Αναπαραστάσεις της οικοτουριστικής δραστηριότητας από επισκέπτες προστατευόμενων περιοχών και η δημόσια κατασκευή τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης

Abstract

Ecotourism is proposed as a reconciliation of two traditionally ‘competitive’ forces, of environmentalism with tourism. However, it has been largely claimed that, in practice, the tourism dimension usually overrides the environmentalist one. The present study examines the distribution of the two components of ecotourism in terms of visitors of protected areas with the method of Critical Discourse Analysis, which aims at revealing the representations of reality built through communication. Specifically, it analyzes the way visitors of the Dadia forest reserve represent ecotourism activity in visitors’ books, as well as how travel articles of the Geotropio magazine transform Greek protected areas into public ecotourism destination images to be consumed by virtual visitors. The results of textual analysis of visitors’ books and travel articles converge in essence. Specifically, in visitors’ books, there was a relatively balanced distribution of tourism and environmentalist images of the overall ecotourism activity and a complementary distribution of the images of the forest, while in travel articles an emphasis was put on environmentalist images of ecotourism activity. However, both genres constructed a dualist instead of a dual depiction of the institution. Consequently, the present results indicate that the non-balanced development of the two dimensions of ecotourism in respect of visitors is not expressed as a mere dominance, but rather as an isolation of the one component from the other. This might due to the fact that environmentalism produced ambivalent and unrealistic representations of the world, which probably make it difficult to negotiate with tourism. Nevertheless, because of the increasing demand of contemporary societies for the promotion of environmentalism, it was not assimilated by tourism, but appeared alone.

Ο οικοτουρισμός προτείνεται ως ένα εγχείρημα συμφιλίωσης δύο παραδοσιακά ‘ανταγωνιστικών’ δυνάμεων, του περιβαλλοντισμού και του τουρισμού. Ωστόσο, έχει διατυπωθεί ευρέως η άποψη ότι, στην πράξη, η τουριστική διάσταση του οικοτουρισμού υπερισχύει της περιβαλλοντικής. Η παρούσα έρευνα εξετάζει το ζήτημα της κατανομής των δύο διαστάσεων του οικοτουρισμού από την πλευρά των επισκεπτών προστατευόμενων περιοχών με τη μέθοδο της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου, που στοχεύει να ανακαλύψει τις αναπαραστάσεις της πραγματικότητας που οικοδομούνται μέσω της επικοινωνίας. Συγκεκριμένα, αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο οι επισκέπτες της προστατευόμενης περιοχής του δάσους Δαδιάς αναπαριστούν την οικοτουριστική δραστηριότητα στα βιβλία επισκεπτών, καθώς και πώς τα ταξιδιωτικά άρθρα του περιοδικού Γεωτρόπιου μετατρέπουν τις ελληνικές προστατευόμενες περιοχές σε δημόσιες εικόνες οικοτουριστικών προορισμών, που θα καταναλώσουν οι δυνάμει επισκέπτες. Τα αποτελέσματα της κειμενικής ανάλυσης των βιβλίων επισκεπτών και των ταξιδιωτικών άρθρων στην ουσία τους συγκλίνουν. Συγκεκριμένα, στα βιβλία επισκεπτών, εντοπίστηκε μια σχετικά ισόρροπη κατανομή των τουριστικών και περιβαλλοντικών εικόνων της συνολικής οικοτουριστικής δραστηριότητας και συμπληρωματική κατανομή των εικόνων του δάσους, ενώ στα ταξιδιωτικά άρθρα, δόθηκε έμφαση στις περιβαλλοντικές εικόνες της οικοτουριστικής δραστηριότητας. Ωστόσο, και τα δύο κειμενικά είδη οικοδόμησαν μια δυϊστική αντί για δυαδική απεικόνιση του θεσμού. Έτσι, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας δείχνουν ότι το ζήτημα της μη ισόρροπης ανάπτυξης των δύο διαστάσεων του οικοτουρισμού αναφορικά με τους επισκέπτες δεν εκφράζεται ως απλή επικράτηση, αλλά ως απομόνωση της μιας όψης από την άλλη. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι ο περιβαλλοντισμός παρήγαγε αντιφατικές και μη ρεαλιστικές αναπαραστάσεις του κόσμου, που τον καθιστούν αδύναμο να βρεθεί σε αντιπαράθεση με τον τουρισμό. Ωστόσο, λόγω της αυξημένης ανάγκης που υπάρχει στις σύγχρονες κοινωνίες για την προώθηση του περιβαλλοντισμού, δεν αφομοιώθηκε από τον τουρισμό αλλά παρουσιάστηκε ξεχωριστά από εκείνον.