Η φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1926-1940): σπουδές, σπουδαστές και σπουδάστριες κατά την περίοδο του μεσοπολέμου

Abstract

Η παρούσα εργασία σκοπό έχει να καταγράψει συστηματικά και να παρουσιάσει: α) την ίδρυση και λειτουργία της Φιλοσοφικής Σχολής κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, β) το πρόγραμμα σπουδών της, γ) την πρώτη "γενιά" των καθηγητών και υφηγητών, δ) το προφίλ των πρώτων πτυχιούχων της Σχολής, και, ε) την "υποδοχή" του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Φιλοσοφικής Σχολής από την τοπική κοινωνία, μέσω του περιοδικού και ημερήσιου τύπου της εποχής. Η παρούσα εργασία στηρίζεται, κυρίως, σε πρωτογενές υλικό, ανέκδοτο και δημοσιευμένο, καθώς, και σε δευτερογενές υλικό, την υπάρχουσα για το θέμα βιβλιογραφία. Η ανά χείρας μελέτη αποτελείται από πέντε κεφάλαια: Στο πρώτο παρουσιάζεται η ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η ένταξη σε αυτό της Φιλοσοφικής Σχολής ως πρώτης Σχολής. Η έμφαση δίνεται στα πρόσωπα, στις πολιτικές, στις νομοθετικές ρυθμίσεις και στις παλινδρομήσεις της επίσημης πολιτείας καθώς και στις ενέργειες "υποδοχής" του νέου εκπαιδευτικού ιδρύματος από την τοπική κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η πρώτη "γενιά" των διδασκόντων? οι έδρες και οι πρώτοι διορισμένοι καθηγητές, οι πρώτοι εκλεγμένοι καθηγητές, οι πρώτοι υφηγητές της Σχολής και ο ρόλος τους, η γεωγραφική τους προέλευση και οι σπουδές τους, η παρουσία τους στην πνευματική ζωή της πόλης. Στο τρίτο κεφάλαιο ερευνάται αναλυτικά ο σκοπός της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης, όπως διατυπώνεται μέσα από τα Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Σχολής, και το πρόγραμμα σπουδών, το οποίο υιοθετείται, προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της. Ως επισφράγισμα του κεφαλαίου αυτού παρατίθενται ορισμένες συγκριτικές αναλύσεις μεταξύ των δύο Φιλοσοφικών Σχολών που λειτουργούν στην Ελλάδα κατά την περίοδο που εξετάζουμε, της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Στο τέταρτο κεφάλαιο το ενδιαφέρον μας εστιάζεται ιδιαίτερα, ως μελέτη περίπτωσης, στις παιδαγωγικές σπουδές και στον πρώτο καθηγητή Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης Αλ. Δελμούζο. Στο πέμπτο κεφάλαιο μελετάται η φυσιογνωμία των πρώτων πτυχιούχων φοιτητών και φοιτητριών της Σχολής: οι επαγγελματικές τους επιλογές, η γεωγραφική τους καταγωγή, η κοινωνικο-οικονομική τους προέλευση, η πολιτική και πολιτιστική τους δράση στη Σχολή και εκτός αυτής. Στο ίδιο κεφάλαιο αναλύονται οι απόψεις των φοιτητών και φοιτητριών της Σχολής για τους καθηγητές τους, το πρόγραμμα διδασκαλίας και τη γενικότερη δράση της Σχολής. Η παρούσα εργασία κλείνει με συμπεράσματα αναφορικά με τη φυσιογνωμία της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και τον ευρύτερο ρόλο της τόσο στην αναβάθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα όσο και στις πολιτικές επιδιώξεις του ελληνικού κράτους των αρχών του 20ού αιώνα. Στο τέλος της εργασίας δημοσιεύεται παράρτημα με σημαντικές πηγές-τεκμήρια και πίνακες, τα οποία αξιοποιούνται στα επιμέρους κεφάλαια.

The current paper aims to inquire systematically and to present: α) the foundation and function of the Faculty of Philosophy during the period of the interwar, b) the curriculum of the Faculty of Philosophy, c) the first generation of its professors and its instructors, d) the profile of its first graduates and e) the way the local community received and ‘welcomed’ the Faculty of Philosophy of University of Thessaloniki through the periodical and daily journal. The current paper relies mostly on primary documentary sources, unpublished and published, as well as on secondary sources, and on the existence and relative with the subject bibliography. The current thesis consists of five chapters: The first chapter presents the foundation of the University of Thessaloniki and the integration of the Faculty of Philosophy as the first Faculty. The emphasis is put on the figures, on the civic processes, the legislative adjustments and on the reciprocations of the official state and subsequently on the actions for reception of the new institution from the local community of Thessaloniki. The second chapter deals with the first generation of the professors, the chairs and the first nominated professors, the first elected professors, the first instructors of the Faculty and their role, their geographical origin and their studies, their presence on the spiritual life of the city. The third chapter investigates thoroughly the aim of the Faculty of Philosophy, as it is structured through the proceedings of the Sessions of the Faculty, and the curriculum of the Faculty in order to achieve its goal. The chapter ends with comparative analysis between the two Faculties of Philosophy that function in Greece during the period we examine, specifically between the Faculty of Philosophy of Athens and the Faculty of Philosophy of Thessaloniki. On the fourth chapter our interest focuses on the pedagogical courses and the first professor of Pedagogy, Alexander Delmouzo. On the fifth chapter, we study the profile of the first males and females graduates of the Faculty; their occupational choices, their geographical origin, their socio-economical origin, their political and cultural action inside the Faculty and outside of it. On the same chapter we analyze the point of view of males and females students of Faculty of Philosophy in relevance to their professors, the curriculum and the general action of the Faculty. The current project ends with basic conclusions in relevance to the profile of the Faculty of Philosophy of Thessaloniki during the interwar and the general influence it had on the improvement of the Higher Education in Greece and the political intentions of the Greek state during the beginning of the 20th century. At the end of the thesis there is an appendix with important sources- evidences and tables, which we utilize on the chapters.