Κοινοτική εργασία και τοπική ανάπτυξη: μια πιλοτική παρέμβαση στη Δήμο Αιγείρου στη Θράκη

Abstract

The aim of the thesis is to contribute to an academic dialogue on local development through the perspective of community work. This discussion reflects a growing effort within E.U. and many individual countries across Europe to shift the balance of planning and implementing social policy from state sector to partnerships in local level and on the other hand a growing interest in an academic and political level, especially within E.U., for local development. The thesis consists of two parts: in the theoretical part the aim is to present the discourse concerning development with emphasis on community development. Different views about development are explored aiming to define the term and the relationship between economic growth and social welfare. A number of policies and development programs located at a community level since postwar period are also examined within a critical perspective. The discussion focuses on current period where the dominant development paradigm within international organisations, E.U. and a number of countries puts emphasis on decentralized and targeted type of intervention rather than macro policies aiming at social welfare. A number of issues, opportunities and problems are examined too. Theoretical approaches and practices of community work, which have been developed in Greece and abroad at the same period, are also examined. It is argued that community work could offer alternative solutions in a more socially and locally oriented perspective to local development. A number of preconditions that should be fulfilled in order to achieve this are also examined. In the empirical part a case study of a pilot intervention in a small multicultural Municipality, Aigeiros in Thrace, Greece, is used to illustrate the theoretical argument. The research findings of a needs assessment research in particular areas of the community life were used in order to design a community development project with the participation of the local community, aiming to assist the local Municipality in the process of planning and implementing policy. In order to achieve this, the establishment of a social services department on a Municipality level was proposed. The aim was threefold: to search for and to exploit external resources and programs that could effectively meet the local needs, to promote a more participative procedure in the process of planning and implementing social and development policies and to organize a number of activities, in order to promote empowerment in local community. Planning, empowering and cooperation procedures were study in “real conditions’. The case study show that despite a number of problems related to the particular characteristics of the local community, techniques and methods of community work could offer a more socially and locally oriented perspective, concerning local development, promote intercultural communication and equal access to opportunities for employment, education and health.

Στόχος της παρούσας διατριβής είναι να συνεισφέρει σε ένα επιστημονικό διάλογο σχετικά με τις σύγχρονες προσεγγίσεις και στρατηγικές της κοινοτικής εργασίας και να μελετήσει τη συμβολή τους στην τοπική ανάπτυξη. Η συζήτηση αυτή σήμερα καθίσταται εξαιρετικά επίκαιρη λόγω της διαφαινόμενης προσπάθειας μετατόπισης του κέντρου βάρους άσκησης της κοινωνικής πολιτικής από τον κρατικό τομέα σε συνεργατικά σχήματα διακυβέρνησης στο τοπικό επίπεδο, αλλά και την προώθηση προγραμμάτων τοπικής ανάπτυξης από υπέρ - εθνικούς οργανισμούς όπως η Ε.Ε. Στο θεωρητικό μέρος της μελέτης, μέσα από μια κριτική σκοπιά, επιχειρείται η δημιουργία ενός πλαισίου συζήτησης, διερεύνησης και ανάλυσης προσεγγίσεων και πολιτικών ανάπτυξης που εστιάζονται σε επίπεδο κοινότητας από τη μεταπολεμική περίοδο έως σήμερα. Στόχος είναι ο εννοιολογικός προσδιορισμός της ανάπτυξης, η αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ οικονομικής μεγέθυνσης και κοινωνικής ευημερίας και η ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων που σχετίζονται με την έμφαση του σύγχρονου αναπτυξιακού παραδείγματος στο τοπικό επίπεδο. Συζητούνται οι θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές της κοινοτικής εργασίας, που αναπτύχθηκαν κατά την προαναφερθείσα περίοδο, τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στον Ελλαδικό χώρο. Η κοινοτική εργασία μπορεί να συνεισφέρει στη διαμόρφωση «εναλλακτικών» προτάσεων που επιχειρούν την προσαρμογή των πόρων και των δυνατοτήτων των ευρύτερων πολιτικών και προγραμμάτων ανάπτυξης στις ανάγκες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας. Στο εμπειρικό μέρος επιχειρείται η αποτύπωση και ανάλυση ενός πιλοτικού εγχειρήματος σχεδιασμού και εφαρμογής μιας κοινοτικής αναπτυξιακής παρέμβασης στον πολυπολιτισμικό Δήμο Αιγείρου στη Θράκη. Τα ευρήματα της έρευνας εκτίμησης των τοπικών αναγκών σε συγκεκριμένες διαστάσεις της ζωής των κατοίκων αξιοποιήθηκαν στη διαμόρφωση της πρότασης παρέμβασης για την αντιμετώπιση των αναγκών αυτών με τη συνεργασία των τοπικών φορέων και των άμεσα ενδιαφερομένων. Ο στόχος της παρέμβασης αφορούσε σε μια προσπάθεια επηρεασμού του Δήμου αναφορικά με τις διαδικασίες χάραξης και υλοποίησης πολιτικής. Μέσο για την επίτευξη του στόχου αποτέλεσε η σύσταση μιας πιλοτικής δημοτικής κοινωνικής υπηρεσίας. Η λειτουργία της εστιάστηκε στη διεκδίκηση πόρων από εξωτερικές πηγές με βάση τις τοπικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες, στην προώθηση μιας περισσότερο συμμετοχικής κατεύθυνσης στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση δράσεων, οι οποίες στόχευαν στην αντιμετώπιση μέρους των τοπικών αναγκών και στην ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας. Ακολούθησε η «σε πραγματικές συνθήκες» μελέτη και ανάλυση των διαδικασιών σχεδιασμού, ενδυνάμωσης και συνεργατικών πρακτικών που έλαβαν χώρα στη διάρκεια της. Διαπιστώθηκε ότι, παρά τα αυξημένα εμπόδια λόγω των χαρακτηριστικών του μελετόμενου Δήμου (γεωπολιτική θέση, φθίνουσα οικονομία, πολυπολιτισμική σύνθεση κ.α.), η συστηματική εφαρμογή τεχνικών και μεθόδων της κοινοτικής εργασίας και η επιμέρους αξιοποίηση εφαρμογών της κοινωνικής εργασίας με άτομα, οικογένειες και ομάδες, μπορεί να εκβάλλει σε συμβατούς με τις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες τρόπους ρύθμισης των κοινωνικών προβλημάτων. Επίσης, στη διαμόρφωση ενός αναπτυξιακού προγράμματος που ευνοεί τη διαπολιτισμική συνεργασία, την ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή στις ευκαιρίες για εργασία, εκπαίδευση και υγεία.