Aντιλήψεις, στάσεις και εμπειρίες των μαθητών της Στ' δημοτικού σε σχέση με θέματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας

Abstract

Η έρευνα αυτή πραγµατοποιήθηκε το σχολικό έτος 2005-2006 µε τη µέθοδο του ερωτηµατολογίου σε 255 µαθητές ηλικίας 11-12 ετών που φοιτούσαν σε σχολεία των νοµών Αττικής, Αιτωλοακαρνανίας, Πρέβεζας, Ιωαννίνων και Ηµαθίας. Ένα 10% από τους µαθητές αυτούς έλαβαν µέρος και σε συνέντευξη. Σκοπός της έρευνας δεν ήταν η γενίκευση των ευρηµάτων, αλλά µια χ α ρ τ ο γ ρ ά - η σ η των γνωστικών και συναισθηµατικών αντιδράσεων των παιδιών σε σχέση µε επιλεγµένες πτυχές των διαφόρων επιπέδων του κοινωνικοπολιτισµικού τους περιβάλλοντος - από το σχολικό, το τοπικό ως το υπερεθνικό. Επιδιώξαµε να καταγράψουµε ένα µέρος από όσα είχαν να πουν για τις αντιλήψεις, τις στάσεις και τις εµπειρίες τους σε σχέση µε τον κόσµο του σχολείου, την τοπική και ευρύτερη κοινωνία, τα διάφορα επίπεδα του κόσµου της πολιτικής, την πολυπολιτισµική σύνθεση της κοινωνίας, τους άλλους λαούς και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αντιδράσεις αυτές συσχετίστηκαν µε τους µετασχηµατισµούς που προκάλεσε η παγκοσµιοποίηση σε όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής πραγµατικότητας - πολιτισµικής, θεωρίας της γνώσης, οικονοµικής, πολιτικής, θέσης του παιδιού στην κοινωνία - που για ερικούς συνιστούν µια νέα εποχή, τη µετανεωτερική. Οι διαπιστώσεις επισηµαίνουν: εστίες δυσαρέσκειας των παιδιών από τη ζωή στο σχολείο - περιεχόµενο µάθησης, διαδικασίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης, τρόπος αξιολόγησης - άγνοια της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης και των λειτουργιών της τοπικής και ευρύτερης κοινωνίας παρά το γεγονός ότι έχουν απόψεις και ενδιαφέρον για συµµετοχή, θετικές και αρνητικές στάσεις προς άλλες εθνικές οµάδες που µάλλον αντανακλούν στάσεις της κοινωνίας των ενηλίκων. Οι προτιµήσεις τους στρέφονται προς λαούς που βρίσκονται στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουν οικοδοµήσει συναισθηµατικούς δεσµούς µε την πατρίδα και ταυτίζονται µε τα εθνικά της σύµβολα. Οι διαπιστώσεις αυτές µπορούν να αξιοποιηθούν για την α λ λ α γ ή α ν τ ί λ η ψ η ς ι α τ ο π α ι δ ί κ α ι τ η θ έ σ η τ ο υ σ τ ο σ χ ο λ ε ί ο κ α ι τ η ν κ ο ι ν ω ν ί α, τη δηµιουργία ενός νέου ήθους, που ενισχύει τη στοχαστική θεώρηση των γνώσεων, την ανεξάρτητη µάθηση και τον εξοπλισµό των παιδιών µε γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις και έξεις στα πλαίσια µιας µεταβαλλόµενης δηµοκρατικής και πολυπολιτισµικής κοινωνίας. Η εµπειρία που αποκοµίσαµε από τη θεωρητική ανάλυση της κοινωνικοπολιτισµικής πραγµατικότητας και το ερµηνευτικό πλαίσιο που χρησιµοποιούν τα παιδιά για την κατανόησή της µας επιτρέπουν να διατυπώσουµε µερικές σκέψεις που µπορεί να συµβάλουν στη συζήτηση για την ανανέωση του νοµικού πλαισίου της γενικής εκπαίδευσης, την εκπαιδευτική πολιτική, το περιεχόµενο του προγράµµατος πολιτικής παιδείας, τη διδακτική θεωρία και πράξη. Το συµπέρασµα στο οποίο καταλήγουµε είναι η ανάγκη για αξιοποίηση 18 του πνεύµατος της Σύµβασης για τα δικαιώµατα του παιδιού. Μια τέτοια αξιοποίηση θα συµβάλλει στην αλλαγή αντιλήψεων και πρακτικών, ώστε τα παιδιά να αντιµετωπίζονται ως συµµέτοχοι και ως πολίτες τόσο µέσα στο σχολείο, όσο και στο κοινωνικό γίγνεσθαι.