Η εξέλιξη των δελταϊκών ιζηματογενών αποθέσεων του ποταμού Αλιάκμονα στο Θερμαϊκό κόλπο από φυσικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες κατά το ολόκαινο

Abstract

Aliakmon River, Greece's largest fluvial system, is originated on the mountains of North West Greece discharging its load at Thermaikos Gulf. The drainage basin area including the Holocene delta has an area of 7020 km², whereas measurements between 1963 - 1999 suggest that the average annual precipitation, temperature and discharge are 764 mm, 12°C and 70 m³/sec respectively. The drainage basin relief is mountainous with the highest elevation in the order of 2520 m, while the majority of the drainage basin geologic formations is composed by Tertiary and Quaternary sedimentary deposits, hence resulting in high sediment transport rates. Average estimated sediment yields are 6.75 x 106 t/yr. The holocene delta of Aliakmon River is composed by three well defined systems tracts (Lowstand Systems Tracts - LST, Transgressive Systems Tracts - TST and Highstand Systems Tracts - HST). Deposition of the Highstand Systems Tracts took place between 6000 cal. yr B.P. Borehole and Cone Penetration Test (CPT) data suggest that the average thickness of TST and HST is 10 m and 35 m respectively, yielding an average sedimentation rate of 6.52 x 106 t/yr, a value in close agreement with the one estimated from measured data. The natural sedimentation rate was greatly altered from a succession of human interventions that took place since 1925 A.D. and continue until present. The addition of the Peripheral canal drainage basin added another 2.200 km² and increased Aliakmon water discharge about 20%, whereas sediment deposition rates at the river's delta increased to 9.9 106 t/yr. The highly increased rates were dramatically reduced to 1.0 106 t/yr, a result of the construction and operation of three hydroelectric power plants along the rivers course that took place since 1974. In addition to reduced sediment load, human impacts still cause degradation of surface waters and the habitats, but most important have altered the sediment texture of the channel and coastal sediments characterized by the dominance of silt and clay fractions.

Ο ποταμός Αλιάκμονας, το μεγαλύτερο Ελληνικό ποτάμι, πηγάζει στη δυτική Μακεδονία και εκβάλει στο Θερμαϊκό Κόλπο. Η έκταση της λεκάνης απορροής του είναι 7020 km². Η μέση ετήσια τιμή των κατακρημνισμάτων και της θερμοκρασίας και της μέσης ετήσιας παροχής για τα υδρολογικά έτη 1963 - 1999, ανέρχονται σε 764 mm και 12°C και 70,6 m³/sec αντίστοιχα. Το ανάγλυφο της λεκάνης απορροής είναι ορεινό με μέγιστο υψόμετρο 2520 m και το 50% της γεωλογικής σύστασης της λεκάνης να αποτελείται από Νεογενείς και Τεταρτογενείς ιζηματογενείς σχηματισμούς, με το μέσο ετήσιο ρυθμό ιζηματομεταφοράς να ισούται με 6,75 x 106 t/yr. Το ολοκαινικό δέλτα του Αλιάκμονα αποτελείται από τρεις στρωματογραφικές υποακολουθίες (απόσυρσης - LST, επίκλυσης - TST και ανυψούμενης στάθμης - HST). Η υποακολοθία ανυψούμενης στάθμης της θάλασσας έλαβε χώρα περίπου 6000 cal. yr B.P. Από αναλύσεις δεδομένων γεωτρήσεων και στατικών πενετομετρήσεων προκύπτει ότι τα πάχη των υποακολουθιών επίκλυσης και ανυψούμενης στάθμης είναι 10 m και 35 m αντίστοιχα, με τον ρυθμό ολοκαινικής δελταϊκής ιζηματογένεσης να φτάνει τους 6,52 x 106 t/yr, ποσότητα που βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με την προσδιορισμένη από μετρήσεις τιμή. Ο φυσικός ρυθμός αυτός ιζηματομεταφοράς μεταβλήθηκε σημαντικά από μία σειρά ανθρωπογενών παρεμβάσεων που ξεκίνησαν το 1925 μ. Χ. και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Η προσθήκη της λεκάνης απορροής της Περιφερειακής Τάφρου εκτάσεως 2,200 km² είχε ως αποτέλεσμα της αύξηση της παροχής του ποταμού κατά 20% και κατά συνέπεια την αύξηση του μέσου ετήσιου ρυθμού ιζηματομεταφοράς σε 9,9 x 106 t/yr, ενώ από το 1974 και μετά η κατασκευή και λειτουργία τριών ΥΗΣ της ΔΕΗ είχε ως αποτέλεσμα ο ρυθμός αυτός να μειωθεί σε 1,03 x 106 t/yr. Οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις συμβάλλουν στη συνεχή θαλάσσια διάβρωση του δέλτα και το συνεχή εμπλουτισμό αυτού σε ιλύς και άργιλο και με αποτέλεσμα την υποβάθμιση των υδάτων του ποταμού και της παράκτιας ζώνης αντίστοιχα.