Η συχνότητα της ηπατίτιδας B και C σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης

Abstract

Hepatitis B and C, in contrast to other infectious diseases which have been almost eradicated due to effective prevention and treatment, continue to have and increased national and international incidence, morbidity and mortality. Chronic HBV infection remains a public health problem worldwide with an estimated figure of 300 million people who have been infected. According to data from W.H.O., our country has an intermediate incidence of the disease (1%-5%). Hepatitis B transmission usually requires direct contact with the infected patient or parenteral inoculation of the infective material through blood transfusion, use of non-pasteurized plasma, puncture by contaminated needles tattooing, dental procedures and acupuncture. Intimate personal (sexual) contact is also significant way of transmission resulting in the spread disease, especially amongst teenagers and young adults. The epidemiology of chronic HBV infection over the last two decades has been marked by two historical events which modify the available data. First, the development and wide implementation of the recombination vaccine. Second, the “opening of borders” which resulted in movement of large numbers of people from countries with poverty and very low hygienic level. Chronic HCV infection is also an international public Health Problem with an estimated 170 million people suffering from it. Hepatitis C is transmitted parenterally with transfusion of blood and its products and shared syringes among drug addicts. The established control of blood and its products has decreased significantly the transmissibility of HCV. The sexual route of transmission contributes occur in a small percentage. However, over 1/3 of the cases of HCV is caused by what is called “obscure” ways of transmission. Unfortunately, the lack of vaccine for Hepatitis C renders prophylaxis from infection problematic. Hepatitis viruses B and C are the main cause of chronic liver disease which results in cirrhosis and hepatocellular cancer. Our knowledge regarding the extent of the problem in school population is very limited. The epidemiological studies so far refer to blood donors and of those which studied school population were conducted well before the implementation of the recombined vaccine. Moreover, these studies did not include children of families that either repatriated or were economic immigrants because the movement of population across the borders was not present at that time. Our aim, therefore, was to study the epidemiology of Hepatitis B and C in the school population of Thessaloniki. This epidemiological study includes: a) screening of 1,240 students for various hepatitis indices (HbsAg, anti-Hbs, anti-Heb core, HbeAg and anti-Hbe) as well as presence of anti-HCV antibodies b) to estimate the contribution of children that repatriated or were economic immigrants on the incidence of hepatitis B and C. Our results show: 1. HbsAg was identified in a percentage of 1,3% (16 of 1240) anti-Hbs in 53,63% (665 of 1240) and anti-Hbc in 5,1% (63 of 1240). 2. Students from the Multicultural school, who all of them were children from families that repatriated or were economical emigrants, had chronic HBV infection in a percentage of 4,4% (9/203) whereas students from other schools had only 0,7% (7/1037). 3. The percentage of the Multicultural school increases further if we add two (2) students from other schools who are children of economical emigrants and the percentage of HBV in the native population decreases even more. 4. Comparing our results with those of the studies that were conducted in school population of N. Greece in 1980, the incidence of HBV is three (3) times less in populations that do not include immigrant population. This increased contribution of immigrant or repatriation children on the incidence of Hepatitis B calls for a high level of alertness and intervention. 5. Perinatal spread of hepatitis B virus remains one of the main ways of infections and at least one of our cases was due to this. 6. The percentage of students exposed to infection was 3,8%. Of this number 18,2% refers to students of Multicultural school and only 1,0% of other schools. 7. The percentage of anti-Hbs (active immunizations) was higher for the Multicultural school (55,2%) and significantly less (47,3%) for other schools. This can be explained by the massive vaccination that these pupils were subjected to by national Social Service (IKA). 8. There was only one (1) case with anti-HCV antibodies (zero incidence of chronic HCV disease). We could not show any contribution at all of the emigrant population on the incidence of chronic HCV infection. We believe that any public health measures directed at minimizing the incidence of hepatitis B in the school population must aim at this particular group of repatriation/economical emigrant children.

Οι χρόνιες ηπατίτιδες Β και C, σε αντίθεση με άλλα λοιμώδη νοσήματα που λόγω αποτελεσματικής πρόληψης και θεραπείας εξαφανίσθηκαν από την ιατρική πράξη, καταλαμβάνουν ένα σημαντικό τμήμα των λοιμωδών νοσημάτων με υψηλό παγκόσμιο και εθνικό επιπολασμό, υψηλή νοσηρότητα και σημαντικές οικονομικές εκδηλώσεις. Η χρόνια HBV λοίμωξη παραμένει σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα Δημόσιας Υγείας. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι πάνω από 300εκατομμύρια άτομα έχουν χρόνια HBV λοίμωξη. Η χώρα μας, με βάση τον επιδημιολογικό χάρτη της HBV λοίμωξης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) που αφορά στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, ανήκει στις χώρες ενδιάμεσης ενδημικότητας (1%-5%). Ο συνήθης τρόπος μετάδοσης της ηπατίτιδας Β είναι η παρεντερική ή η διαδερμική έκθεση, όπως με μεταγγίσεις αίματος, χρήση μη παστεριωμένων παραγόντων πλάσματος, ατυχήματα από βελόνες και από ενέσεις με μη αποστειρωμένα εργαλεία. Η τελευταία περίπτωση συναντάται σε τατουάζ ή οδοντιατρικές πράξεις ή βελονισμό. Η μετάδοση με τη σεξουαλική οδό είναι ένας κύριος τρόπος μετάδοσης και διασποράς της νόσου στις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου και κυρίως στους έφηβους και στους νεαρούς ενήλικες. Η επιδημιολογία της χρόνιας HBV λοίμωξης κατά την τελευταία δεκαετία σηματοδοτήθηκε από δύο ιστορικά γεγονότα που τροποποιούν τα δεδομένα: Η ανακάλυψη και η ευρεία εφαρμογή του ανασυνδυασμένου εμβολίου και το “άνοιγμα των συνόρων” με τη μετακίνηση μεγάλων ομάδων πληθυσμού κατά βάση χαμηλού οικονομικού και υγειονομικού επιπέδου. Η χρόνια HCV λοίμωξη αποτελεί επίσης ένα σημαντικότατο πρόβλημα Δημόσιας Υγείας με περίπου 170 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο να έχουν μολυνθεί από τον αντίστοιχο ιό. Η κύρια οδός μετάδοσης της ηπατίτιδας C είναι η παρεντερική μετάγγιση αίματος ή παραγωγών και η χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών με κοινή σύριγγα. Μετά την καθιέρωση του ελέγχου του προς μετάγγιση αίματος και παραγώγων του συμμετέχει σε πάρα πολύ μικρό ποσοστό στη μετάδοση της νόσου. Επί πλέον πάνω από το 1/3 των περιπτώσεων χρόνιας HCV λοίμωξης προκαλείται από τους “αφανείς” τρόπους μετάδοσης. Η σεξουαλική οδός συμμετέχει μεν αλλά σε πάρα πολύ μικρό ποσοστό στη μετάδοση της νόσου. Η αδυναμία παρασκευής αντιστοίχου εμβολίου καθιστά την προφύλαξη από την ηπατίτιδα C προβληματική. Οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C είναι οι κύριες αιτίες χρόνιας ηπατικής νόσου με κατάληξη την κίρρωση του ήπατος και τον ηπατοκυταρρικό καρκίνο. Η γνώση για την έκταση του προβλήματος σε μαθητές της χώρας μας είναι περιορισμένη έως ανύπαρκτη. Οι υπάρχουσες επιδημιολογικές μελέτες αφορούν κατά βάση αιμοδότες, όσες δε έχουν γίνει σε μαθητές ολοκληρώθηκαν προ της εφαρμογής του ανασυνδυασμένου εμβολίου για την ηπατίτιδα Β και δεν συμπεριέλαβαν παλιννοστούντες γιατί το φαινόμενο των μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών δεν είχε εμφανισθεί ακόμη. Για τους λόγους αυτούς ασχοληθήκαμε σε αυτή τη μελέτη με την επιδημιολογική διερεύνηση της ηπατίτιδας Β και C σε μαθητές Γ’ τάξης Γυμνασίου και Λυκείου στο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλεως της Θεσσαλονίκης. Η επιδημιολογική διερεύνηση περιλαμβάνει: α) τον έλεγχο 1.240 μαθητών από διάφορα Γυμνάσια και Λύκεια της πόλεως της Θεσσαλονίκης για τους δείκτες της ηπατίτιδας B (HBsAg, anti-HBs, anti- HBcore, HBeAg και anti-HBe) όπως και την αναζήτηση των anti-HCV αντισωμάτων, και β) την διερεύνηση του κατά πόσο συμμετέχει στον επιπολασμό των ηπατιτίδων Β και C ο πληθυσμός των μαθητών, παιδιών παλιννοστούντων ή οικονομικών μεταναστών. Τα αποτελέσματά μας έδειξαν ότι: 1. To HBsAg ανιχνεύθηκε σε 16 μαθητές επί συνόλου 1.240 (1,3%), το anti-HBs ευρέθη θετικό σε 665 μαθητές ή ποσοστό 53,63 % ενώ το anti-HBc ευρέθη σε 63 μαθητές (5,1%). 2. Οι μαθητές του Διαπολιτισμικού σχολείου, οι οποίοι ήταν στο σύνολό τους παιδιά παλιννοστούντων, εμφάνισαν χρόνια HBV λοίμωξη σε ποσοστό 4,4% (9 μαθητές από203), ενώ οι μαθητές των υπολοίπων σχολείων 0,7% (7 μαθητές από 1037). 3. Εάν στο ποσοστό του Διαπολιτισμικού προσθέσουμε και δύο μαθητές οι οποίοι φοιτούν στα υπόλοιπα σχολεία αλλά είναι παιδιά παλιννοστούντων τότε το ποσοστό της χρόνιας HBV λοιμώξεως γίνεται ακόμη υψηλότερο και ο επιπολασμός του HBV στον αυτόχθονο πληθυσμό μειώνεται ακόμη περισσότερο. Η συμμετοχή επομένως του μαθητικού πληθυσμού των παλιννοστούντων στην διαμόρφωση της τελικής συχνότητας της χρόνιας HBV λοιμώξεως είναι σημαντικότατη και κάθε μέτρο υγειονομικής παρέμβασης πρέπει να αφορά την ανωτέρω ομάδα. 4. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων της μελέτης μας με τις δύο μεγάλες μελέτες που έγιναν σε μαθητές της Βόρειας Ελλάδος στη δεκαετία του 1980 δείχνει υποτριπλασιασμό σχεδόν της συχνότητας της χρόνιας HBV λοιμώξεις στο τμήμα του πληθυσμού που δεν συμπεριλαμβάνει παλιννοστούντες, η μεγάλη συμμετοχή όμως της ομάδας των παλιννοστούντων στα επιδημιολογικά δεδομένα της ηπατίτιδας Β συνιστούν επαγρύπνηση και λήψη μέτρων. 5. Η περιγεννητική μετάδοση του ιού της ηπατίτιδας Β παραμένει ένας από τους κύριους τρόπους μετάδοσης. Στη μελέτη μας ευθύνεται πιθανώς για χρόνια HBV λοίμωξη σε μία τουλάχιστον περίπτωση. 6. Το ποσοστό των εκτεθέντων σε φυσική λοίμωξη μαθητών ήταν 3,8% για το σύνολο που διαχωρίζεται σε 18,2% όταν πρόκειται για μαθητές του Διαπολιτισμικού σχολείου και 1,0% όταν πρόκειται για τους μαθητές των άλλων σχολείων. 7. Η συχνότητα ανίχνευσης μόνο του anti-HBs (ενεργητική ανοσοποίηση) ήταν υψηλότερη σε μαθητές των υπολοίπων σχολείων (55,2% έναντι 47,3%). Η υπεροχή αυτή των μαθητών του Διαπολιτισμικού οφείλεται στον ομαδικό εμβολιασμό στον οποίο υπεβλήθησαν από το ΙΚΑ. 8. Ανευρέθη μόνο μια μαθήτρια με anti-HCV αντισώματα (σχεδόν μηδενικός επιπολασμός χρόνιας HCV λοιμώξεως). Δεν διαπιστώθηκε συμμετοχή της ομάδας των παλιννοστούντων στη μελέτη μας στην διαμόρφωση του ποσοστού της χρόνιας HCV λοιμώξεως σε αντίθεση με ότι συνέβη στην ηπατίτιδα Β. Οποιαδήποτε παρέμβαση της ηπατίτιδας γίνει για την μείωση της ηπατίτιδαςΒ στους μαθητές πρέπει να έχει ως κύριο στόχο την ομάδα των παιδιών των παλιννοστούντων και οικονομικών προσφύγων.