του αιμοποιητικού συστήματος. Από την in vivo μελέτη τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι GF8, χορηγούμενοι μετά την χημειοθεραπεία σε ασθενείς με αιματολογικά νοσήματα ή συμπαγείς όγκους, προκαλούν, παράλληλα με την αύξηση του αριθμού των λευκοκυττάρων και φαινοτυπικές αλλαγές με την εμφάνιση “έκτοπων αντιγόνων”. Μεταξύ των δύο ομάδων νοσημάτων διαπιστώνεται εντονότερη και σε ευρύτερο φάσμα έκφραση μη αναμενόμενων αντιγόνων στις περιπτώσεις συμπαγών όγκων. Συγκεντρωτικά η εμφάνιση μη αναμενόμενων ή έκτοπων αντιγόνων έχει ως ακολούθως: Α) Ουδετερόφιλα: HLA-DR σε 37/38 περιπτώσεις, CD33 (32/38), CD4 (22/38), CD7 (14/38), CD34 (13/38), CD2 (13/38), CD19 (12/38), CD61 (8/38). Β) Λεμφοκύτταρα: CD34 (10/38 περιπτώσεις). Γ) Μονοπύρηνα: CD2 (5/38) και CD7 (4/38) και CD19 (1/38). Η εμφάνιση HLA-DR (Ιa) και CD34 στα ουδετερόφιλα και CD2 στα μονοπύρηνα αναφέρονται στη βιβλιογραφία, ενώ για τα άλλα αντιγόνα που διαπιστώθηκαν στην παρούσα μελέτη δεν υπάρχουν προηγούμενες βιβλιογραφικές αναφορές. Στις in vitro δοκιμασίες το κύριο εύρημα και στις 6 περιπτώσεις που μελετήθηκαν είναι η επαγωγή έκφρασης HLA-DR στα ουδετερόφιλα παρουσία GM-CSF. Στα κύτταρα των υγιών ατόμων και αυτών με συμπαγείς όγκους διαπιστώνεται έκτοπα έκφραση και άλλων αντιγόνων όπως CD4, CD7, CD2. Αντίθετα τα αντιγόνα αυτά δεν διαπιστώθηκαν στα κύτταρα ασθενών με οξείες λευχαιμίες. Η έκφραση έκτοπων αντιγόνων στα ώριμα λευκοκύτταρα στις in vitro συνθήκες έχει ως εξής: 1) Στα υγιή άτομα εμφανίζονται μετά 24 ώρες. Αυτό δηλώνει την άμεση δράση του GM-CSF επί των ώριμων κυττάρων του αίματος. 2) Στα άτομα με κακοήθη νοσήματα μια ασθενής έκφραση προϋπάρχει και επιτείνεται μετά 24 ώρες χωρίς την παρουσία GM-CSF αλλά εντείνεται πολύ παρουσία του GM-CSF. Από την σύγκριση των ανωτέρω αποτελεσμάτων μεταξύ υγιών ατόμων και ασθενών φαίνεται ότι, στους υγιείς in vitro, τα ώριμα κύτταρα δυνατόν να εκφράζονται άτυπα παρουσία GM-CSF. Πιθανό οι μηχανισμοί για εκφράσεις μη αναμενόμενες είναι ανενεργείς στις φυσιολογικές συνθήκες in vivo και ενεργοποιούνται σε συνθήκες in vitro. Αντίθετα, στις περιπτώσεις των κακοηθειών οι ίδιοι μηχανισμοί φαίνεται να είναι σε ετοιμότητα ή και ενεργείς in vivo και τα κύτταρα εκτός περιβάλλοντος, στις in vitro συνθήκες μπορούν και αυτόματα να εκφράζουν έκτοπα αντιγόνα. Οι διαφορές αυτές θα πρέπει να σχετίζονται με την κατάσταση του όλου αιμοποιητικού συστήματος, τη διάρκεια της νόσου, το είδος και τη διάρκεια της θεραπείας, τα επίπεδα κυτοκινών στο αίμα και με άλλους αστάθμητους παράγοντες. Γενικά η εκτίμηση και σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ των ομάδων της in vivo χορήγησης των GF8 αλλά και των in vitro δοκιμασιών οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα. 1) Η έκφραση στα ώριμα λευκοκύτταρα αντιγόνων από άλλες αιμοποιητικές σειρές, μετά τη χορήγηση GM-CSF ή G-CSF δείχνει τη δυνατότητα των κυττάρων για την μη αναμενόμενη αυτή έκφραση in vivo είτε α) λόγω ταχείας αναγέννησης και εξόδου στην κυκλοφορία με διατήρηση αντιγόνων άωρου πολυδύναμου κυττάρου, είτε β) από άμεση δράση του αυξητικού παράγοντα επί των κυττάρων στην κυκλοφορία. Η πρώτη εκδοχή προβάλλεται στη βιβλιογραφία ενώ η δεύτερη ενισχύεται από τα in vitro αποτελέσματα με έκφραση αντιγόνων που εμπλέκονται άμεσα σε ανοσολογικούς μηχανισμούς (HLA-DR) ή με την ιδιότητα μορίων προσκόλλησης ή και διεγερτών Τ λεμφοκυττάρων (CD4, CD7, CD2). Τα ευρήματα συνηγορούν για συνδυασμό και των δύο εκδοχών. 2) Η διαπιστωθείσα υπεροχή στο βαθμό έκφρασης των έκτοπων αντιγόνων στις περιπτώσεις με συμπαγείς όγκους θα μπορούσε να αποδοθεί στην καλλίτερη βιολογική κατάσταση των αιμοποιητικών κυττάρων λόγω μη προσβολής του αιμοποιητικού συστήματος στο σύνολό του (συμπεριλαμβανομένου και του μικροπεριβάλλοντος του μυελού), ή σε διαφορές στα σχήματα των κυτταροστατικών φαρμάκων, τον αριθμό των προηγηθεισών συνεδριών θεραπείας, ή και σε συνδυασμό των ανωτέρω. Συμπερασματικά, η προκαλούμενη αύξηση των λευκοκυττάρων μετά χορήγηση των αυξητικών παραγόντων σε συνδυασμό με τις αλλαγές του ανοσοφαινοτύπου, ιδιαίτερα με έκφραση αντιγόνων που μεσολαβούν στους ανοσολογικούς μηχανισμούς της αντιγονοπαρουσίασης αποτελούν στοιχεία που θα πρέπει να αξιολογηθούν στην θεραπευτική αντιμετώπιση των κακοήθων νοσημάτων και οπωσδήποτε χρήζουν περαιτέρω μελέτης.